بیسد رول آپ (Based Rollup) چیست؟ راهکار نوین Puffer Finance برای حل مشکلات رول آپ‌های سنتی

رول آپ‌ها به‌عنوان یک راهکار لایه ۲ برای حل مشکل مقیاس‌پذیری اتریوم معرفی شدند؛ اما تمرکزگرایی در ترتیب‌دهی تراکنش‌ها بزرگ‌ترین نقطه ضعف آن‌هامحسوب می‌شود. پافر فایننس (Puffer Finance) که به‌عنوان یک پروتکل لیکویید ری‌استیکینگ فعالیت می‌کند، از نسل جدیدی از رول آپ‌ها یعنی بیسد رول آپ (Based Rollup) رونمایی کرده است. بیسد رول آپ پافر فایننس نه‌تنها خطر متمرکز بودن ترتیب‌دهنده‌ها (Sorter) را کاهش می‌دهد؛ بلکه با افزایش امنیت و کاهش کارمزدها باعث بهبود تجربه کاربری می‌شود. در این مطلب می‌خواهیم مشکل رول‌ آپ‌های سنتی را زیر ذره بین ببریم، ببینیم بیسد رول آپ چیست و چطور کار می‌کند، مزایا و چالش‌های بیسد رول آپ چیست و در انتها بیسد رول آپ پافر فایننس را بررسی خواهیم کرد. با میهن بلاکچین همراه باشید. ‌

مشکل رول‌آپ‌های سنتی چیست؟

رول‌آپ‌ها‌ (Rollup) یک راهکار لایه ۲ هستند که به دو نوع ر‌ول آپ دانش صفر (ZK Rollup) و رول آپ آپتیمیستیک (Optimistic Rollup) تقسیم می‌شوند. هدف از توسعه رول‌آپ‌ها بهبود مقیاس‌پذیری بلاکچین اتریوم بود؛ اما مشکل آن‌ها این است که برای تعیین توالی تراکنش‌ها به یک ترتیب‌دهنده (Sorter) متمرکز وابسته هستند. به‌عبارت دیگر، موتور محاسباتی که ترتیب انجام عملیات را تعیین می‌کند توسط یک بنیاد متمرکز مدیریت می‌شود. این تمرکزگرایی علاوه‌بر ایجاد ریسک‌هایی مانند شکست در ترتیب‌دهی و کاهش اعتماد کاربر، ممکن است شبکه را با چالش ارزش قابل استخراج ماینر (MEV) مواجه کند. منظور از MEV ارزش مضاعفی است که ماینر می‌تواند از یک بلاک به‌دست بیاورد.

بسیاری از رول‌آپ‌ها برای کاهش این خطرات از مکانیسمی به نام «دریچه گریز» (Escape Hatch) استفاده کردند که به کاربر اجازه می‌دهد در صورت شکست (آفلاین شدن) ترتیب‌دهنده از رول‌آپ خارج شود. اما این راهکار در وهله اول منجر به افزایش لتنسی (Latency) و کارمزد گس می‌شود و ممکن است عواقبی مانند ترتیب‌دهی مخرب و استخراج MEV را به دنبال داشته باشد. بنابراین به رول‌آپ‌هایی با ترتیب‌دهنده غیرمتمرکز یا همان بیسد رول آپ نیاز داریم.

بیسد رول‌آپ (Based Rollup) چیست؟

بیسد رول‌آپ (Based Rollup) به رول آپ‌هایی گفته می‌شود که به جای ترتیب‌دهی تراکنش‌ها در لایه ۲ این وظیفه را به لایه ۱ برون سپاری می‌کنند. این فناوری توسط جاستین دریک (Justin Drake) یکی از محققین بنیاد اتریوم در مارس ۲۰۲۳ معرفی شد. بیسد رول‌آپ‌ها تعیین ترتیب تراکنش‌ها را به پیشنهاد دهندگان لایه ۱ (L۱ Proposer) می‌سپارند و از این طریق به ترتیب‌دهی غیرمتمرکز دست پیدا می‌کند. این رویکرد نه‌تنها ماهیت غیرمتمرکز بودن لایه ۱ را به ارث می‌برد؛ بلکه نیاز به دریچه گریز را هم برطرف می‌کند و در نهایت منجر به افزایش امنیت و کارآیی رول‌آپ می‌شود.

بیسد رول‌آپ‌ها چطور کار می‌کنند؟

در بیس رول آپ‌ها، پیشنهاد‌ دهنده لایه ۱ برای اینکه بتواند بدون نیاز به مجوز، بلاک‌های رول‌آپ را در بلاک بعدی لایه ۱ بگنجاند با جستجوگرها و سازندگان لایه ۱ همکاری می‌کند. به‌عبارت دیگر، ترتیب اضافه‌شدن بلاک‌های لایه ۲ و ترتیب نهایی تراکنش‌ها توسط پیشنهاد‌دهندگان لایه ۱ تعیین می‌شود. توجه داشته باشید که بلاک‌های رول‌آپ توسط سازندگان لایه ۲ ساخته می‌شود و از این بابت کار پیشنهاددهندگان لایه ۱ بیشتر نخواهد شد.

شبکه تایکو (Taiko) یک بیسد رول‌آپ است. نحوه کار این شبکه بدین شکل است که برای اجرای تراکنش‌های خارج از زنجیره، عامل اجرای رول‌آپ‌ها و ماشین مجازی بیسد رول‌آپ به عنوان لایه اجرا عمل می‌کنند. لایه اجماع اتریوم ترتیب تراکنش‌ها را تعیین می‌کند و داده‌های تراکنش در شبکه اتریوم منتشر می‌شوند. در نهایت نیز وضعیت تراکنش در اتریوم تایید می‌شود.

مزایای بیسد رول‌آپ‌ها چیست؟

پیاده‌سازی بیسد رول‌ آپ‌ها چندین مزیت دارد که عبارتند از:

• به‌ارث بردن ویژگی ضد سانسور لایه ۱: از آنجایی که بیسد رول‌آپ‌ها توسط نودهای اعتبارسنج (ولیدیتور) و پیشنهاددهندگان لایه ۱ اتریوم مدیریت می‌شوند به اندازه لایه پایه ضد سانسور هستند و نیازی به دریچه گریز ندارند. از طرف این رویکرد از تاخیر در پردازش و ناعدالتی در ترتیب‌دهی تراکنش‌ها جلوگیری می‌کند.
• کاهش هزینه تراکنش‌ها: تراکنش‌های مبتنی بر دریچه گریز معمولا مشمول هزینه گس اضافی می‌شوند که به نوبه خود منجر به استقبال کمتر از رول‌آپ‌های سنتی می‌شود. بالعکس، از آنجایی‌که در تراکنش‌های مبتنی بر بیسد رول‌آپ‌ها نیازی به پرداخت کارمزد گس اضافی، تایید امضای ترتیب‌دهنده متمرکز، دریچه گریز و اجماع اثبات سهام خارج از زنجیره نیست، هزینه کلی تراکنش‌ کاهش می‌یابد.
• به ارث بردن ماهیت غیرمتمرکز لایه ۱: بیسد رول‌آپ‌ها فقط لایه تراکنش را خارج از زنجیره اجرا می‌کنند و در فرآیند مرتب‌سازی داده، لایه‌های اجماع، مشاهده و تایید داده همگی روی لایه ۱ اجرا می‌شوند. به‌عبارت دیگر، بیسد رول‌آپ‌ها از همان معماری جستجوگران، سازندگان و پیشنهاددهندگان لایه ۱ استفاده می‌کنند که منجر به ساده‌تر شدن سیستم می‌شود. به‌علاوه تشویق جستجوگران و سازندگان بلاک‌های لایه ۱ برای به‌دست آوردن MEV در ازای گنجاندن بلاک‌های رول‌آپ در دسته‌های تراکنش و بلاک‌های لایه ۱ باعث افزایش امنیت لایه پایه می‌شود. به‌طور پیش‌فرض بیسد رول‌آپ‌ها هیچ تاثیر منفی روی سپرده‌گذاران (استیکرها) لایه ۱ ندارند و حتی باعث افزیش درآمد آن‌ها می‌شوند؛ زیرا جریان درآمدی حاصل از MEV به سمت لایه ۱ می‌رود.
• مدیریت انعطاف‌پذیر توکن: اگرچه ترتیب‌دهی تراکنش‌های رول‌آپ به لایه ۱ سپرده می‌شود؛ اما بیسد رول‌آپ می‌تواند توکن‌ حاکمیتی خودش را داشته باشد و کارمزدهای پایه (Basic Fee) حاصل از تراکنش‌های انجام شده را به‌دست بیاورد. با این حال، امکان پیاده‌سازی بیسد رول‌آپ‌ها بدون نیاز به توکن‌های حاکمیت هم وجود دارد؛ چراکه امنیت و صحت تراکنش‌ها توسط لایه پایه اتریوم تضمین می‌شود.

چالش‌های بیسد رول آپ‌ها چیست؟

در حالی‌که بیسد رول آپ‌ها در مقایسه با رول آپ‌ها سنتی مزایای بسیاری دارند؛ اما با چالش‌هایی هم مواجه هستند:

• کاهش درآمد MEV

 در رول آپ‌های سنتی بخش عمده‌ای از درآمد از طریق MEV به دست می‌آید؛ اما در بیسد رول آپ‌ها درآمد حاصل از ارزش قابل استخراج ماینر به پیشنهاددهنده بلاک در لایه ۱ تعلق می‌گیرد. اگرچه درآمد MEV در لایه ۲ قربانی لایه ۱ می‌شود؛ اما امکان درآمدزایی برای بیسد رول آپ وجود دارد و می‌تواند هنگام شلوغی‌ شبکه با استفاده از روشی شبیه به مکانیزم EIP-1559 کارمزد پایه (Base Fee) دریافت کند.

با این حال، اگر بیسد رول آپی مایل به کسب MEV باشد، می‌تواند از برخی مکانیسم‌های‌ رشوه‌دهی استفاده کند. به‌طور مثال می‌تواند در قرارداد لایه ۱، یک مکانیزم حراج مانند «حراج هلندی» را بگنجاند تا ارسال کنندگان دسته‌های تراکنش برای قرارگرفتن در اولویت پردازش ملزم به پرداخت مقداری اتر شوند.

• فاقد پیش‌ تایید‌ و انعطاف‌پذیری کمتر در مرتب‌سازی تراکنش‌ها

در رول آپ‌های سنتی کاربران می‌توانند از پیش تایید بگیرند که تراکنش‌هایشان به لایه ۱ اتریوم ارسال می‌شود. این قابلیت به کاربران اطمینان خاطر می‌دهد که تراکنش‌ها قطعا پردازش خواهند شد. اما در بیسد رول آپ‌ها مرتب‌سازی تراکنش‌ها به لایه ۱ واگذار می‌شود و به همین دلیل انعطاف‌پذیری کمتری در ترتیب‌دهی تراکنش‌ها دارند. به‌علاوه، پیش‌تایید تراکنش یا استفاده از روش مرتب‌سازی «اولین تراکنش، اولین پردازش (FCFS)» مانند آنچه که در شبکه آربیتروم وجود دارد، غیرممکن می‌شود.

جاستین دریک برای حل چالش پیش‌تایید، راهکار ری‌استیکینگ (Re-Staking) را معرفی کرده است. در این روش بخشی از پیشنهاددهندگان بلاک در لایه ۱ از طریق ری‌استیکینگ متعهد می‌شوند که بلاک‌های بیسد رول‌آپ را در بلاک‌های پیشنهادی آتی خود بگجانند. از آنجایی که پیشنهاددهندگان لایه ۱ می‌دانند که ۳۲ بلاک بعدی را چه کسانی تولید می‌کنند، می‌توانند از قبل تعیین کنند که سازنده یک بلاک خاص چه کسی است.

بیسد رول آپ پافر فایننس چیست؟

پافر فایننس (Puffer Finance) یک پلتفرم مالی غیرمتمرکز روی آیگن لیر (Eigen Layer) است که سرویس‌های مختلفی از جمله لیکویید ری‌استیکینگ (Liquid Restaking) را ارائه می‌دهد. پافر فایننس قصد دارد با استفاده از یک معماری به‌نام یونیفای (UniFi) چالش‌‌های رول آپ‌های سنتی را حل کند.

در واقع پافر یونیفای (Puffer UniFi) یک بیسد رول آپ است که مشکل تکه‌تکه شدن نقدینگی یا فرگمنتیشن (Fragmentation) اتریوم را حل می‌کند و قابلیت همکاری بین زنجیره‌ها را افزایش می‌دهد. پافر یونیفای با استفاده از ترتیب‌دهنده‌های لایه ۱ و ادغام قابلیت پیش‌تایید تراکنش‌ها را سریع، ارزان و قابل‌اعتماد می‌کند. بنابراین کاربران در عین حال که از مزایای بیسد رول‌آپ بهره‌مند می‌شوند، می‌توانند تاییدهای سریعی در حد ۱۰۰ میلی‌ثانیه را برای تراکنش‌های خود دریافت کنند. ویژگی‌های بیسد رول آپ پافر فایننس عبارتند از:

تضمین ارسال تراکنش به لایه ۱ اتریوم با مکانیسم پیش‌تایید

به لطف مکانیسم پیش‌تایید، ترتیب‌دهنده‌های غیرمتمرکز تراکنش‌ها را به‌طور موثر به لایه ۱ ارسال می‌کنند. سپس ولیدیتورهای اتریوم برای پیشنهاد دادن بلاک‌ها در صف قرار می‌گیرند. اگر پیش‌تایید‌کننده‌ای به وعده‌های خودش عمل نکند و تراکنش‌ها را به‌درستی ارسال نکند با جریمه‌هایی مانند کاهش مارجین (Margin Cuts) مواجه می‌شود. این مکانیسم به کاربران اطمینان می‌دهد که تراکنش‌هایشان واقعا در وضعیت لایه ۱ اتریوم گنجانده می‌شوند.

تایید سریع تراکنش‌ها

برای برنامه‌هایی مانند گیمفای که به زمان واکنش سریعی نیاز دارند، تایید سریع تراکنش‌ها بسیار حیاتی است. در بیسد رول‌آپ‌ها به دلیل ماهیت غیرمتمرکز مرتب‌کننده‌ها، زمان تایید تراکنش‌ها به زمان تولید بلاک‌ها وابسته است که حدود ۱۲ ثانیه طول می‌کشد. به همین دلیل تاییدیه‌ها (Soft Confirmation) نمی‌توانند به‌قدر کافی سریع عمل کند.

پافرفایننس برای حل این مشکل با استفاده از معماری UniFi، قابلیت پیش‌تایید را با بیسد رول‌آپ ادغام کرده است. به لطف این ایده بیسد رول‌آپ‌ها می‌توانند شبیه به رول‌آپ‌های سنتی و ترتیب‌دهنده‌های متمرکز زمان تایید تراکنش را به ۱۰۰ میلی ثانیه برسانند. به‌علاوه، این رویکرد مشکل تجزیه نقدینگی اتریوم را هم حل می‌کند و باعث می‌شود اکوسیستم رول‌آپ یکپارچه و کارآمد شود.

معماری UniFi

پافرفایننس با استفاده از معماری UniFi و از طریق نودهای ولیدیتور Puffers می‌تواند به سرعت از یک مرتب‌کننده متمرکز به هزاران مرتب‌کننده غیرمتمرکز گسترش پیدا کند. این معماری قصد دارد قابلیت پیش‌تایید را به‌طور یکپارچه با بیسد رول‌آپ ادغام کند. نحوه کار پافر یونیفای به شرح زیر است:

• تراکنش‌ها توسط کاربران رول آپ ارسال می‌شوند و ولیدیتورهای پافر آن‌ها را پردازش می‌کنند. این اعتبار‌سنج‌ها مسئول پیش‌تایید تراکنش‌ها هستند و به کاربران تضمین می‌دهند که تراکنش‌هایشان در لایه وضعیت اتریوم قرار گرفته‌اند.
• ولیدیتورهای پافر با شرکت در مکانیسم ری‌استیک و پذیرش شرایط جریمه اسلشینگ (Slashing) در قبال عملکرد صحیح و قابل‌اعتماد سیستم مسئولیت بیشتری را برعهده می‌گیرند. اعتبار‌سنج‌ها تراکنش‌های رول آپ را از کاربران دریافت و برای آن‌ها پیش‌تایید صادر می‌کنند. سپس برای گنجاندن تراکنش‌ها در بلاک‌های لایه ۱ آماده می‌شوند.
• در مکانیسم جریمه پیش‌تایید (Preconf Slasher AVS) جریمه‌های بیشتری برای ولیدیتورها درنظر گرفته شده است تا از نقض تعهدات پیش‌تایید و ارسال نکردن تراکنش‌های خاص رول آپ به لایه ۱ جلوگیری شود.
• ولیدیتورهای پافر بلاک‌هایی را به لایه ۱ پیشنهاد می‌دهند که شامل تراکنش‌های ترتیبی و ازپیش‌تایید‌شده رول آپ‌ها هستند.
• قرارداد ترتیب‌دهنده پافر، تراکنش‌های رول آپ را می‌پذیرد.
• در نهایت از تراکنش‌های رول آپ، کارمزد ازدحام و کارمزد مغایرت دریافت می‌شود و به خزانه لیکویید ری‌استیکیینگ پافر (PufETH Vault) واریز می‌شود. بخشی از این وجوه به دارندگان توکن PufETH تعلق می‌گیرد و بخش دیگری از آن‌ها طریق توکن‌های بومی به کاربران UniFi برمی‌گردد.

استفاده از توکن unifETH برای کاهش ریسک

از توکن لیکویید استیکینگ unifETH به‌عنوان گس توکن (Gas Token) در اکوسیستم یونیفای استفاده می‌شود. کاربران می‌توانند با لیکویید استیکینگ pufETH توکن unifETH بگیرند. مدیریت این توکن بر عهده سازمان مستقل غیرمتمرکز (DAO) است تا از ریسک‌های بازار مانند لیکویید شدن وام ناشی از نوسان قیمت اتریوم جلوگیری کند.

سناریوی تراکنش‌های بدون گس

پشتیبانی از تراکنش‌های بدون کارمزد برای پافر فایننس اهمیت زیادی دارد؛ چراکه می‌تواند اولا مقصدی برای کاربران وب ۲ باشد که به خدمات رایگان عادت کرده‌اند و ثانیا از این طریق به تسریع پذیرش وب ۳ کمک می‌کند.

این پروتکل شرایطی را فراهم کرده است تا کاربران بتوانند در ازای قفل‌کردن دارایی‌هایشان در پل بومی درآمد به‌دست بیاورند. از طرف دیگر خود پروتکل هم می‌تواند از این طریق سناریوی تراکنش‌های بدون کارمزد را عملی کند.

راه‌اندازی Based dApp Chain

پافرفایننس راه‌حلی به نام “Puffers Based dApp Chain” ارائه می‌دهد که به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند از افزایش هزینه‌های تراکنش در رول آپ‌ها جلوگیری کنند. اگر هزینه‌های تراکنش یک برنامه غیرمتمرکز (dApp) روی زنجیره رول آپ‌ها به شدت بالا باشد، توسعه‌دهندگان می‌‌توانند از این زنجیره‌ها خارج شوند و زنجیره مختص خودشان را بسازند. به‌عبارت دیگر، توسعه‌دهندگان از این طریق می‌توانند کنترل بیشتری بر هزینه‌ تراکنش‌ها داشته باشند و مستقیما از درآمد حاصل از آن‌ها بهره‌مند شوند.

راه‌اندازی این زنجیره اختصاصی به آسانی پیاده‌سازی یک قرارداد هوشمند است؛ به‌علاوه امنیت و غیرمتمرکز بودن اتریوم را هم به ارث می‌برد. توسعه‌دهندگان می‌توانند کارمزد تراکنش‌ها را از زنجیره رول آپ‌های برنامه غیرمتمرکز دریافت کنند. همچنین نیازی به ترتیب‌دهنده متمرکز نیست و می‌توانند تراکنش‌ها و تعاملات میان‌زنجیره‌ای را پیاده‌سازی کنند. تراکنش‌های کاربران در زنجیره پافر بیسد دپ در عرض ۱۰۰ میلی ثانیه تایید می‌شود و مکانیسم پیش‌تایید پافر ارسال تراکنش‌ها به لایه ۱ را تضمین می‌کند.

جمع‌بندی

پافرفایننس از طریق همکاری با بنیاد اتریوم یک راه‌حل امن و کارآمد را بر مبنای بیسد رول آپ (Based Rollup) با نام پافر یونیفای ارائه داده است. در این راهکار به لطف ترتیب‌دهنده‌های غیرمتمرکز نه‌تنها ریسک‌های مرتبط با تمرکزگرایی رول آپ‌های فعلی کاهش یافته است؛ بلکه هزینه‌های تراکنش تا حد زیادی کمتر شده و عملکرد سیستم ارتقا پیدا کرده است. به‌علاوه، با استفاده از مکانیسم پیش‌تایید و زمان تایید ۱۰۰ میلی‌ثانیه‌ای، تجربه کاربری بهبود پیدا کرده و به گزینه ایده‌آلی برای برنامه‌های گیمفای تبدیل شده است. در نهایت پافر فایننس با معرفی Based dApp chain شرایطی را فراهم کرده است تا توسعه‌دهندگان بتوانند زنجیره‌های خودشان را ایجاد و مدیریت کنند. نظر شما در مورد بیسد رول آپ‌ها چیست؟ آیا راهکار جدید پافر فایننس می‌تواند مشکل رول آپ‌های سنتی را حل کند؟

سوالات متداول (FAQ)