گزارش: بررسی چالشهای حقوقی توکنهای بیهمتا در همایش بازار NFT آرتانیوم
جمعه ۷ مرداد ماه رویداد معرفی بازار NFT آرتانیوم با حضور پیشکسوتان هنر کشور و حقوقدانان و فعالان حوزه توکنهای بیهمتا در محل خانه هنرمندان ایران برگزار شد. در این رویداد، چالشهای حقوقی صدور، خرید و فروش توکنهای NFT مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
به گزارش میهن بلاکچین، در برنامه روز گذشته که در محل خانه هنرمندان ایران برگزار شد، آثار فیزیکی و توکنهای بی همتا (مالکیت مجازی) مجموعه دیده نشده (۱۲ اثر) از آثار پرویز کلانتری به نام فلکلوریک پرفورمنس ۱۲ اقلیم ایرانی، آثار فیزیکی و NFT متشکل از لوگوها، پوسترهای تئاتر و فیلم طراحی شده توسط ابراهیم حقیقی به نمایش گذاشته شد.
در نشست مرتبط با این همایش که در ۲ بخش برگزار شد، موضوع هنر، تکنولوژی و اقتصاد در بخش اول و موضوعات حقوقی توکنهای NFT در بخش دوم مورد بحث قرار گرفت.
ابراهیم حقیقی هنرمند پیشکسوت ایران در این همایش عنوان کرد:
ما فرض می‌کنیم برای مارکت، همه به یک تعریف مشترک دست یافته‌ایم، اما برای هنر، انگار تعریف مشترکی (در این فضا) نداریم. در حوزه NFT من درکی از معنی لغت «هنر» ندارم. قبل از آن معانی دیگر هم به هم ریخته است. برای مثلا با دوربین‌های عکاسی عکسی گرفته میشود یا با نرم افزارها عکسی طراحی میشود، اما به آن نمی‌توان گفت عکس؛ شاید تصویر کلمه بهتری باشد. نقاشی، عکس و تصویر؛ راجع به لغت «هنر» در اینجا تردید دارم.
وی در ادامه افزود:
با توجه به عکس‌های NFT، رزولوشن و کیفیت پایین آنها، این موارد سنخیتی با هنر ندارند، در اینجا نیز راجع به لغت «هنر» تردید دارم. همانطور که شعر در گذر زمان تغییر کرده است و اشعار معاصر و شعر سپید بدون وزن و قافیه هستند اما همچنان به آنها شعر گفته میشود.
استاد حقیقی در خصوص طراحی پوستر عنوان داشت:
من پوسترها را برای اطلاع رسانی طراحی کرده‌ام، به خود اجازه نمی‌دهم آنها را هنر خطاب کنم، جامعه باید در این خصوص تصمیم بگیرد، این موضوعی است که در آینده مشخص میشود. همچنین در عرصه دیجیتال، چه کسی آثار هنری را جمع‌آوری می‌کند؟ موزه‌ها در فضای دیجیتال چگونه خواهند بود؟
مسائل حقوقی پیرامون توکنهای NFT
مهدی کوهیان، کارشناس ارشد حقوق ارتباطات و فعال حقوق هنر در این نشست، در خصوص تعریف هنر گفت:
اثری که ناشی از خلاقیت باشد و اصالت داشته باشد، اثر هنری معرفی میشود و مورد حمایت قانون‌گذار است.
وی در خصوص مالیکت مادی و معنوی آثار هنری عنوان داشت:
مالکیت معنوی غالبا قابل انتقال نیست. برای مثال یک اثر داوینچی تا ابد اثر داوینچی باقی خواهد ماند. اما مالکیت مادی در حقوق مدنی، قابلیت خرید و فروش دارد. همچنین حقوق مالکیت مادی ناشی از سفارش اثر هنری تا ۳۰ سال متعلق به سفارش دهنده است.
به عقیده کوهیان، اگر یک اثر هنری خرید و فروش میشود می‌بایست حقوق ناشی از NFT آن را نیز در کنار آن خرید. اما چون فعلا حوزه بلاکچین و بخش NFT یک فناوری نوپا است و به ۳۰ سال نرسیده است، این مشکلات فعلا خود را نشان نداده‌اند و فعالان این بخش باید اینگونه مسائل حقوقی را در نظر داشته باشند.
خدایار سعیدوزیری مشاور حقوق استارت‌آپ‌ها و حقوق فناوری‌های نوین، در این نشست توضیح داد باید در این فضا، وضعیت خالق NFT و خریدار آن مشخص شود. منع حقوقی برای خالق NFT، برای مینت یا صدور مجدد آن وجود ندارد؛ چون مینت جدید از نظر حقوقی یک اثر جدید محسوب میشود.
کوهیان در واکنش به این صحبت‌ها اشاره کرد که بازار توکنهای بیهمتا می‌بایست پیش برود و در آینده عرف خود را پیدا کند. وی با مطرح کردن این موضوع که اگر یک NFT خریداری کنید، آیا چاپ کردن آن جزو حقوق شما است خاطر نشان کرد:
در عرصه NFT، فعالان این حوزه می‌بایست خودشان برای رگولاتوری اقدام کنند و این مهم را به سایر نهادها واگذار نکنند. آقای سعید وزیری نیز عنوان کردند درآینده قطعا با چالشهای حقوقی در این حوزه روبه‌رو می‌شویم و چون نظام صنفی برای آن وجود ندارد، طرح دعوی به مراجع قضایی ارجاع داده میشود.
کوهیان در پایان با اشاره به تحریم‌های یکجانبه علیه ایران عنوان داشت ایجاد محدودیت در تبادلات فرهنگی و مشارکت‌های هنری و فرهنگی، جزو تحریم‌ها قرار دارد و این مساله‌ایست که کاربران حوزه NFT در ایران برای تعاملات بین المللی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
پیش از این، بازار NFT اپن سی دسترسی کاربران ایرانی را به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران، محدود کرده و حساب‌های آنان را مسدود کرده بود.
در پایان این همایش، پرسش‌هایی از طرف حاضرین مطرح شد مبنی بر اینکه نقشه راه پلتفرم آرتانیوم چیست؟ اقدامات نظارتی این پروژه چیست و چرا باید کاربران به جای استفاده از سایر بازارهای NFT، آرتانیوم را برای معاملات خود انتخاب کنند؟ آقای گرگانی هم‌بنیان‌گذار این پروژه در پاسخ به سوالات کاربران عنوان داشت این مارکت پلیس برای کاربران خاصی طراحی شده است؛ با این حال تمام هنرمندانی که قصد دارند برای صدور توکن NFT آثار هنری خود، آرتانیوم را انتخاب کنند در یک فرآیند تایید هویت می‌شوند و می‌بایست مدرکی دال بر اثبات خلق اثر هنری توسط خود آنها ارائه دهند.
وی اضافه کرد که کاربران در این برنامه دسترسی صدور توکن NFT نخواهند داشت که جای سوالی برای کاربران باقی گذاشت. چرا یک برنامه‌ای که قصد فعالیت در فضای غیر متمرکز دارد می‌بایست دسترسی به این مهمی را از کاربران بگیرد؟ آیا موضوع سانسور محتوا در میان است؟ گرگانی در این خصوص عنوان داشت که موضوع سانسور محتوا تا این لحظه در رودمپ آنها نبوده است و این تصمیم برای تایید اصالت آثار هنری اتخاذ شده است.
همچنین جامعه مخاطبان در نظر گرفته شده برای این پلتفرم با جامعه کنونی توکنهای NFT بسیار متفاوت است. کاربران از لیکویدیتی کمتر در این بازار و احتمال پایین خرید و فروش آثار هنری سوال پرسیدند و راهکار آرتانیوم را برای آن جویا شدند. همچنین حاضرین در این نشست از مبهم بودن رودمپ پروژه انتقاد کردند. هم‌بنیان‌گذار پروژه با تایید این انتقادات عنوان داشت که در نشستی دیگر، جزییات فنی‌تری را در این خصوص ارائه خواهند داد.
به‌روز رسانی: اعتراض خانواده کلانتری به مجموعه آرتانیوم
بر اساس گزارش ایسنا، درست روز قبل از رونمایی آرتانیوم، خبری مبنی بر «اعتراض خانواده پرویز کلانتری به NFT بدون اجازه آثار استاد نقاش» در یکی از رسانه‌ها منتشر شد؛ خبری که در متن آن به یک نامه اعتراضی از سوی خانواده کلانتری به خانه هنرمندان ایران نیز اشاره شده بود.
درست در آستانه رونمایی از این سایت بود که نگار کلانتری، فرزند پرویز کلانتری در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها چنین اظهار کرد:
این آثار که گویا از مجموعه رقص‌های ایرانی است، سال‌ها پیش توسط یک مجموعه‌دار خریداری شده بود و اکنون با خبر شدیم بدون اطلاع ما قصد دارند NFT این آثار را ارائه کنند. ما به شدت به این کار اعتراض داریم و موضوع را از طریق مراجع قانونی پیگیری می‌کنیم.
او همچنین اظهار کرده بود:
واضح است که صاحب آثار مذکور، صاحب فیزیکی تابلوها است و اجازه دارد آنها را بفروشد اما NFT فراوری دیگری از یک محصول هنری است و ساحت دیگری از آن را ارائه می‌کند، از این جهت مالکیت معنوی اثر هنری در اختیار هنرمند است و بدون اجازه او یا خانواده‌اش نمی توان چنین کاری انجام داد.
این ماجرا اما به اظهارات نگار کلانتری ختم نشد. در همین راستا یکی دیگر از مدیران «آرتانیوم» به نام هاجر سعیدی نژاد در حاشیه افتتاحیه این پروژه چنین اظهار کرد:
اول باید بگویم که ما یک market place هستیم و این نوع شرکت‌ها در نوع خودشان وظیفه دارند که اسناد مرتبط را چک کنند. برای مثال اثری که ارائه شده، دزدی یا سرقتی نباشد. دعوایی که اکنون به وجود آمده، در زمینه حقوقی و بین خانواده آقای کلانتری و مجموعه‌دار است.
او ادامه داد:
ما اسناد مثبته‌ی سفارش دهنده را با دقت بررسی کردیم و برای «آرتانیوم» مشخص شد که طبق ماده ۱۳ قانون حمایت از حقوق تولیدکنندگان، سفارش‌دهنده حق تولید NFT را داشته است. برای آرتانیوم مسئله‌ی مالکیت فکری مهم است و کاملا اسناد سفارش دهنده را بررسی کردیم و این آثار ناشی از سفارش هستند. با این حال اگر هر دادگاه صالحه‌ای، هر نظری داشته باشد ما اجرا خواهیم کرد. در حال حاضر اصل بر صدق اسناد سفارش‌دهنده است.آرتیست در آن زمان ایران نبودند پس بنابراین خیلی از این پرسش و پاسخ‌ها بر مبنای ایمیل بوده که مشخص می‌کند کار سفارشی بوده است. من کاملا این حرف را می‌پذیرم که کسی که مالک است، در هر شرایطی نمی‌تواند مالکیت فکری را داشته باشد. در همین مورد هم چیزی که برای ما مهم محسوب می‌شد، این بود که مطمئن بودیم اثر از خانواده یا شخص دیگری دزدیده نشده است.
- چالش حقوقی مهم در بحث خرید و فروش توکنهای NFT چیست؟
با توجه به ماهیت نوظهور توکنهای NFT، به نظر میرسد برای اتصال سه بخش مهم هنر، فناوری و اقتصاد، چالشهای مهمی پیشرو است. مالکیت یک اثر هنری فیزیکی به چه کسی تعلق دارد؟ خلق توکن NFT برای یک اثر هنری خریداری شده، خرید و فروش آن اثر هنری و خرید و فروش آن توکن بیهمتا، چه ارتباطی با یکدیگر خواهند داشت؟ قانونگذاری و نظارت در ۳ بخش اقتصادی، هنری و فناوری چگونه انجام میشود؟ صدور مجدد توکن NFT از نظر حقوقی امکانپذیر است یا خیر؟
نظر شما در خصوص مشکلات حقوقی در بازار خرید و فروش توکنهای NFT چیست؟
