فناوری بلاکچین می‌تواند با تضمین شفافیت و امنیتی بی‌سابقه، انقلابی در فرآیند رای‌گیری ایجاد کند و کارایی انتخابات را بهبود بخشد. آینده‌ای روشن برای انتخابات در راه است!
در عصر دیجیتال امروزی، که فناوری به تمامی جوانب زندگی ما نفوذ کرده، تکنولوژی بلاکچین به عنوان نیرویی تحول‌آفرین شناخته میشود که به‌عنوان دفتر کل دیجیتالی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این فناوری می‌تواند امنیت، شفافیت و اعتماد را در صنایع مختلف بهبود بخشد؛ یکی از حوزه‌هایی که کاربردهای بلاکچین در آن پتانسیل بالایی دارد، رأی‌گیری و انتخابات است.
رأی دادن حق طبیعی هر فرد در جامعه است! آن هم در جوامعی که به اصول دموکراسی و آزادی احترام می‌گذارند. رای‌گیری و رای دادن، این امکان را در اختیار شهروندان عادی می‌گذارد تا به طور مستقیم بر تصمیماتی که زندگی‌شان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، تأثیر بگذارند و اهمیت مشارکت سیاسی را برجسته می‌کند؛ جالب است بدانید که یونانیان باستان فردی را که به سیاست علاقه‌ای نداشت احمق می‌نامیدند.
رای‌گیری و انتخابات نقشی اساسی در حفظ اصول دموکراسی ایفا می‌کنند و درواقع به‌نوعی تضمین می‌کند که صدای هر شهروند به‌درستی شنیده شود. با این حال، به نظر می‌رسد که سیستم‌های رأی‌گیری جهانی در زمان متوقف شده‌اند و با حفره‌ها و نواقص بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند، گویی افرادی که در قدرت هستند ترجیح می‌دهند همان سیستم‌های قدیمی را حفظ کنند. از طرفی هم در بسیاری از کشورها، مردم به صحت سیستم رأی‌گیری شک دارند و به دنبال راه‌های بهتری برای اطمینان از شمارش واقعی آراء خود هستند. پس می‌توان گفت که سیستم‌های رأی‌گیری سنتی با چالش‌هایی مانند نگرانی‌های امنیتی، دستکاری و کمبود شفافیت مواجه هستند.
بلاکچین، همان راه‌حلی است که می‌تواند این چشم‌انداز را تغییر دهد. این فناوری، وعده رأی‌گیری کارآمدتر، محیطی منصفانه‌تر برای کمپین‌ها و افزایش اعتماد به نتایج را می‌دهد. شفافیت و امنیت ذاتی رأی‌گیری مبتنی بر بلاک چین به این معناست که هر جنبه‌ای از این فرآیند می‌تواند تحت نظارت قرار گیرد و صرف‌نظر از اینکه برنده انتخابات چه کسی باشد، نتوان ایرادی به نتایج وارد کرد.
چالش‌های سیستم‌های رای‌گیری سنتی
سیستم‌های رأی‌گیری سنتی، علیرغم اینکه به عنوان پایه دموکراسی‌های مدرن عمل می‌کنند، محدودیت‌ها و آسیب‌پذیری‌های متعددی دارند. این نواقص، سلامت، شفافیت و دقت انتخابات را به خطر می‌اندازند.
هزینه بالای فرایند رأی‌گیری فعلی
میزان مشارکت رأی‌دهندگان، یکی از نشانه‌های موفقیت هر انتخابات است. با گذشت زمان، تعداد رای‌دهندگان در هر انتخابات بیشتر میشود، اما هنوز این درصد مشارکت آن مقداری که باید باشد، نیست! جالب است که حتی افراد مسن‌تر بیشتر تمایل به رأی دادن دارند. دلیل چیست؟ همه چیز به هزینه رأی‌گیری برمی‌گردد.
اولاً، برخی افراد در مکان‌هایی دور از حوزه‌های رأی‌گیری زندگی کرده و باید برای رای دادن مسیری طولانی را طی کنند. ثانیاً، در انتخاباتی سرنوشت‌ساز، مردم اغلب باید در صف‌های طولانی منتظر بمانند. این موانع ممکن است قابل اغماض به نظر برسند، چرا که اغلب ما با چنین مشکلاتی بزرگ شده‌ایم، اما به نظرتان کمی عجیب نیست که می‌توانیم بسیاری از کارها را به صورت آنلاین انجام دهیم، اما رأی دادن را نه؟ تصور کنید اگر رأی‌گیری آسان‌تر و کمتر وقت‌گیر باشد، چه تعداد افراد بیشتری ممکن است رأی بدهند. این مشارکت بیشتر می‌تواند دموکراسی را واقعاً تقویت کند.
خطای انسانی
چرا در دهه ۲۰۲۰ هنوز آرا را به صورت دستی شمارش میشوند؟ چرا باید حضوری رأی بدهیم تا صداقت خود را نشان دهیم؟ بدتر از آن، هیچ سیستم محکمی برای اطمینان از شمارش صحیح آرا وجود ندارد. هیچ بررسی‌ای برای اطمینان از قابل اعتماد بودن شمارش‌کنندگان وجود ندارد. سیستم کنونی خطای انسانی زیادی را مجاز می‌داند و نیاز به اقدامات قوی برای اطمینان از اعتماد به آن دارد.
نبود راهی برای تایید نتایج
اغلب جوامع برای جنبه‌های اساسی خود، به سیستم‌های دقیقی برای بررسی مجهز هستند. برای مثال حسابرسی‌های شرکتی را در نظر بگیرید یا مواردی مشابه که وقتی پای پرداخت از سمت شهروندان به میان می‌‌آید، مو را از ماست بیرون می‌کشند! اما در چنین شرایطی عجیب است که وقتی صحبت از رأی‌گیری میشود، در مورد فرآیندی که هر شهروند می‌تواند مستقیماً بر مسیر زندگی‌اش تأثیر بگذارد، تقریباً هیچ راهی برای تأیید نتایج وجود ندارد.
سیستم رأی‌گیری سنتی، پاسخگویی کافی ندارد. پس از شمارش آرا و اعلام نتایج، کار دیگر تمام است. بازشماری آرا نیاز به دخالت دادگاه دارد که خود به تصمیم دادگاه بستگی دارد و شهروندان نمی‌توانند نتایج را خودشان بررسی کنند. بدتر از آن، حتی به داده‌ها یا اطلاعات لازم برای بازبینی هم دسترسی ندارند و حتی اگر بازشماری انجام شود، باز هم همان افراد با استفاده از همان روش‌های شمارش این بازبینی را انجام می‌دهند.
کندی اعلام نتایج
سیستم رأی‌گیری سنتی، فرآیندی سریع نیست. با وجود اینکه رأی‌گیری معمولاً تنها یک روز طول می‌کشد، شمارش این آرا ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد! هرچه زمان بیشتری برای اعلام نتایج نهایی طول بکشد، فرصت برای تقلب هم بیشتر میشود. کنترل این بازه زمانی عمدتاً در دست مراکز رأی‌گیری است.
ایده‌آل این است که سیستم رأی‌گیری، نتایج را بلافاصله پس از رأی‌دادن هر رأی‌دهنده منعکس کند و اینگونه به‌طور قابل‌توجهی احتمال تقلب را کاهش دهد. البته چنین رویکردی هم ممکن است خطرات را به سمت امنیت سایبری منتقل کند، اما خب امکان تقلب حضوری در مراکز رأی‌گیری را از بین می‌برد. این موضوع را هم در نظر بگیرید که سیستم‌های بلاکچین به طور کلی نسبت به سرورهای خصوصی یا عمومی معمولی، امن‌تر و قابل اعتمادتر هستند.
شمارش دستی آرا، مستعد خطای انسانی است و در سیستم‌های کاغذی دستکاری، گم شدن یا نابودی از دغدغه‌های اصلی به شمار می‌روند! علاوه بر این، پایگاه‌های داده متمرکز، نقطه شکستی واحد ایجاد می‌کنند که ممکن است مورد حملات هکری قرار گیرد. از سوی دیگر کمبود شفافیت و قابلیت حسابرسی، نگرانی‌هایی را درباره مشروعیت نتایج برانگیخته و با تمام این اوصاف می‌رسیم به این نقطه که دنیای امروز به سیستم رأی‌گیری قوی‌تر و امن‌تری برای دموکراسی‌های مدرن نیاز دارد.
***
تاریخ پر است از مواردی از ناهنجاری‌ها و بحث‌های انتخاباتی که اعتماد به فرآیند رای‌گیری را کاهش داده‌اند، از شمارش اشتباه آرای کاغذی گرفته تا دستکاری عمدی دستگاه‌های رأی‌گیری الکترونیکی! در چنین شرایطی بلاکچین به عنوان تغییردهنده بازی وارد میشود: رأی‌گیری مبتنی بر بلاکچین، امنیت بالاتری را از طریق الگوریتم‌های رمزنگاری به ارمغان می‌آورد، به گونه‌ای که هر رأی به طور منحصربهفرد رمزگذاری شده و در برابر دسترسی غیرمجاز محافظت میشود. علاوه بر این، شفافیت بلاکچین این امکان را در اختیار رأی‌دهندگان قرار می‌دهد تا آرای خود را تأیید و به سلامت کل فرآیند انتخابات ایمان بیاورند.
درک فناوری بلاکچین و مزایای آن در رای‌گیری و انتخابات
همانطور که گفتیم فناوری بلاکچین راه‌حلی امیدوارکننده برای انقلاب در فرآیندهای رای‌گیری و انتخابات است. به صورت خیلی ساده بخواهیم توضیح بدهیم، بلاکچین نوع جدیدی از روش ذخیره‌سازی داده یا سیستم دفتر کل غیرمتمرکز و توزیع‌شده‌ای است که تراکنش‌ها را به صورت ایمن ثبت و تأیید می‌کند. هر تراکنش یا بلوک، به صورت زنجیره‌ای به هم متصل میشود و رکوردی شفاف و غیرقابل تغییر (جای بحث دارد) ایجاد می‌کند؛ این فناوری نوآورانه، ویژگی‌های کلیدی متعددی ارائه می‌دهد که برای اهداف رای‌گیری بسیار ایده‌آل هستند.
یکی از جنبه‌های اساسی بلاکچین، ماهیت غیرمتمرکز آن است. سیستم‌های رای‌گیری سنتی اغلب به مقامات مرکزی متکی هستند و همین امر باعث میشود تا آرا در معرض دستکاری و تقلب قرار بگیرند. در مقابل، در سیستم‌های رای‌گیری مبتنی بر بلاکچین، مسئولیت حفظ دفتر کل بین شبکه‌ای از شرکت‌کنندگان توزیع میشود، به‌گونه‌ای که هیچ نهاد واحدی کنترل کامل را در دست ندارد. هنگامی که تراکنشی در بلاکچین ثبت میشود، تقریباً غیرممکن است که بدون توافق شبکه آن را تغییر داد یا حذف کرد.
علاوه بر این، استفاده از الگوریتم‌های توافق توزیع‌شده مانند اثبات کار یا اثبات سهام، امکان تأیید تراکنش‌ها توسط شبکه را فراهم می‌کند که امنیت و اعتماد را افزایش می‌دهد.
تأیید هویت تک به تک رای‌دهنده‌ها
فناوری بلاکچین، فابلیت بسیار مهمی به نام قرارداد هوشمند ارائه می‌دهد که تضمین می‌کند هر زمان که شرایطی خاص برآورده شود، نتیجه خاصی هم تضمین میشود. برای مثال، تصور کنید هر رأی‌دهنده توکن هویتی منحصربهفرد داشته باشد؛ این توکن به او اجازه می‌دهد تا به پلتفرم رأی‌گیری دسترسی پیدا کرده و رأی بدهد. کد قرارداد هوشمند اطمینان می‌دهد تنها افرادی که توکن معتبر دارند – و اثبات کرده‌اند که واجد شرایط هستند – بتوانند رأی بدهند. این سازوکار باعث میشود رأی‌گیری به فرآیندی قابل‌اثبات تبدیل شده و به نتایج اعتبار بیشتری ببخشد. به عبارت ساده، قراردادهای هوشمند تضمین می‌کنند که تنها افرادی که باید رأی دهند، رای بدهند و اعتماد و امنیت را برای فرایند رای‌گیری به ارمغان می‌آورد.
شفافیت در ثبت آرا
استفاده از فناوری بلاکچین باعث میشود تا تراکنش‌ها در دفتر رهگیری عمومی ثبت شوند و همه بتوانند آنها را به صورت یکنواخت بررسی کنند. بنابراین، هنگامی که رأی‌ها در شبکه بلاکچین ثبت میشوند، هر رأی به بخشی از این سوابق شفاف می‌پیوندد.
البته که بدون شک، حفظ حریم خصوصی و محرمانگی انتخابات‌کنندگان باید تضمین شود، اما خب راه‌حل این چالش هم می‌تواند پیاده‌سازی سطوح مختلف دسترسی به اطلاعات باشد. برای مثال، همه بتوانند به آمار کلی مانند تعداد کل رای، نتایج، توزیع سنی رأی‌دهندگان و غیره دسترسی داشته باشند، اما دسترسی به داده‌های حساس‌تر، است تنها برای افرادی خاص محدود شود. با چنین سازوکاری، بدون اینکه حریم خصوصی رأی‌دهندگان را به خطر بیفتد، شفافیت فرآیند حفظ میشود و اعتماد عمومی به سیستم انتخابات افزایش پیدا می‌کند.
تغییرناپذیری یا تغییر‌پذیری به شرط شفافیت و قابل‌مشاهده بودن
گاهی اوقات، امکان بررسی داده‌ها و اطلاعات برای عموم فراهم میشود، اما چگونه می‌توانی اطمینان حاصل کرد که سوابقی واقعی هستند و توسط برخی صاحبان قدرت دستکاری نشده‌اند؟ در بیشتر خدمات دیجیتالی که امروزه استفاده می‌کنیم، سوابق در پایگاه‌های داده ذخیره میشوند که با داشتن دسترسی مناسب، می‌توان به آنها نفوذ کرده و آنها را تغییر داد. این آسیب‌پذیری، نگرانی حیاتی در حوزه امنیت سایبری است؛ وای به حال زمانی که هکرها سوابق را برای اهداف خود دستکاری کنند؟
اینجاست که ویژگی متمایز بلاکچین — تغییرناپذیری یا تغییر‌پذیری به شرط شفافیت و قابل‌مشاهده بودن — وارد عمل میشود. به محض اینکه یک رای داده میشود، این رای به عنوان تراکنشی غیرقابل برگشت روی بلاکچین ثبت میشود و هر فردی که دسترسی داشته باشد می‌تواند این تراکنش را ببیند، بنابراین رکوردی قابل‌اعتماد از هر رای‌دهی ثبت میشود.
در واقع، بار ریسک امنیت سایبری به خود بلاکچین منتقل میشود. اما نکته اینجاست: سیستم‌های بلاکچین به طور کلی بسیار امن‌تر و معتبرتر از سرورهای خصوصی یا عمومی معمولی هستند که به اقدامات امنیتی ارائه‌دهنده خدمات وابسته‌اند. بنابراین، با رای‌گیری مبتنی بر بلاکچین، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که سوابقی که مشاهده می‌کنید دقیقاً همان رای‌‌ها بدون دستکاری هستند. در چنین شرایطی نفوذ به بلاکچین نیاز به منابع گسترده‌ای دارد، که بسیار دشوارتر از هدف قرار دادن پایگاه داده سنتی است.
از بین بردن دخالت اشخاص ثالث
مهم نیست که یک سیستم چقدر خوب طراحی شده، همیشه وقتی پای آدمی در میان است، نگرانی‌ها و سوالاتی هم ایجاد میشوند. مسائل اعتماد کردن را تنها می‌توان با اجرای نظارت و کنترل‌های اضافی مانند دستورالعمل‌ها، نظارت بر روند کار و بررسی سوابق کاری، برطرف کرد. فرآیند رای‌گیری، نمونه‌ای بارز از همین موضوع است؛ در این فرایند نیروی انسانی زیادی دخیل است: افرادی که آرا را شمارش می‌کنند، آرا را مدیریت و ذخیره می‌کنند، افرادی که نتایج را اعلام می‌کنند و مدیرانی که مراکز رای‌گیری را اداره می‌کنند. در هر یک از سازوکارها فرصت‌هایی برای تقلب احتمالی هست.
فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، برای این معضل، راه‌حل قابل‌توجهی ارائه می‌دهند. به محض اینکه قوانین تعیین شدند و به طور شفاف حسابرسی صورت گرفت، این قوانین به طور خودکار اجرایی میشوند. رای‌دهندگان فقط باید به صفحه رای‌گیری دسترسی پیدا کنند، رای خود را بدهند، تراکنش را ارسال کنند و تمام! نیازی به نیروی انسانی اضافی برای مدیریت کمپین، شمارش آرا، ذخیره یا تحویل آرا نیست؛ سطح دخالت انسانی به حداقل می‌رسد.
شاید بگویید که دخالت انسانی به طور کامل از بین نمی‌رود و هنوز برای نوشتن قوانین و کد‌های قراردادهای هوشمند به افراد نیاز داریم، اما به یاد داشته باشید که همین نوشتن قرارداد و کدها را هم می‌توان به صورت عمومی روی بلاکچین و کاملا قابل‌مشاهده انجام داد تا شفافیت برای همه تضمین شود. این حذف دخالت‌های شخص ثالث و مداخلات دستی، باعث میشود تا کمپین‌های رای‌گیری تا حد امکان منصفانه پیاده‌سازی شوند.
راه‌اندازی آسان و کم‌هزینه
به طور سنتی، راه‌اندازی سیستم‌های رای‌گیری‌ها به منابع قابل‌توجهی، مانند رزرو مکان‌ها، استخدام کارکنان برای شمارش آرا، چاپ برگه‌های رای فیزیکی و غیره، نیاز دارد، اما با بلاکچین، بسیاری از این نیازها از بین خواهند رفت. قراردادهای هوشمند فرآیند را به طور خودکار انجام می‌دهند و رای‌گیری آنلاین می‌تواند جایگزین برگه‌های رای فیزیکی شود.
زیبایی واقعی در سادگی و قابلیت استفاده مجدد از پروتکل‌های قرارداد هوشمند رای‌گیری نهفته است. بلاکچین و جامعه وب ۳، قدرتمندی فلسفه اوپن‌سورس بودن (منبع‌باز) را درک می‌کنند. از آنجایی که کد قرارداد هوشمند به صورت عمومی روی بلاکچین قابل مشاهده است، امکان کپی و استفاده از کد موجود، اگر نیازهای شما را برآورده کند، وجود دارد.
با محبوبیت بیشتر رای‌گیری بلاکچینی و و امکان‌پذیری آن، انتظار می‌رود مجموعه‌ای از الگوهای قرارداد هوشمند برای شرایط مختلف رای‌گیری هم طراحی شود. هر فردی، از سازمان‌دهندگان سیاسی گرفته تا دانش‌آموزان مدارس، می‌توانند به راحتی الگوی قرارداد مناسبی را به صورت آنلاین پیدا کرده و رای‌گیری برگزار کنند. رای‌گیری منصفانه و شفاف دیگر فرایندی پیچیده و پرهزینه نخواهد بود. فناوری بلاکچین می‌تواند توسط دانش‌آموزان نیز برای رای‌گیری در پروژه‌های تحقیقاتی یا مطالعات موردی استفاده شود. به طور خلاصه، بلاکچین، فرآیند رای‌گیری را ساده‌سازی کرده و راه‌های جدید و مقرون‌به‌صرفه‌ای را برای جمع‌آوری تصمیمات و نظرات جمعی ایجاد می‌کند.
موانع موجود برای استفاده از فناوری بلاکچین در رای‌گیری
به طور قطع، مفهوم رای‌گیری مبتنی بر بلاکچین بسیار امیدوارکننده به نظر می‌رسد، اما همانند پیشرفت‌های گذشته، نیاز به زمان دارد تا بالغ و پذیرفته شود. با این حال، مسیر پذیرش آن پر از موانع منحصربهفرد است، آن هم برای رای‌گیری! این حوزه نمادی از پویایی قدرت و منافع نهادهای تاثیرگذار است و این بازی قدرت همان مسئله‌ای است که در تمام جهان باعث شده تا سیستم‌های رای‌گیری برای مدتی طولانی بدون تغییر باقی بمانند.
با توجه به اینکه بلاکچین به دنبال دموکراتیزه کردن رای‌گیری، ارائه شفافیت، عدالت و دسترسی همگانی است، ممکن است به عنوان تهدیدی برای دارندگان قدرت سنتی دیده شود. مقاومت برخی دولت‌ها در برابر پذیرش بلاکچین و ارزهای رمزنگاری‌شده، خود گواهی بر این موضوع است.
علاوه بر این، مهارت‌های فنی مورد نیاز برای استفاده از فناوری بلاکچین یکی دیگر از چالش‌های عمده است. حتی جوانان با مهارت‌های فنی هم گاهی اوقات استفاده از برنامه‌های بلاکچین را دشوار می‌دانند و حتی بسیاری از وجود آنها بی‌خبرند. بنابراین، انتظار از جمعیت مسن‌تر — که بخش قابل‌توجهی از رای‌دهندگان را تشکیل می‌دهند — برای پذیرش این روش رای‌گیری مبتنی بر فناوری، ممکن است کمی بیش از حد خوش‌بینانه باشد! این چالش، حرکت به سمت دیجیتالی کردن رای‌گیری را کند کرده و بر نیاز به رویکردی فراگیرتر که اطمینان حاصل کند رای‌گیری مبتنی بر بلاکچین برای همه گروه‌های جمعیتی قابل دسترسی و کاربرپسند باشد، تاکید دارد.
افکار نهایی
خب بحث جذاب ما برای بررسی نقش بلاکچین در سیستم‌های رای‌گیری به پایان رسید، اما باید این نکته را هم اضافه کنیم که بلاکچین فقط یک نوآوری تحسین‌برانگیز نیست؛ بلکه نیرویی تحول‌آفرین است که آمده تا زندگی ما را عمیقاً تحت تاثیر قرار دهد و آینده را به شکلی عادلانه‌تر و شفاف‌تر تغییر دهد. جادوی واقعی بلاکچین در تمرکززدایی آن نهفته است؛ هر فردی می‌تواند قرارداد هوشمند خود را ایجاد و آن را راه‌اندازی کند!
