با رواج یافتن الگوریتم‌های اجماع مبتنی بر اثبات سهام (PoS) و انواع مختلف آن (همچون DPoS و غیره)، حوزه استیکینگ نیز بدل به بخشی کلیدی در تداوم فعالیت شبکه‌ها شده است. میزان سرمایه استیک شده در پنح شبکه بزرگ تخست، به بیش از پنجاه میلیارد دلار می‌رسد. از این رو ضرورت دموکراتیزه کردن، غیرمتمرکزسازی و سهولت‌بخشی به این بخش بیش از پیش احساس میشود. پروتکل Lido Dao یکی از مهم‌ترین بازیگران این حوزه است. در ادامه این مطلب بیان خواهیم کرد که پروتکل Lido DAO چیست، توکن LDO در آن چه نقشی دارد و به طور کلی از لیکویید استیکینگ بیشتر خواهیم گفت. با میهن بلاکچین همراه باشید.
پلتفرم لیدو چیست؟
Lido DAO یک جامعه کاربری است که کار خود را با هدف ایجاد سرویسی برای لیکویید استیکینگ اتریوم آغاز کرد. لیدو با هدف برطرف کردن معایب لیکویید استیکینگ اتریوم ۲ (که با ایجاد نسخه PoS شبکه اتریوم با نام بیکن چین [Beacon Chain] در دسامبر ۲۰۲۰) کار خود را آغاز کرد.
اهداف اولیه تاسیس لیدو به شرح زیر بود:
- به کاربران اجازه دهد تا بتوانند از مزایای استیکینگ بهره‌مند شوند بی آن که به سرمایه قفل شده خود دسترسی نداشته باشند.
- امکان مشارکت در امنیت شبکه را حتی با مقادیری کمتر از ۳۲ اتر ممکن سازد.
- ریسک اسلشینگ به خاطر وجود مشکلات نرم‌افزاری یا شرکای بدعهد را کاهش دهد.
- برای توکن stETH (در ادامه به آن خواهیم پرداخت) کاربردهای متنوعی در عرصه دیفای بسازد (به عنوان مثال بتوان آن را به شکل وثیقه در پلتفرم‌های وام‌دهی بکار گرفت).
- جایگزینی برای دیگر اشکال استیکینگ باشد (سپردن استیکینگ به بازیگران متمرکز همچون صرافی‌ها، راه‌اندازی شخصی اعتبارسنج و دیگر روش‌های نیمه حضانتی و یا غیرمتمرکز).
ابتدا کمی در خصوص استیکینگ اتریوم توضیح دهیم: اتریوم در چارچوب برنامه طولانی مدت خود برای تبدیل از PoW به PoS، شبکه بیکن چین را موازی با شبکه لایه یک ایجاد کرد. در نهایت برنامه این است طی رویداد ادغام (Merge)، این دو شبکه یکی شوند. مشکلات فعلی شرکت در اعتبارسنجی بیکن چین، چندین مورد است:
- برای شرکت به عنوان اعتبارسنج در این شبکه، به ۳۲ اتر احتیاج دارید که سرمایه قابل توجهی است.
- امکان شرکت به شکل نیابتی (Delegation) در سطح پروتکل تعریف نشده است بنابراین باید علاوه بر تامین سرمایه اولیه، سخت‌افزار و پیش‌نیاز ارتباطی را مهیا کنید.
- با توجه به مشکلات فنی، حتی در صورت انصراف از ادامه فعالیت، سرمایه اولیه شما تا زمان فراهم آمدن امکان انتقال از لایه اجماع به لایه اجرا، قفل خواهد بود. در آخرین پیش‌بینی‌ها، زمان این امر تا شش ماه پس از ادغام تخمین زده میشود. با توجه به اینکه مرج خود بارها از برنامه عقب افتاده است، این مساله به ریسک سرمایه‌گذاری می‌افزاید.
پروتکل Lido DAO هم‌اکنون بزرگترین سرویس لیکویید استیکینگ اتریوم است و تقریبا از هر سه اتر واریزی به قرارداد هوشمند استیکینگ اتریوم، یکی از طریق Lido Finance صورت گرفته است.
لیدو چگونه کار می‌کند؟
لیدو این روزها محدود به شبکه اتریوم نیست و می‌توان به کمک آن در شبکه‌هایی همچون سولانا (stSOL)، پالیگان (stMATIC)، ترا (stLUNA) و کازموس (stATOM) اقدام به لیکویید استیکینگ کرد. هر یک از این شبکه‌ها در برخی جزییات با یکدیگر تفاوت دارند، از این رو تنها نحوه کارکرد Lido در شبکه اتریوم را بررسی خواهیم کرد. روند کلی فعالیت، برای دیگر شبکه‌ها نیز صادق است:
کاربر با پرداخت اتر به قرارداد هوشمند لیدو، معادل آن اتریوم استیک شده در لیدو (stETH) دریافت می‌کند. این توکن نوعی توکن منعطف (Rebase) بوده و سود استیک کنندگان به شکل تغییر موجودی خودکار (بی‌نیاز به کلیم و به شکل روزانه) خود را نشان می‌دهد. در سوی دیگر، لیدو با مجموعه‌ای از ولیدیتورهای خوشنام و گزینش شده (توسط معیارهای کارگروه تخصصی دائو و عملکرد شرکت‌کنندگان در تست‌نت) با رای DAO همکاری می‌کند. واریزی کاربران به تکه‌های ۳۲ اتری تقسیم شده و به این اعتبارسنجها سپرده میشود. به کمک تمهیدات فنی، این ولیدیتورها به هیچ عنوان امکان دزدیدن واریزی کاربران را ندارند و تنها خطر پیش روی، اسلش شدن وثیقه کاربران به دلیل سو رفتار اعتبارسنج‌هاست.
برای آشنایی نحوه عملی استیک کردن به وسیله پلتفرم Lido، ویدیوی زیر را تماشا کنید:
از آن جا که امکان ارتباط مستقیم بین قرارداد هوشمند لیدو در لایه یک و اعتبارسنجها در لایه دو وجود ندارد، Lido از اوراکل‌ها برای خواندن وضعیت آنها و میزان پاداش به دست آمده در طول شبانه‌روز استفاده می‌کند. ۹۰ درصد این این پاداش‌ها صرف افزایش موجودی حساب کاربران و ده درصد باقی مانده (این پارامترها با تصمیم DAO قابل تغییر است)، نیمی به خزانه Lido و نیمی دیگر به اپراتورهای اعتبارسنج تعلق می‌یابد.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که تنها با گذشت بیست و چهار ساعت از واریز اتر، به شما سود تعلق میگیرد در حالی که در عمل و به دلیل وجود صف ورود و خروج اعتبارسنجها، مدتی طول خواهد کشید تا اترهای شما در ولیدیتورهای لایه دو مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان نمونه، در لحظه نگارش این مطلب، بیش از ۳۸۰۰ اعتبارسنج در صف فعال‌سازی قرار دارند.
این مورد، در کنار کسر ده درصد از سود اعتبارسنجی سبب میشود که نرخ سود پلتفرم لیدو، کمتر از نرخ به دست آمده در صورت ولیدیشن انفرادی (Solo Staking) باشد. سود این پلتفرم در حال حاضر ۴ درصد (به شکل سالیانه) است.
توکن stETH در بسیاری از پروژه‌های نام‌آشنای شبکه اتریوم پذیرفته و آمیخته شده است؛ می‌توانید زوج stETH/ETH را در صرافی کرو بیابید؛ در واقع این استخر یکی از بزرگترین و حجیم‌ترین استخرهای این صرافی است. می‌توانید از توکن‌های خود در آوه، میکر و Euler Finance به عنوان وثیقه استفاده کنید. به دلیل ناسازگاری برخی قراردادهای هوشمند با توکن‌های ریبیس (همچون stETH)، نسخه رپ شده‌ای از این توکن به نام wstETH وجود دارد که با تغییر مقدار موجودی کار نمی‌کند بلکه با unwrap کردن، سود محقق میشود.
برای آشنایی بیشتر با برخی از راه‌های کسب سود بیشتر در این پلتفرم می‌توانید مقاله زیر را مطالعه کنید:
توکن لیدو (LDO) چیست و چه کاربردی دارد؟
توکن LDO، مبتنی بر استاندارد ERC-20 است و بر بستر شبکه اتریوم عرضه شده است. قرارداد هوشمند این توکن بر اساس قالب Minime Token نوشته شده است که امکانات بیشتری نسبت به قرارداد استاندارد ERC-20 دارد. به خاطر نحوه عمل کمی متفاوت این توکن، هزینه انتقال آن کمی بیش از یک توکن عادی است.
قیمت توکن LDO در زمان نگارش این مطلب ۱.۱۸ دلار است. ارزش بازار این توکن ۱.۱۷ میلیارد دلار است که از این حیث در رتبه ۱۰۱ام باارزش‌ترین توکن‌ها و کوین‌های دیجیتال قرار دارد. حداکثر میزان عرضه این توکن یک میلیارد عدد است که از این میزان، ۳۱۲ میلیون عدد از آن در حال گردش است. بیشترین قیمت تاریخی این توکن با ۱۸.۶۲ دلار در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۲۱ (۲۵ آبان ۱۴۰۰) و کمترین قیمت تاریخی آن با ۰.۵۰ دلار در تاریخ ۲۷ مارس ۲۰۲۱ (۷ فروردین ۱۴۰۰) رقم خورد.
نحوه توزیع توکن لیدو
شیوه تخصیص توکن LDO به شرح زیر است:
- خزانه دائو ۳۶.۲۳ درصد
- سرمایه‌گذاران ۲۲.۱۸ درصد
- توسعه‌دهندگان اولیه لیدو ۲۰ درصد
- بنیان‌گذاران و کارکنان آتی ۱۵ درصد
- اعتبارسنجها و دارندگان امضای حساب مولتی سیگ پروتکل ۶.۵ درصد
توکن لیدو به جز نقش حاکمیتی (به واسطه رای دادن در پروتکل آراگون)، نقش دیگری در پروتکل ایفا نمی‌کند. نحوه خرج کردن سهم خزانه توسط اعضا مشخص میشود و از آن برای تامین مخارجی همچون توسعه بخش‌های جدید و برنامه‌های تشویقی نقدینگی استفاده میشود.
فرایند تصمیم‌گیری در دائو لیدو چگونه است؟
فرایند تصمیم‌گیری توسط دائو به دو دسته کلی تقسیم میشود؛ روند عادی و روند اضطراری.
روند عادی
تصمیماتی که از این مجرا می‌گذرند، باید سه مرحله را طی کنند: ابتدا طی پستی در انجمن (فروم) تحقیقاتی به بحث عمومی گذاشته شود. در این مرحله فیدبک عمومی اخذ میشود. سپس معمولا پس از یک هفته از گذشت این مرحله، پروپوزالی تهیه و در معرض رای عمومی گذاشته میشود. این رای‌گیری در پروتکل اسنپ شات انجام میشود. وزن رای‌ها، متناسب با میزان دارایی توکن LDO هر فرد است. از آن جا که رای‌گیری در Snapshot به شکل آف‌چین انجام میشود، نیازی به پرداخت هزینه تراکنش نخواهد بود. برای اینکه رای‌گیری در اسنپ شات تایید شود، نیاز است که حداقل ۵ درصد از کل توکن‌ها به یکی از گزینه‌ها رای دهند.
مرحله نهایی، رای‌گیری آنچین از طریق پلتفرم آراگون (Aragon) است؛ معمولا چند پیشنهاد در یک رای‌گیری تجمیع میشود تا در پرداخت هزینه تراکنش صرفه جویی شود. رای‌گیری‌ها در این پلتفرم ۷۲ ساعت به طول می‌انجامد. دو شاخص برای تایید نتایج رای در آراگون وجود دارد؛ حداثل پنج درصد از کل توکن‌های در گردش باید به گزینه موافق رای دهند و در عین حال، بیش از نیمی از توکن‌های شرکت‌کننده در رای‌گیری به گزینه موافق داده باشند.
روند اضطراری
در موارد اضطراری، امکان گذر از مراحل یک و دو وجود دارد. دراین حال، رای‌گیری ممکن است بلافاصله در آراگون آغاز شود هر چند توصیه میشود طی پستی در فوروم، دلایل توضیح داده شود.
علاوه بر موارد فوق، تعدادی زیرگروه تخصصی برای بررسی و فعالیت در حوزه‌های مختلف تشکیل شده است که شرح آن به شکل زیر است:
- LNOSG: این کارگروه مسئول اداره دفتر ثبت اپراتورهاست و وظیفه دارد آن را تا حد امکان غیرمتمرکز، بی‌نیاز به مجوز و اعتماد طراحی و اداره کند. برخی از اقدامات و توضیحات مربوطه را در این صفحه می‌توانید ببینید.
- LEGO: وظیفه این کارگروه مدیریت گرنت و تامین مالی پروژه‌های مرتبط با رشد اکوسیستم است. لیستی از اقدامات در حال انجام این گروه را در این صفحه می‌توانید ببینید.
- کمیته reWARDS: وظیفه این گروه مدیریت مشوق‌ها برای گسترش هر چه بیشتر محصولات لیکویید استیکینگ لیدو است. همچنین این گروه مسئول تعیین روشی برای تشویق تامین‌کنندگان نقدینگی برای ایجاد بازاری عمیق برای توکن‌های استیک شده لیدو است.
- RCC: این کمیته مسئول اداره بخش مربوط به بودجه و مزد است. پرداخت‌های مالی در موارد مربوط به دستمزد و بودجه‌بندی توسط این کمیته رصد، ثبت، شفاف‌سازی و اجرا می‌شوند.
- کمیته برنامه رفرال: این کمیته مسئول برنامه‌های تشویقی ریفرال اکوسیستم لیدو است. این کمیته سعی دارد با اجرای برنامه مارکتینگ Referral محور، کاربران و سرمایه بیشتری برای لیدو به ارمغان بیاورد.
تیم توسعه‌دهنده Lido کیست؟
شفافیت زیادی در خصوص تیم موسس لیدو وجود ندارد. به نظر می‌رسد یکی از دو بنیان‌گذاران آن که هم‌اکنون دیگر سمت اجرایی ندارد، جوردن فیش (Jordan Fish) باشد که اینفلوئنسر معروفی در حوزه کریپتو در توییتر است و با اکانت @Cobie (پیش‌تر @CryptoCobain) شناخته میشود. او نامی شناخته‌شده است و اخیرا داور شرط ده میلیون دلاری دو کوان و GCR بوده است.
فرد دیگر، کاسپر راسموسن (Kasper Rasmussen) است که مدیر بازاریابی شرکت P2P Validator (شرکت معروف فعال در زمینه استیکینگ) است. او همچنین سابقه کار در صرافی بیتفینکس را نیز دارد. همچنین از نام‌هایی همچون استنی کولچوف (Stani Kulechov)، موسس آوه، بنتگ (Banteg)، از توسعه‌دهندگان اصلی یرن فایننس، ویل هاربورن (Will Harborne) از پلتفرم دایورسیفای، جولین بوتلو (Julien Bouteloup) از شرکت استیک کپیتال و کین وارویک (Kain Warwick)، موسس سینتتکیس و سرمایه‌گذار مطرح، به عنوان هسته اولیه نام برده شده است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری همچون Semantic VC، پارافای کپیتال (ParaFi Capital)، لیبرتوس کپیتال (Libertus Capital)، شبکه ترا، بیت‌اسکیل کپیتال (Bitscale Capital)، استیک فیش (StakeFish) و کوروس (Chorus) از بزرگترین سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات اعتبارسنجی، P2P Capital و KR1 از حامیان اولیه این پروژه بوده‌اند.
به نظر می‌رسد در دور اولیه جذب سرمایه، هر توکن LDO با قیمت یک سنت به سرمایه‌گذاران واگذار شده است. همچنین در دور دوم جذب سرمایه هر توکن به قیمت حدود ۶۵ سنت معامله شده است.
از دیگر سرمایه‌گذاران مهم این پلتفرم می‌توان به اندرسن هوروویتز (a16z)، کوین بیس ونچرز، آلامدا ریسرچ، جامپ تریدینگ، پارادایم و DCG اشاره کرد.
نقشه راه لیدو فایننس
تاکید فعلی لیدو، حرکت به سوی غیرمتمرکزسازی و بی‌نیازی از اعتماد به ویژه در حوزه پیوستن نودهای جدید به مجموعه نودهاست. در این راه اقدامات ارزنده‌ای نیز صورت گرفته است:
- تاکید بر روی افزایش تنوع کلاینت‌های بکار رفته توسط اپراتورها
- هیچ اپراتوری بیش از یک درصد کل سرمایه استیک شده را در اختیار نداشته باشد
- نودها از لحاظ جغرافیایی (و قانونی) تا حد امکان در گستره وسیعی قرار داشته باشند
- از بهترین راهکارها در حوزه مدیریت کلید خصوصی و امنیت استفاده شود
- اپراتورها شخصا نودهای خود را اداره کنند.
- درآمد اپراتورها به قدری باشد که بتوانند تجارت سودآور و قابل اتکایی برای خود از این راه بسازند.
دو راهکار بنیادین برای بهبود این امر پیش‌بینی شده است:
- استفاده تدریجی از راهکار DVT (Distributed Validator Technology) یا تکنولوژی اعتبارسنجی توزیع‌یافته؛ در این راهکار اعتبارسنجها به شکل گروهی (در کمیته‌هایی مستقل)، بلوک‌های جدید را پیشنهاد داده و یا تایید می‌نمایند، بدین شکل ریسک عملکرد ضعیف یگ ولیدیتور سیستم را کمتر تهدید می‌کند. به کمک این روش می‌توان اپراتورهای جدید ناآزموده را پذیرفت و در کمیته‌هایی که از اکثریت قابل اعتمادی از نودها تشکیل شده‌اند قرار داد.
- استفاده از کارت امتیاز عملکرد نودها و تخصیص استیک بر اساس آن؛ بدین ترتیب، نودهای جدید برای بهره‌مند شدن از سرمایه پلتفرم (کاربران) باید عملکرد قابل قبولی از خود نشان دهند.
در سمتی دیگر،لیدو به دنبال بهبود وضعیت فرایند حاکمیتی خود است. برای رسیدن به این هدف و جلوگیری از حمله حاکمیتی، چند راهکار مدنظر لیدو است:
- معرفی فرایندهایی جدید برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی در سطح پلتفرم؛ همچون استفاده از قفل زمانی و یا دادن حق وتو به دارندگان stETH.
- آسان کردن امکان فورک لیدو به عنوان آخرین سنگر. بدین ترتیب در صورت بیراهه رفتن پروتکل، تنها با چند تغییر کوچک در قرارداد حاکمیتی لیدو می‌توان آن را به شکلی دیگر (با مالکیت جامعه کاربری جدید) احیا کرد.
توکن LDO را از کجا می‌توان تهیه کرد؟
توکن لیدو را می‌توان از صرافی‌های متمرکز بایننس، گیت، بایبیت، جمنای و کراکن تهیه کرد. همچنین آن را می‌توان از صرافی‌های غیرمتمرکزی همچون سوشی سواپ، یونی سواپ و کرو خریداری کرد.
توکن لیدو را در چه کیف پولی نگهداری کنیم؟
با توجه به اینکه توکن لیدو یک توکن ERC-20 است، عموم کیف پول‌های رایج قابلیت نگهداری از آن را دارند: از کیف پول‌های سخت افزاری همچون لجر، ترزور و سیف پل گرفته تا کیف پول‌های نرم‌افزاری همچون متامسک، تراست والت و غیره.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- استیکینگ در لیدو چیست؟
لیدو پلتفرمی برای لیکویید استیکینگ اتریوم و برخی دیگر از شبکههای PoS است. با پرداخت اتر به این پلتفرم، معادل آن توکن stETH دریافت میکنید. سرمایه شما به عنوان وثیقه در اختیار ولیدیتورهای شبکه قرار میگیرد و این چنین در سود فعالیت آنها شریک خواهید بود. ۹۰ درصد از درآمد دریافتی ولیدیتورها از پاداش بلوک و هزینههای تراکنش بین دارندگان stETH و مابقی بین خزانه پروتکل و اعتبارسنجها تقسیم میشود. - چه کیف پولی برای نگهداری از توکن LDO مناسب است؟
توکن لیدو، توکن حاکمیتی پروتکل Lido DAO است و تنها کاربرد فعلی آن، مشارکت در آینده پروتکل است – با هولد آن در درآمد پروتکل سهیم نیستید. با توجه به اینکه این توکن بر بستر شبکه اتریوم ایجاد شده است، کیف پولهایی همچون متامسک، سیف پل، تراست والت، اتمیک والت و لجر برای نگهداری از آن مناسب هستند.
جمع‌بندی
استیکینگ مقوله مهمی در حفظ امنیت و تداوم کار شبکههای بلاکچینی است. وجود سرویس‌هایی که بتوانند این کار را به شکل غیرمتمرکز و شفاف انجام دهند و از سختی راه‌اندازی نودها کم کنند، به سود امنیت شبکه و در نهایت کاربران خواهد بود. سرویس لیکویید استیکینگ لیدو (Lido)، با هدف برطرف کردن موانع و مشکلات مشارکت در اتریوم ۲ پا به میدان گذاشت و با ارائه نسخه لیکوییدی از اتر استیک شده به نام توکن stETH، توانست کارایی سرمایه را بالا برد. همچنین با توجه ویژه این پروتکل بر روی انتخاب ولیدیتورهای شایسته، سعی شده است تا خطر اسلشینگ برای کاربران سرمایه‌گذار پایین آید، با این حال انتقادهای فراوانی به سهم بزرگ لیدو و خطراتی که این تمرکز می‌تواند به همراه داشته باشد میشود؛ از این رو، در برنامه سال جدید میلادی، این پروتکل گام‌هایی به سمت کاهش تمرکز با استفاده از روش‌هایی همچون DVT برخواهد داشت.
در این مطلب با Lido DAO و توکن حاکمیتی آن LDO آشنا شدیم و اصول کار، تیم توسعه‌دهنده، سرمایه‌گذاران و برنامه پیش روی آن را مرور کردیم. نظر شما در خصوص لیدو و رقیب آن راکت پول چیست؟ شما کدام یک را ترجیح می‌دهید؟ آیا تاکنون از محصولات Lido استفاده کرده‌اید؟ دیدگاه‌های خود را با ما در میان بگذارید.
