اینکه سرانجام چه رویکردی در رابطه با قانونی بودن بیت کوین و ارزهای دیجیتالی اتخاذ شده است همواره دغدغه افرادی است که قصد دارند به طور قانونی در این زمینه فعالیت کنند. اما با تمام این ابهامات سوالاتی ایجاد میشود که قطعا افراد فعال در زمینه ارزهای دیجیتال به دنبال پاسخ آنها هستند. سعی می‌کنیم ابتدا با مطرح کردن این سوالات روند مقاله را پیش ببریم به نحوی که در پایان به تمامی آنها پاسخی جامع داده شود.
- آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟ یعنی ایران بیت کوین را به رسمیت شناخته است؟
- آیا خرید و فروش ارزهای دیجیتال مانعی ندارد؟
- آیا می‌توان بیت کوین را در صرافی ها تبدیل کرد؟
- آیا راه اندازی کسب و کار بر پایه ارزهای دیجیتال بلا مانع است؟
- نظر بانک مرکزی و نیروی انتظامی در رابطه با ارزهای دیجیتال چیست؟
- آیا ماینینگ یا استخراج ارزهای دیجیتالی قانونی است؟
- اگر کلاهبرداری در این زمینه صورت بگیرد آیا می‌توان به صورت قانونی پیگیری کرد؟
و سوالاتی از این قبیل که سعی می‌کنیم تا پایان به تمامی آنها پاسخ دهیم.
بلاتکلیفی!
طبیعتا وقتی موضوع جدیدی پا به عرصه می گذارد، قانون گذاری دقیق و مدون برای آن نیازمند در نظر گرفتن فاکتورهای بسیار زیاد و تمهیداتی قابل توجه است. بگذریم که در کشور ما قوانینی عجیب و غریب به سرعت اتخاذ می شود، اما بیت کوین و ارزهای دیجیتال از این قاعده مستثنی هستند و با وجود گذر ۹ سال پس از بوجود آمدن بیت کوین، هنوز برای آن قانون گذاری شفافی نشده است. البته درست است که ۹ سال از تولد بیت کوین می گذرد اما تقریبا چند سالی بیشتر نمی گذرد که تب و تاب آن در کشور داغ شده است. خب برویم سراغ اینکه بیت کوین قانونی است یا خیر! خیر قانونی نیست اما استفاده از آن جرم هم نیست. از آنجا که در قانون مجازات عمومی برای خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتالی مجازاتی در نظر گرفته نشده، بنابراین طبق اصل ۲ قانون مجازات عمومی نمی‌توان استفاده از آن را جرم دانست. اما اگر کلاهبرداری در این زمینه صورت گرفت می‌توانید آن را از طریق نیروی انتظامی پیگیری کنید، فارغ از اینکه موضوع در رابطه با بیت کوین و ارزهای دیجیتالی است، می‌توانید پیگیری خود را در رابطه با بطن موضوع که کلاهبرداری است انجام دهید.
بانک مرکزی و بیانیه اش
در تاریخ ۹ دی ماه سال ۱۳۹۶ بیانیه ای از طرف بانک مرکزی منتشر شد که مفاد آن به این صورت بود که به کارگیری ابزار بیت کوین و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور را ممنوع است. اما روی سخن بانک مرکزی تنها بانک ها، صرافی ها و موسسات مالی و اعتباری تحت نظر بانک مرکزی بود، به بیانی دیگر باز هم نمی‌توان خرید و فروش ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین را غیر قانونی دانست. البته این ممنوعیتی که برای آن اطلاعیه صادر شد از قدیم نیز وجود داشت اما بیانیه ای به صورت رسمی برای آن صادر نشده بود. معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی آقای ناصر حکیمی در رابطه با این اطلاعیه اینگونه بیان کرد که این اطلاعیه وحی منزل نیست و ممکن است سیاست ها طی گذر زمان و با توجه به شرایط تغییر کند. اما نکته جالب این جا بود که در این بیانیه bitcoin به صورت Bit Coin نوشته شده بود که این خود نشان از میزان آگاهی قانون گذاران و مسئولین از بیت کوین و ارزهای دیجیتال دارد به طوری که درک و قانون گذاری برای این فضا به قدری برای مسئولین سنگین است که رییس کل بانک مرکزی گفت هنوز نمی توان با قطعیت در مورد این فضا چیزی گفت. اما با تمام این اوصاف اقدامی که بانک مرکزی انجام داد، دستور مسدود سازی سایت های خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال بود که به دنبال آن اکثر سایت ها مسدود شدند اما دیری نپایید که برخی از سایت ها با سازوکار هایی متفاوت باز پا به عرصه گذاشتند و همچنان به فعالیت خود ادامه می دهند. البته دستور مسدود سازی به دلیل مبارزه با پولشویی و کلاهبرداری عنوان شد و از آنجا که مجوزی برای صرافی ها، سایت ها و مراکز خرید و فروش ارزهای دیجیتال صادر نمی‌شود بنابراین هرگونه فعالیت و اقدام در این رابطه غیر قانونی است، هرچند سختگیری خاصی از جانب دولت اعمال نشود.
بیت کوین نه اما رمز ارز ملی بله!
با تمام مخالفت ها و اطلاعیه های بانک مرکزی در جهت عدم فعالیت بانک ها و موسسات مالی و اعتباری برای استفاده از بیت کوین، این نهاد تصمیم به طراحی رمز ارز ملی به پشتوانه ریال گرفت. حال سوالی پیش می آید! آخر، ارزهای دیجیتال مفید و کاربردی هستند یا خیر؟ یا بهتر تفسیر کنیم، این اقدام به این معنی است که ارزهای دیجیتالی دیگر خوب نیستند اما رمز ارز ملی خوب است؟! و این نکته قابل توجه است که اگر قرار است رمز ارز ملی به صورت متمرکز مدیریت شود از ذات ارزهای دیجیتال که غیرمتمرکزند فاصله می گیرد. به هر حال با وجود تمامی شبهات در رابطه با قوانین ارزهای دیجیتالی، رمز ارز ملی با پشتوانه ریال ارائه شد! شاید این اقدام را بتوان کمکی در راستای دور زدن تحریم ها دانست اما می بایست صبر کرد و نتیجه آن را در عمل دید.
خرید و فروش بیت کوین ممنوع است اما استخراج آن به عنوان یک صنعت پذیرفته شد!
چندی پیش آقای ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورا و مرکز ملی فضای مجازی، با اعلام این خبر استخراج ارزهای دیجیتال را به عنوان یک صنعت اعلام کرد. به طور کلی مرکز ملی فضای مجازی موضع منفی به ارزهای دیجیتالی ندارد اما قانونمندی و ایجاد چارچوب های مشخص را برای این حوزه لازم می داند که در این راستا گفت:
مطالعه برای پولی جدید یک ضرورت محسوب میشود، از بیت کوین استقبال میشود اما باید برای بیت کوین یا هر نوع ارز دیجیتال دیگری قانون داشته باشیم.
ما باید به تدریج برای ارزهای دیجیتال در کشور آمادگی به دست آوریم، چراکه این احتمال هست که در آینده ارزهای دیجیتال در کشور فراگیر شود و آنگاه مجبور شویم از ارزهای دیجیتال وارداتی استفاده کنیم. ما در تلاش هستیم هم تولید بیت کوین (استخراج یا ماینینگ) در کشور مجاز شود و هم بتوانیم از مراکز مبادله بیت کوین برخوردار شویم.
از آذری جهرمی اصرار، از مخالفان انکار!
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات طی سخنرانی هایی مواضع خود را نسبت به فناوری بلاک چین و کاربردهایش مشخص کرد و برای عقب نیفتادن از قافله پیشرفت لازم می داند که تکنولوژی بلاک چین را بپذیریم و با آن همگام شویم. البته صحبت های جناب وزیر نیز در سمت اجرایی شدن است به گونه ای که با همکاری روسیه پلتفرمی شبیه به سوئیفت برای دور زدن تحریم سوئیفت بر بستر بلاک چین طراحی شد. امید است در راستای صحبت های جناب وزیر و استفاده از کاربردهای این تکنولوژی و همچنین ارزهای دیجیتال، هر چه سریعتر تمهیدات و قوانین مربوطه وضع شود تا افراد علاقمند و فعالان در این زمنیه بتوانند به صورت قانونی فعالیت های خود را از سر بگیرند و منفعت حاصل از آن را نصیب کشور کنند.
