شبکه استارک نت چیست؟ بررسی نحوه کارکرد شبکه لایه دوم StarkNet

استارک ور (StarkWare) استارتاپی است که با طراحی پروژههای لایه دوم دنبال بهبود مقیاس پذیری و حریم خصوصی در بلاکچین اتریوم است. یکی از پروژههای این استارتاپ شبکه استارک نت (StarkNet) نام دارد که از فناوری ZK-rollups به منظور اجرای محاسبات خارج از زنجیره اصلی اتریوم استفاده کرده و علاوهبر افزایش سرعت، ازدحام شبکه و هزینه گس اتریوم را کاهش میدهد. در این مطلب از میهن بلاکچین به این میپردازیم که شبکه استارک نت چیست، چطور کار میکند، چه سرویسهایی را ارائه میدهد و در ادامه نقشه راه، تیم توسعهدهنده، پروژههای همکار و سرمایهگذاران استارک نت را بررسی میکنیم.
شبکه استارک نت چیست؟
استارک نت (StarkNet) یک شبکه لایه دو در بستر اتریوم است که از فناوری Validity-Rollup که با نام ZK-Rollup شناخته میشود، بهره میبرد. این زنجیره لایه دو، برنامههای غیرمتمرکز را قادر میسازد تا در عین بهرهگیری از امنیت و عدم تمرکز شبکه اتریوم به مقیاسپذیری که بهواسطه سیستم اثبات رمزنگاری استارک (STARK) بهوجود میآید، دست یابند. قراردادهای هوشمند و سیستم عامل استارک نت به زبان Cairo نوشته میشوند که از استقرار و مقیاسپذیری Dappهای تحت این زبان حمایت میکنند. فهرست پروژههایی که در بستر استارکنت فعالیت میکنند را میتوانید این لینک مشاهده کنید.
استارت آپ استارک ور (StarkWare) بر طراحی و بهینهسازی سه فناوری تمرکز دارد؛ استارک نت (StarkNet)، استارک اکس (StarkEx) و استارکز (STARKs) که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.
هم استارک اکس و هم استارک نت راهکارهای مقیاسپذیری مبتنی بر الگوریتم استارک هستند. هر دو مقیاسپذیری، هزینه گس پایین و امنیت را فراهم میکنند. اما الزامات اجرایی و الگوهای متفاوتی دارند. استارک ایکس ممکن است راه حل مناسبی برای یک اپلیکیشن باشد که تا حد زیادی مستقل است و با APIهایی که استارک اکس فراهم میکند، تناسب دارد. StarkNet ممکن است برای پروتکلی که نیاز به تعامل همزمان با سایر پروتکلها دارد مناسبتر باشد.
در نهایت استارک ور دنبال تولید سریع، بینیاز به اعتماد (Trustless) و یکپارچه اثبات و طراحی پشته نرمافزاری قدرتمند برای اجرای محاسبات در خارج از زنجیره و تایید آنها به صورت آنچین است.
شبکه StarkNet چطور کار میکند؟
استارکها (STARKs) یک سیستم اثبات هستند که اثبات و تایید محاسبات را امکانپذیر میکنند. این سیستم محاسبات بزرگ را پردازش کرده و مدرکی برای تایید صحت محاسبات ایجاد میکند و سپس اثبات را در چند مرحله تایید میکند.
فناوری استارک با فراهمسازی امکان محاسبات عظیم در خارج از زنجیره، نقش کلیدی در مقیاسپذیری بلاکچین ایفا میکند. اجرای محاسبات خارج از زنجیره، ارزانتر بوده و تنها تایید را که نیاز به قدرت محاسباتی جزئی دارد روی زنجیره (آنچین) انجام میدهد.
به عبارت دیگر، با اجرای چند گام روی زنجیره، تاییدکننده تنها محاسبات بزرگی که خارج زنجیره انجام شده است را تایید میکند. با استفاده از STARKs راهکارهای لایه دو گرد هم میآیند و هزاران تراکنش را با سرعت بیشتر پردازش کرده و سپس اثبات خود را با یک الگوریتم استارک روی زنجیره تایید میکنند. در نتیجه آن امنیت اتریوم و گس کمتر خواهد بود.
هزینه کمتر تراکنش، ساخت کلاس جدیدی از برنامههای کاربردی را امکانپذیر میکند. این ویژگیها استارکز را به یک گزینه عالی برای بهبود تجربه کاربری و کاهش هزینههای گس تبدیل میکند، در حالیکه امنیت لایه اتریوم را هم حفظ میکند.
رولآپها جزو جدیدترین راه حلهای لایه دو اتریوم هستند. نحوه کارکرد آنها به شیوه مختصر این گونه است که چندین تراکنش را جمعآوری کرده و پس از فشردهسازی آنها را درون یک بلاک قرار میدهند. اکثر ZK-Rollupها واقعا اثبات با دانش صفر نیستند. این اشتباه ناشی از سردرگمی میان مفهوم اثبات اعتبار (تضمین یکپارچگی محاسبات) و اثبات با دانش صفر (اطمینان از عدم فاش اطلاعات) است.
استارکها بهعنوان اثبات اعتبار (Validity proofs) تعریف میشوند، به این معنی که یکپارچگی محاسبات را ثابت میکنند. در مجموعه Validity proofها که شامل استارک هم میشود، یک طرف میتواند به دیگری اثبات کند که یک محاسبه به درستی انجام شده است. اما در اثبات با دانش صفر، اثباتکننده مجبور به افشای هیچ کدام از اطلاعات محاسبه نیست و فقط اعلام میدارد که محاسبه به درستی انجام شده است.
استارک اکس (StarkEx)
استارک اکس (StarkEx) موتور مقیاسپذیری است که بهمنظور مطابقت با نیازهای ویژه برنامهها (مثل دیفای یا بازی) طراحی شده است. این راهکار لایه دو میتواند در دو مُد ZK-Rollup یا Validium data availability اجرا شود. هر اپلیکیشنی که در بستر سرویس استارک اکس اجرا میشود از منطق خود پیروی میکند. حالتهای ولیدیوم و zkrollup تفاوت زیادی با یکدیگر ندارند. تنها تفاوت در این است که در حالت ولیدیوم دادهها خارج از زنجیره نگهداری میشوند. در حالیکه در حالت zkrollup دیتا به صورت آنچین نگهداری میشود.
این سیستم یک جزء خارجی و یک جزء روی زنجیره دارد. جزء خارجی یا آفچین وضعیت را در اختیار دارد، تراکنشها را اجرا کرده و آپدیت وضعیت را به جزء آنچین ارسال میکند. جزء آنچین نیز مسئول نگهداری وضعیت و داراییهای سیستم و انتقال تایید است.
StarkEx جعبه ابزاری از ملزومات کاربردی است که پروژه میتواند برای دستیابی به محاسبات خارج زنجیره ارزان از آن استفاده کند. یک گواهی صحت اجرا به صورت خارج زنجیره تولید میشود. چنین اثباتی با توجه به نوع تراکنش میتواند شامل ۱۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰۰ تراکنش باشد. سپس این اثبات به تاییدکننده استارک (STARK Verifier) ارسال میشود تا روی زنجیره قرار بگیرد. این بدین معناست که یک تایید برای همه تراکنشها کافی است.
از برنامههای مستقر بر StarkEx میتوان به dYdX (پلتفرم قراردادهای دائمی)، ایمیوتبل (Immutable) و Sorare (بازی فوتبال فانتزی)، DeversiFi (پلتفرم معاملات اسپات) و سلر (Celer) اشاره کرد. استارککس در حال حاضر از اتر و توکنهای ERC20 و ERC721 پشتیبانی میکند.
استارک نت (Starknet)
شبکه لایه دو و بدون نیاز به مجوز است. توسعهدهندگان و کاربران میتوانند با کمک زبان Cairo قراردادهای هوشمند را در بستر آن مستقر کنند. در مقایسه با قراردادهای هوشمند اتریوم، در اکوسیستم استارک نت، قراردادهای شما میتوانند با سایر قراردادهای مستقر در StarkNet تعامل داشته باشند. همچنین این قراردادها میتوانند از طریق ارسال پیام ناهمزمان با قراردادهای اتریوم تعامل داشته باشند.
برخلاف استارک اکس که اپلیکیشنها مسئول ثبت تراکنشها هستند، ترتیبدهندگان استارک نت (StarkNet Sequencers) تراکنشها را دستهبندی کرده و آنها را برای پردازش و اثبات ارسال میکنند.
استارک نت سیستمی بدون نیاز به مجوز دارد، بنابراین تمامی کاربران اعم از ترتیبدهندهها (Sequencers)، اثباتکنندگان (Provers)، توسعهدهندگان (Developers) و کاربران معمولی (Users) میتوانند سهمی در شبکه داشته باشند.
- ترتیبدهندهها (Sequencers): هر کسی میتواند یک ترتیبدهنده باشد. یعنی تراکنشها را دستهبندی کرده و پیشنهاد بلاک جدید بدهد.
- اثباتکنندگان (Provers): همچنین هر کسی میتواند به عنوان اثباتکننده در شبکه فعالیت کرده و برای تایید بلاکهای جدید، اثبات ارائه دهد.
- توسعهدهندگان: قادر به استقرار قراردادهای هوشمند خود هستند.
- کاربران معمولی: افرادی که در شبکه تراکنش میزنند.
استارکنت چه سرویسهایی را ارائه میکند؟
شرکت StarkWare بهجز استارک اکس و استارک نت سه محصول زیر را هم عرضه کرده است:
- کایرو (Cairo): پلتفرمی برای تولید اثبات STARK برای محاسبات عمومی در اتریوم است.همچنین کایرو زبان برنامهنویسی محاسباتی Starkex و Starknet است. تمامی پروتکلها و اپلیکیشنهای غیرمتمرکز در بستر این دو از Cairo استفاده میکنند.
- شارپ (SHARP): سیستمی است که امکان تجمیع مجموعهای برنامههای تحت زبان Cairo را برای ایجاد اثبات فراهم کرده و سپس این این اثبات را روی شبکه اتریوم قرار میدهند تا توسط یک تاییدکننده استارک تایید شود و هزینههای گس تراکنش را کاهش دهد.
- ویدو (VeeDo): سرویس VDF یا تابع تاخیر قابل تایید مبتنی بر STARK است. اولین برنامه اجرا شده در ویدو، اثبات یک مفهوم برای یک زنجیره بیکن تصادفی بود.
نقشه راه پروژه استارک نت
پشته نرمافزار پروژه از ماه ژوئن ۲۰۲۰ روی شبکه اصلی اتریوم راهاندازی شده و پروژههایی همچون dydx، Sorare، ایمیوتبل، DeverseiFi و Celer از آن استفاده میکنند. رودمپ پروژه Starknet طی گامهای متعدد در وبلاگ مدیوم این پروژه به تفصیل توضیح داده شده است.
معرفی تیم توسعهدهنده استارک نت
StarkWare در ژانویه ۲۰۱۸ توسط الی بن ساسون (Eli Ben-Sasson)، اوری کولودنی (Uri Kolodny)، مایکل ریابزف (Michael Riabzev) و الساندرو کیزا (Alessandro Chiesa) راهاندازی شد.
بن ساسون یکی از مخترعان STARK و استاد سابق علوم کامپیوتر در دانشگاه تکنیون (Technion) و محقق زیکش است. او هماکنون رییس شرکت StarkWare است. او دکترای علوم کامپیوتر خود را از دانشگاه اورشلیم دریافت کرده است.
اوری کولودنی مدیر اجرایی استارک ور است. او کارشناسی علوم کامپیوتر خود را از دانشگاه اورشلیم و MBA را از دانشگاه MIT دریافت کرده است. او پیش از مشارکت در استارک ور بهعنوان همبنیانگذار و مدیر اجرایی در چندین شرکت نرمافزاری کار کرده است.
مایکل ریابزف هماکنون سرپرست طراحی معماری استارک ور است. او دانشآموخته ریاضیات و علوم کامپیوتر و دکترای علوم کامپیوتر از دانشگاه تکنیون دارد.
اساندرو کیزا بهعنوان سرپرست تحقیق در این شرکت فعالیت دارد. او از کارشناسی تا مقطع دکترا در دانشگاه MIT تحصیل کرده و هماکنون بهعنوان استادیار دانشگاه EPFL سوییس مشغول به کار است.
آشنایی با سرمایهگذاران پروژه StarkNet
شرکت استارک ور طی سه دوره جذب سرمایه ۱۱۱ میلیون دلار از سرمایهگذاران خطرپذیر (VC) دریافت کرده است. همچنین ۱۲ میلیون کمک هزینه، به پاس کمک به مقیاسپذیری شبکه اتریوم از بنیاد اتریوم گرفته است. از سرمایهگذاران استارک ور میتوان به افراد، صندوقها و نهادهای زیر اشاره کرد:
- ویتالیک بوترین
- Paradigm
- Pantera
- Sequoia
- Founders Fund
- DCVC
- Wing
- Floodgate
- Intel Capital
- Atomico
- ConsenSys
- Multicoin
- Polychain
- Naval Ravikant
کدام پروژهها با StarkNet همکاری کردهاند؟
پروژههای بسیاری اعم از کیف پول، پروتکلهای دیفای، گیم و NFT و صرافیهای غیرمتمرکز از زیرساختهای StarkNet به منظور توسعه پلتفرم خود استفاده میکنند.
صرافیهای غیرمتمرکز
- Starkswap: نسخه آزمایشی آلفای این دکس در سه ماهه اول ۲۰۲۲ راهاندازی شد.
- Jediswap: این پروژه در وضعیت آزمایشی قرار دارد.
- mySwap: نسخه آزمایشی این دکس عرضه شده و میتوانید از محصولات آن استفاده کنید.
- Zigzag: دکس زیگزاگ براساس مکانیزم دفتر سفارش کار میکند.
پروژههای زیرساختی
- از پروژههای زیرساختی در بستر StarkNet میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- Suez ،Qasr و Kubri پلهای بلاکچینی (Bridge) هستند که بهمنظور انتقال نقدینگی به استارک نت طراحی شدهاند و در مرحله آزمایشی هستند.
- اسنپ شات (Snapshot) و پروتکل زورو (Zorro Protocol) اپلیکیشنهای رایگیری حاکمیتی در حال توسعه بر بستر این شبکه هستند.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- شبکه استارک نت چیست؟
StarkNet یک شبکه لایه ۲ مبتنی بر ZK-Rollup است که امکان دستیابی اپلیکیشنهای غیرمتمرکز به مقیاسپذیری در عین حفظ امنیت شبکه اصلی اتریوم را میدهد.
- آیا شبکه StarkNet توکن دارد؟
استارک نت هنوز توکن ندارد. اما گمانهزنیهایی درباره ایردراپ احتمالی آن وجود دارد.
جمعبندی
شبکه استارک نت (StarkNet)، راهکار مقیاسپذیری لایه ۲ ساخته شده توسط پروتکل اتریومی استارک ور (StarkWare) است. شبکه استارک نت به برنامههای غیرمتمرکز این اجازه را میدهد که بدون مجوز اتریوم از مقیاس نامحدودی برای محاسبات خود استفاده کنند، بدون اینکه امنیت و ترکیب با شبکه اتریوم را به خطر بیاندازد. این کار به کمک سیستم امن و مقیاس پذیر گواه اثبات استارک (Stark) صورت میپذیرد.
نظر شما درباره شبکه استارک نت چیست؟ آیا به نظر شما در مقایسه با ساید چینها و راهکارهای پلاسما حرفی برای گفتن خواهد داشت؟