استیبل‌کوین‌ها زمانی با یک هدف ساده اما مهم وارد دنیای رمزارزها شدند. قرار بود این دارایی‌های دیجیتال با ادغام شفافیت فناوری بلاکچین و ثبات ارزهای سنتی، قلب تپنده اقتصاد دیجیتال باشند. اما نگاهی به سال‌های گذشته از یک واقعیت تلخ پرده بر می‌دارد. در مواردی مانند سقوط ترا با از بین رفتن نسبت یک‌به‌یک استیبل کوین UST با دارایی پایه، ثبات وعده‌داده شده جای خودش را به بحران و بی‌اعتمادی داد و میلیاردها دلار سرمایه بر باد رفت.
حالا سوال اصلی این است که ریشه بی‌‌ثباتی استیبل کوین‌ها چیست؟ با چه سازوکاری می‌توان ثبات واقعی استیبل کوین‌ها را بازگرداند؟ آیا پشتوانه‌ای مانند طلا که قرن‌ها در سخت‌ترین شرایط اعتبار خودش را حفظ کرده است، می‌تواند ناجی استیبل کوین‌ها باشد؟ در این مطلب از میهن بلاکچین به‌دنبال پاسخی برای این سوالات هستیم؛ با ما همراه باشید.
ریشه ثبات استیبل‌کوین‌ها در چیست؟
استیبل کوین‌ها (Stable Coin) آن دسته از ارزهای دیجیتالی هستند که با پشتوانه قرار دادن دارایی‌هایی مانند ارزهای فیات یا کالاهایی نظیر طلا، تلاش می‌کنند ارزش خود را ثابت نگه دارند. این ثبات معمولا با نسبت ۱:۱ با دارایی پایه تعریف می‌شود و به این وابستگی قیمت پگ (Peg) گفته می‌شود. ایجاد «ثبات» در استیبل کوین‌ها به سه رکن مهم نیاز دارد:
- وثیقه قابل‌اعتماد: دارایی‌های واقعی و ملموسی که از توکن پشتیبانی می‌کنند.
- شفافیت: امکان راستی‌آزمایی مستقل و عمومی ذخایر توسط هر فرد.
- حفظ وابستگی قیمت: استفاده از سازوکارهای قوی برای جلوگیری از وضعیتی که در آن یک استیبل کوین نسبت یک‌به‌یک خودش را با پشتوانه از دست می‌دهد. به این اتفاق دیپگ (Depeg) گفته می‌شود.
یک استیبل‌کوین بدون این عناصر بنیادی دیگر پناهگاه امنی نیست، بلکه به ابزاری برای سفته‌بازی بدل می‌شود که فقط نقاب ثبات بر چهره دارد. نگاهی به گذشته نشان می‌دهد تنها در سال ۲۰۲۲، میلیاردها دلار از سرمایه کاربران در این حوزه از بین رفت؛ زیرا استیبل‌کوین‌هایی که ادعای «امنیت» داشتند، دیپگ شدند و قیمت بازار آن‌ها از نسبت یک‌به‌یک با دارایی پشتوانه به‌شدت فاصله گرفت.
این اتفاق یک سوال جدی را برای فعالان حوزه کریپتو برانگیخته است؛ آیا دارایی‌های دیجیتال بدون پشتوانه قابل اثبات و قابل‌حسابرسی مستقل می‌توانند واقعا باثبات باشند؟
بهره‌گیری از مدل‌های قابل‌اعتماد با پشتوانه واقعی
رویدادهای اخیر بازار حاکی از آن است که بسیاری از استیبل‌کوین‌های خصوصی دچار ضعف‌های بنیادی جدی هستند. این توکن‌ها اغلب بر سازوکارهای مبهم، حسابرسی (Audit) ناقص یا ذخایری متکی هستند که امکان راستی‌آزمایی مستقل آن‌ها توسط سرمایه‌گذاران وجود ندارد.
این کاستی‌ها بارها به رویداد ناگهانی «دیپگ شدن» منجر شده‌اند. نمونه بارز این اتفاق، سقوط توکن TITAN در پروژه آیرن فایننس (Iron Finance) در سال ۲۰۲۱ است. ارزش این استیبل کوین که دارای یک سیستم الگوریتمی بیش‌ازحد اهرمی بود، ظرف مدت کوتاهی به نزدیکی صفر رسید و میلیاردها دلار نقدینگی را از بین برد. گفتنی است در استیبل کوین‌های الگوریتمی، میزان عرضه و نرخ معامله آن‌ها توسط کدها در قراردادهای هوشمند مدیریت می‌شود.
سقوط ترا یو‌اس‌دی (TerraUSD) در سال ۲۰۲۲ نیز یک آسیب‌پذیری مشابه را نشان دارد. استیبل‌کوین UST که قرار بود همیشه برابر ۱ دلار باقی بماند، پگ دلاری خودش را به‌سرعت از دست داد و باعث تشدید شک و تردیدها نسبت به مدل‌های الگوریتمی فاقد ذخایر شفاف شد.
علاوه‌بر این موارد، استیبل‌کوین‌های دارای پشتوانه جزئی و به‌اصطلاح «کاملا حسابرسی‌شده» نیز به‌خاطر عدم شفافیت در افشای اطلاعات با انتقاداتی مواجه شده‌اند. در چنین فضایی حتی صادرکنندگان شناخته‌شده استیبل‌کوین‌ها نیز باید به‌طور مداوم اثبات کنند که ذخایرشان کافی و معتبر است.
ریشه اصلی این مشکلات عمدتا به‌خاطر نظارت ناکافی و سازوکارهای مبهم مدیریت ذخایر پشتوانه از سوی ناشران خصوصی است. از طرف دیگر، ابزارهای محدودی برای راستی‌آزمایی مستقل ذخایر پشتوانه توسط سرمایه‌گذاران وجود دارد و همین موضوع، بی‌اعتمادی نسبت به میزان واقعی پشتوانه اعلام‌شده یا وثیقه‌گذاری صحیح توکن‌ها را دامن می‌زند.
فقط مدل‌هایی که دارای پشتوانه ملموس هستند و ذخایرشان به‌صورت شفاف و مستند ارائه می‌شوند، می‌توانند ثبات واقعی وعده‌داده‌شده در دنیای دارایی‌های دیجیتال را تحقق ببخشند. به‌علاوه، تنها از طریق چارچوب‌های شفاف و قابل‌حسابرسی است که می‌توان اعتماد ازدست‌رفته را بازگرداند و وارد عصر جدیدی از امور مالی دیجیتال قابل اعتماد شد.
تمام رویدادهای تلخ گذشته، یک حقیقت مهم را آشکار می‌کنند؛ ثبات واقعی استیبل کوین‌ها نه با تبلیغات و برندسازی توخالی، بلکه از طریق نظارت قابل‌حسابرسی و ذخایر قابل‌راستی‌آزمایی محقق می‌شود.
طلا یک پشتوانه واقعی است
طلا از دیرباز به‌عنوان مطمئن‌ترین دارایی ذخیره ارزش شناخته می‌شود؛ گنجی که در طول جنگ‌ها، بحران‌های اقتصادی و حتی بیماری‌های همه‌گیر ارزش خودش را حفظ کرده است. ویژگی‌هایی همچون کمیابی، ارزش ذاتی و مقبولیت جهانی، طلا را به یک پناهگاه امن در زمان بحران‌های اقتصادی و فروپاشی نظام مالی سنتی تبدیل کرده است. نمونه بارز این ادعا، ۲۵٪ رشد قیمت طلا در جریان سقوط بازارها در سال ۲۰۲۰ بود؛ زمانی که سرمایه‌گذاران از دارایی‌های پرنوسان گریختند و به سوی این فلز گران‌بها هجوم بردند.
ارزش طلا فراتر از مرزهای جغرافیایی و باورهای ایدئو‌لوژیک است و به جای وعده‌های توخالی به کمیابی ملموس و واقعی وابسته است. برخلاف ارزهای فیات مانند دلار آمریکا که از سال ۱۹۱۳ تاکنون نزدیک به ۹۷٪ قدرت خرید خود را از دست داده‌اند، طلا در همین بازه زمانی نه‌تنها ارزش خودش را حفظ کرده بلکه ارزشمندتر شده است. این سابقه درخشان، طلا را به یک گزینه ایده‌آل برای بازگرداندن ثبات به استیبل‌کوین‌ها در فضای پرنوسان کریپتو تبدیل می‌کند.
ممکن است برخی از منتقدان به مواردی همچون هزینه‌های نگهداری، نیاز به مکان‌های امن برای ذخیره‌سازی و چالش‌های جابه‌جایی فیزیکی طلا اشاره کنند. اما خوشبختانه در دنیای امروز این چالش‌ها تا حد زیادی با استفاده از راه‌حل‌های مدرن خزانه‌داری، سرویس‌های بیمه‌ای قوی و راهکارهای حسابرسی مبتنی بر بلاکچین برطرف شده‌اند.
استیبل‌کوین‌های مبتنی بر طلا دقیقا از همین اعتماد پایدار طلا در گذر زمان بهره می‌برند و آن را با کارایی بلاکچین ترکیب می‌کنند. در حقیقت، این نوع استیبل کوین‌ها با پیوند مستقیم توکن‌های دیجیتال به طلای فیزیکی در عین‌حال که از نوسان شدید رمزارزها در امان می‌مانند از مشکلات تورمی پول‌های منتشر شده توسط دولت‌ها نیز جلوگیری می‌کنند.
توکنایزکردن طلا با فناوری بلاکیچن
فناوری بلاکچین با استفاده یک راهکار نوین به‌نام توکنیزه کردن (Tokenization) دارایی‌های دنیای واقعی موانع سنتی مالکیت طلا را از میان برمی‌دارد. مهم‌ترین ارمغان این نوآوری، مالکیت دیجیتال تقسیم‌شده (Fractional Digital Ownership) است؛ این یعنی به لطف توکنیزه‌کردن، شما مالکیت دیجیتال دارید و دیگر نیازی به خرید و نگهداری فیزیکی شمش‌های گران‌قیمت نیست. ثانیا به‌واسطه ویژگی مالکیت تقسیم‌شده می‌توانید مالک جزئی از طلا باشید و آن را در هر نقطه‌ای از جهان، بدون نیاز به واسطه‌ها، معامله کنید.
در این سیستم، طلای فیزیکی ذخیره‌شده در خزانه‌ها به توکن‌های دیجیتالی تبدیل می‌شوند که هر کدام معادل بخش دقیقی از آن طلا هستند. تمام تراکنش‌ها نیز به‌صورت تغییرناپذیر در دفترکل (Ledger) غیرمتمرکز بلاکچین ثبت می‌شوند. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر لحظه و به‌صورت شفاف از طریق قراردادهای هوشمند، موجودی ذخایر را بررسی کنند.
این سیستم در عین حال که محدودیت‌های سنتی طلا همچون نقدشوندگی پایین و هزینه‌های بالای نگهداری را از میان برمی‌دارد، شفافیت در مدیریت ذخایر را در بطن معماری خود نهادینه می‌کند.
در این رویکرد، نوع جدیدی از استیبل‌کوین‌ها شکل می‌گیرند که پشتوانه آن‌ها صرفا یک وعده خام روی کاغذ نیست؛ بلکه یک پشتوانه واقعی، قابل راستی‌آزمایی و شفاف خواهند داشت.
ایجاد استیبل‌کوین‌هایی که واقعا ثبات دارند
استیبل‌کوین‌های دارای پشتوانه طلا با ترکیب شفافیت ذاتی بلاکچین و ثبات تاریخی طلا، نسل جدیدی از دارایی‌های دیجیتال را به‌وجود می‌آورند که در برابر نوسان‌های شدید مقاوم هستند. این مدل با تکیه بر ارزش ذاتی طلا از نوسان‌های سوداگرانه ارزهای دیجیتال و خطرات تورمی ارزهای دولتی فاصله می‌گیرد و یک ثبات قابل‌اعتماد را ایجاد می‌کند.
در نتیجه با استیبل‌کوین‌هایی روبرو می‌شویم که اعتماد در تاروپود آن‌ها تنیده شده است؛ اعتمادی که نه برپایه وعده‌های کدنویسی یا نهادهای متمرکز، بلکه براساس کمیابی ملموس طلا و شفافیت بی‌‌چون‌وچرای بلاکچین بنا شده است.
اعتماد، سنگ‌بنای ثبات استیبل کوین‌ها
بزرگ‌ترین چالش پیش روی استیبل‌کوین‌ها، جلب اعتماد کاربران است. اعتماد را نمی‌توان صرفا بر اساس اعتبار یک شرکت ایجاد کرد. اعتماد واقعی زمانی ایجاد می‌شود که دارایی‌های وثیقه را بتوان به‌صورت مستقل راستی‌آزمایی و تایید کرد، گزارش‌های حسابرسی در لحظه در دسترس باشند و نظارت قانونی دقیقی بر روندها وجود داشته باشد.
در برخی از الگوهای ترکیبی نوآورانه، این رویکرد به‌طور عملی اجرا شده شده است. در این مدل‌ها، ذخایر طلا توسط نهادهای دولتی به‌صورت دقیق و مستمر حسابرسی می‌شوند تا نسبت ۱:۱ میان توکن‌ها و پشتوانه واقعی تضمین شود. از طرف دیگر، نهادهای خصوصی وظایفی همچون صدور توکن، اجرای معاملات و رعایت مقررات را برعهده دارند. این تفکیک مسئولیت میان دولت و بخش خصوصی، مدل متعادلی را خلق می‌کند که ضمن حفظ کارایی، از تمرکزگرایی مشابه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) نیز فاصله می‌گیرد.
در این همکاری دولتی-خصوصی، اعتبار و یکپارچگی ذخایر به‌واسطه نظارت دولت تضمین می‌شود و کارآیی عملیاتی توسط بخش خصوصی پیش می‌رود. این ترکیب، یک بستر متعادل و غیرمتمرکز، اما قابل‌اعتماد را برای نظام مالی دیجیتال فراهم می‌آورد.
جمع‌بندی
ثبات واقعی در دنیای استیبل کوین‌ها نه از شعارهای تبلیغاتی، بلکه از سازوکارهای شفاف و پشتوانه‌های ملموس و قابل‌تایید به‌دست می‌آید. ترکیب شفافیت انکارناپذیر بلاکچین با اعتبار تاریخی طلا، به‌ویژه اگر در چارچوب‌هایی با نظارت دولتی و مدیریت بخش خصوصی انجام شود، مسیر تازه‌ای را برای بازآفرینی مفهوم ثبات در دارایی‌های دیجیتال باز می‌کند.
با ظهور راه‌حل‌های مبتنی بر پشتوانه واقعی، استیبل‌کوین‌هایی که شفاف و قابل‌اعتماد طراحی شده باشند به انتخاب اصلی نهادهای مالی، قانون‌گذاران و کاربران عادی تبدیل خواهند شد. این تحول، نه‌تنها نقطه عطفی در مسیر دارایی‌های دیجیتال است، بلکه فرصتی را برای بازگرداندن معنای واقعی ثبات به استیبل‌کوین‌ها فراهم می‌کند. استیبل‌کوین‌های مبتنی بر طلا، با تکیه بر اعتبار دیرینه این فلز گران‌بها و بهره‌گیری از شفافیت بلاکچین، پیشگام نسل بعدی ابزارهای مالی دیجیتال خواهند بود. نظر شما چیست؟ آیا بازگشت استاندارد طلا می‌تواند ناجی استیبل کوین‌ها شود و ثبات را به آن‌ها بازگرداند؟
