اخیرا وقایعی در بازار بورس (stock market) روی داده که انگار اتفاقی نیافتاده است و قرنطینه و بیکاری میلیون‌ها نفر اصلا وجود نداشته است. در ۱۱ مارس، بازار بورس بعد از یازده سال وارد بازار خرسی شد؛ البته این بازار به تدریج احیا شد و بسیاری از ضرر‌ها در این بازار جبران شد. بازار ارز دیجیتال نیز در این دوران با افت قیمت مواجه شد که این بازار هم سریعا برگشت و ضرر‌ها را جبران کرد.
هنوز هم در جهان موجی از نگرانی وجود دارد و این بازار بورس صعودی بسیاری از کارشناسان را به فکر وا داشته است. آیا این واقعا یک بازار صعودی است یا به زودی از میان می‌رود و تله‌ای بیش نیست؟ توافقی بین کارشناسان در این خصوص وجود ندارد اما بیشتر آنها بر این باورند که وضعیت حال حاضر بازار بورس مقدمه ورود به بازار خرسی است.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اکثر کارشناسان بر این باورند که بازار نزولی در راه است و در اینجا این سوال پیش می‌آید که پس چرا بازار بورس در حال صعود و بالا رفتن قیمت است؟ جوابی برای این سوال این است که سرمایه‌گذاران پیشاپیش فکر می‌کنند و قیمت‌های حال حاضر بازار بورس انعکاس‌دهنده بهبود نهایی اقتصاد ماست.
اما هنوز وضعیت جهان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و واکسن کرونا اختراع نشده است. افراد زیادی در سراسر جهان شغل خود را از دست داده و بیکار هستند. چگونه می‌توان مطمئن بود که محدودیت‌های اجتماعی برداشته خواهد شد و وضعیت بیکاری به قبل از بحران کرونا برخواهد گشت؟
بازار بورس باید در انتظار یک بازار خرسی منحصر به فرد باشد
در چند ماه اخیر بازارهای جهانی با افت و خیز‌های زیادی مواجه شده‌اند. جهان ما در چند دهه گذشته با بیماری‌های واگیر زیادی دست و پنجه نرم کرده است که از جمله آنها می‌توان به سارس، ابولا و بحران اخیر کرونا اشاره کرد. اما در میان این بحران‌ها، کرونا منحصر به فرد بوده است و موجی عظیم از بیکاری را در جهان ایجاد کرده است.
نرخ بیکاری ایالات متحده با ظهور کرونا خیلی بالا رفت و بالا رفتن این نرخ در حالت عادی به مدت زمان زیادی نیاز داشت. اما اجازه دهید برای مدتی موضوع افزایش نرخ بیکاری را فراموش کنیم. تاریخ نشان داده که بازار بورس به بیماری‌های واگیر واکنشی احساسی نشان نمی‌دهد و این بیماری‌ها در بلندمدت تاثیر خود را بر جای خواهند گذاشت.
شاخص S&P500 از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۲۰ و قبل از بحران کرونا، هرگز در دوره‌های سه ماهه، شش ماهه و سالیانه با افت مواجه نشده بود و همواره بازگشت سرمایه در دوره‌های مذکور مثبت بوده است. اما بحران کرونا این وضعیت را تغییر داد و این شاخص در این مدت افت کرده است. کرونا باعث محدودیت اجتماعی و بیکاری شده و تاثیرات عمیقی بر جامعه گذاشته است.
این وضعیت بسیار شبیه به وضعیت قبل از سال ۲۰۰۰ و شیوع ایدز است. در این دوران، بازار بورس با تاثیرات منفی مواجه شد و رکود اقتصادی سال ۱۹۸۱ به وقوع پیوست. در این دوران، بیکاری و تورم به شدت بالا رفت و سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه‌ای از جانب حکومت‌ها اعمال شد.
حتی آنفولانزای اسپانیایی که حدود یک قرن پیش شایع شد، به اندازه کرونا بر بازار بورس ایالات متحده تاثیر نگذاشت. این بیماری بین سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۱۹ شیوع یافت و تقریبا یک سوم جمعیت آن زمان را تحت تاثیر خود قرار داد. البته این بیماری یک قرن پیش روی داد و اینک جهان پیشرفته‌تر و آماده‌تر است.
این بیماری واگیر و این بازار بورس بسیار شبیه به موارد مشابه در گذشته است. البته تنها کرونا علت منحصر به فرد بودن این بازار نزولی نخواهد بود، بلکه اینک مواردی مانند نرخ بیکاری و محدودیت‌های اجتماعی هم مطرح است. اما این مقایسه‌ها چه چیزی را به ما در مورد آینده می‌گوید؟ آمار گسترده بیکاری در نهایت چه وضعیتی را رقم خواهد زد؟
باید انتظار چه چیزی را داشته باشیم؟
ظاهرا به نظر می‌رسد که ما به سمت یک رکود اقتصادی در حال حرکت هستیم. رکود اقتصادی باعث کاهش فعالیت در همه عرصه‌های اقتصادی خواهد شد و چندین ماه طول خواهد کشید. وضعیت حال حاضر بسیار شبیه وضعیت یک اقتصاد گرفتار رکود است.
در سه ماه اول سال ۲۰۲۰ شاهد افت بازارهای جهانی بودیم و سه ماه دوم امسال نیز با توجه به محدودیت‌هایی که در میان بود، بسیار مخاطره‌آمیز جلوه‌گر شد. ماه ژوئن در تاریخ ایالات متحده بی‌نظیر بود و ظاهرا ماه بسیار رضایت‌بخشی بود. اینها همگی ممکن است نشان از یک رکود اقتصادی باشد.
شک و تردید در فضای اقتصاد جهان برای مدت زیادی است که موجود است و این اصلا خوب نیست و اعتماد مصرف‌کننده را از بین می‌برد. اما این رکود برای بازار بورس به چه معناست؟
بهبودی کوتاه مدت حاصل شده اما زیاد جای امید نیست
اگرچه اخیرا نرخ بیکاری کمی بهبود یافته است اما هنوز هم راه زیادی در پیش داریم و افراد زیادی در این مدت شغل خود را از دست داده‌اند. در می ۲۰۱۹، مدت زمان متوسط بیکاری حدود ۲۴ هفته بوده است. با توجه به بیکاری‌های گسترده ماه‌های مارس و آوریل، مدت زمان متوسط بیکاری در می ماه ۲۰۲۰ تقریبا ۹.۹ هفته بود.
اگر فرض کنیم که رسیدن به کار جدید ۵ ماه زمان لازم داشته باشد، ۱۰ هفته دیگر برای افراد بیکار زمان لازم است تا بتوانند شغل مناسب خود را بیابند. البته با توجه به وضعیت کنونی، این آمار خیلی هم محافظه‌کارانه نیست.
اگر شرکت‌ها، مخصوصا شرکت‌های کوچک بخواهند جایگاه گذشته خود را احیا کنند، موج جدیدی از بیکاری ایجاد خواهد شد و این بازار بورس گرفتار شک و تردید حال حاضر را به شدت به لرزه در خواهد آورد. اگر انحرافات برجسته‌ای به نسبت انتظارات اقتصادی حال حاضر روی دهد، بازار احتمالا به صورت ناخوشایندی به این اطلاعات واکنش نشان خواهد داد. سرمایه‌گذاران در این حالت ممکن است به فروش متمایل شوند و قیمت‌ها را پایین بیاورند. این یعنی که اوضاع بد‌تر خواهد شد.
البته شایان ذکر است که ۷۳ درصد از این افراد بیکار تنها مرخص شده‌اند و این افراد انتظار دارند که در ماه‌های آینده به سر کار‌های خود برگردند.
در بلندمدت، وضعیت کم‌کم به حالت عادی باز خواهد گشت
اینک وضعیت عادی نیست و عادی شدن اوضاع زمان لازم دارد. احوال‌پرسی با دیگران مانند قبل، مسافرت با وسایل نقلیه عمومی و غیره هنوز عادی نشده است و این عادی‌سازی زمان‌بر است و حتی ممکن است هرگز وضعیت به قبل از کرونا بازنگردد. این عادی‌سازی در زمینه اقتصاد و بازار بورس هم نیازمند زمان است و حتی باید بگوییم که در این زمینه به زمانی بسیار بیشتر هم نیاز داریم.
اینک نرخ بیکاری بسیار بالاست و هنوز واکسن کرونا درست نشده است. این مشکلات یک شبه حل نخواهند شد و ممکن است سال‌های زیادی طول بکشد تا وضعیت کاملا عادی شود. البته باید خونسرد باشید و بدانید که اگر رکود هم صورت گیرد، تاریخ نشان داده که بازار همواره در بلندمدت برخواهد گشت.
نظر شما چیست؟ وضعیت اخیر بازار بورس ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
