شاید یکی از جذاب‌ترین و بحث‌برانگیزترین مباحث مربوط به توکنهای غیرمثلی، مساله قیمت و مکانیسم تعیین قیمت آن‌ها است، اما واقعا قیمت گذاری NFT چگونه انجام می‌شود؟ چه عواملی در فرایند آن دخیل هستند و به چه مواردی باید دقت کرد؟ تیم کوین تلگراف برای بررسی بهتر بازار توکنهای یکتا، اقدام به انتشار گزارش جامع NFT کرد و ما در میهن بلاکچین آن را ترجمه کرده‌ایم. با ما همراه باشید که در قسمت ششم از این گزارش به بررسی مکانیسم قیمت گذاری NFT می‌پردازیم.
مکانیسم قیمت گذاری در NFT
قیمت توکنهای غیرمثلی با توجه به همتاهای مثلی آن‌ها مانند بیت کوین و اتریوم، متفاوت است. مدل‌های قیمت گذاری NFT به دسته‌بندی، طراحی و حقوق مالی آن‌ها بستگی دارد. برای مثال، توکنهای غیرمثلی قابل ذخیره را می‌توان بر اساس نادر بودن ویژگی‌های آن‌ها در یک مجموعه و توکنهای درآمدزا را می‌توان با مدل ارزش‌گذاری جریان نقد تنزیل‌شده (Discounted Future Cash Flow) قیمت‌گذاری کرد.
NFTها همچنین دارای ارزشی در جامعه، انجمن‌ها و شبکه هستند که در قیمت‌گذاری آن‌ها اثر می‌گذارد. با توجه به دوجانبه بودن معاملات بازار و حجم محدود مجموعه‌ها، نقدینگی در NFTها بسیار کمتر از توکنهای قابل تعویض است که منجر به کاهش دقت در تعیین قیمت می‌شود. تعیین قیمت و نقدینگی با هم مرتبط هستند؛ زیرا تعیین دقیق قیمت در زمان مناسب، منجر به یک بازار مشتقه NFT سیال می‌شود. علاوه بر این، بازار توکنهای غیرمثلی هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و در نتیجه ممکن است قیمت‌گذاری منظم نداشته نباشد.
اولین باری که یک NFT ارزش‌گذاری می‌شود در مرحله آغاز تولید است که مینت کردن یا ضرب کردن (minting) نام دارد. نیازی نیست که NFTها حتما توسط سازنده‌های خود ضرب شوند، اما می‌توانند این امکان ضرب در شرایط مختلف را به سرمایه‌گذاران بدهند. این قابلیت ممکن است هزینه‌ای در بر داشته باشد که به آن هزینه ضرب می‌گویند.
با این حال این هزینه نشان‌دهنده ارزش آن توکن غیرمثلی در بازار نیست. برای اینکه این هزینه، نشان‌دهنده ارزش NFT در بازار باشد، سرمایه‌گذار باید هزینه ضرب بپردازد و توکن غیرمثلی را بسازد. بعضی از NFTها هرگز توسط خریداران کلکسیونرها ضرب نمی‌شوند و از میان آن‌هایی که توسط خریداران ضرب می‌شوند، برخی‌ها ممکن است در فروش اولیه خود خریدار پیدا نکنند.
توکنهای قابل ذخیره و بازی‌های کامپیوتری اغلب از طریق ایردراپ یا پک‌ها ارائه می‌شوند که کاربر باید هزینه‌ای برای حقوق NFTهای ضرب‌شده تصادفی جدید بپردازد. این NFTهای تصادفی معمولا دارای ویژگی‌های تصادفی هستند و هر چه کمیاب‌تر باشند، در رده‌های قیمتی بالاتر قرار می‌گیرند. یک مثال برای هزینه ضرب، سرویس نام‌گذاری Space69 اتریوم است که برای ضرب یک نام دامنه بدون مالک، سالانه ۵ دلار هزینه می‌گیرد. سرمایه‌گذاران ممکن است تحت شرایط مختلفی مانند سابسکرایبر ویژه یک تولیدکننده محتوا بودن، حق ضرب را به صورت رایگان به دست بیاورند. این همان اتفاقی بود که برای یوتیوبر معروف ارزهای دیجیتال، بنجامین کوون (Benjamin Cowen) افتاد. در این صورت، هیچ هزینه‌ای برای ضرب اعمال نمی‌شود.
مثال دیگری ازشرایط ضرب می‌تواند از طریق یک بازی مانند اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) باشد که کاربران در آن می‌توانند از حیوانات خانگی خود در داخل بازی، NFTهای تازه ضرب‌شده با صفات ترکیبی بسازند. صفات ترکیبی یعنی فرزندان دو نژاد مختلف اکسی (Axie)، صفات هر دو والد را دریافت خواهند کرد. سرمایه‌گذاران به منظور خرید NFTها در قیمتهای اولیه و ارزان، قبل از آنکه NFT در بازار عرضه شود، می‌توانند با شرکت در رویدادهای مربوط به مینتینگ، وارد پروژه‌های مختلف شوند.
فروش اولیه NFTها همان اولین باری است که توکنهای غیرمثلی فروخته می‌شوند. این فروش اولیه می‌تواند ازطریق مزایده، بازار یا از طریق یک معامله خصوصی صورت بگیرد. فروش ثانویه NFT، هر فروشی است که بعد از فروش اولیه صورت بگیرد. بسیاری از بازارها، حق امتیاز فروش‌های ثانویه یک توکن غیرمثلی را برای خالق اصلی آن محفوظ نگه می‌دارند و درصدی از مبلغ کل فروش‌ها را دریافت می‌کنند.
اصطلاحات رایج در قیمت گذاری NFT
- قیمت کف: یکی از شاخصه‌های قیمت گذاری NFT در فروش‌های ثانویه شاخصی است که معامله‌گران به آن «قیمت کف» می‌گویند. قیمت کف، پایین‌ترین قیمت فروش آزاد یک NFT در یک مجموعه است. برای مثال، پس از آنکه شرکت ویزا (Visa) در ماه آگوست ۲۰۲۱ مبلغ ۱۵۰,۰۰۰ دلار برای یک توکن غیرمثلی کریپتوپانک (Cryptopunk) که یک فایل JPG با اندازه ۲۴ × ۲۴ پیکسل بود پرداخت کرد، قیمت کف آن ۲۸۰ درصد افزایش یافت و به ۴۲۵,۰۰۰ دلار رسید. بازار NFT اوپن‌سی (OpenSea)، قیمت کف هر مجموعه را در توضیحات آن نشان می‌دهد.
- قیمت متوسط یا میانگین: شاخصه دیگری که در قیمت گذاری توکنهای غیرقابل تعویض متداول است، «قیمت متوسط» است که به میانگین قیمت کل فروش‌های انجام شده یک مجموعه اشاره دارد. با این حال، از آنجایی که فروش چند NFT گران‌قیمت می‌تواند قیمت میانگین را تغییر دهد، این شاخص، به عنوان یک شاخص قابل اعتماد برای تخمین ارزش یک مجموعه در نظر گرفته نمی‌شود. به همین دلیل، کیمبرلی پارکر (Kimberly Parker)، هنرمند و وبلاگ نویس کانادایی، می‌گوید که «قیمت میانه» تعداد افراد حقیقی را که در بازار برای NFTها هزینه می‌کنند، بهتر نشان می‌دهد.
- قیمت میانه: برای محاسبه قیمت میانه تمام فروش‌های اولیه NFTهای یک مجموعه مشخص، قیمتهای فروش به ترتیب از کمترین قیمت به بالاترین قیمت فهرست می‌شوند. قیمت میانه، قیمت فروشی است که دقیقاً در وسط این فهرست قرار دارد.
مکانیسم‌های دیگر قیمت گذاری NFT
علاوه بر فروش‌های مستقیم، مکانیسم‌های قیمت گذاری دیگری نیز در بازار NFT وجود دارد. به زودی محصولات مشتقه مانند شاخص‌های قیمت، وام‌ها و NFTهای فرکشنال (Fractional) یا تقسیم‌شده، بر بستر فناوری سیستم مالی غیرمتمرکز یا Defi ارائه خواهند شد. این محصولات جدید NFT نه تنها نقدینگی بیشتری را وارد بازار توکنهای غیرمثلی می‌کند، بلکه مدل‌های قیمت ضمنی را نیز معرفی می‌کنند.
برای تقسیم کردن یک NFT، تمام مالکان NFTهای خود را در یک استخر (Pool) قرار می‌دهند و به ازای آن‌ها توکنهای مثلی یا قابل‌معاوضه دریافت می‌کنند و این توکنهای مثلی را در هر زمان می‌توان برای بازخرید یک NFT در استخر استفاده کرد. برای مثال، در استخری با ۱۰ توکن غیرمثلی کریپتوپانک و عرضه در گردش ۱ میلیون توکن فرکشنال و هر کدام به ارزش ۱ دلار، قیمت هر NFT کریپتوپانک ۱۰۰ هزار دلار خواهد بود. این توکنهای تقسیم‌شده در صرافی‌ها به صورت چندجانبه معامله می‌شوند و در نتیجه نسبت به مزایده‌ها، قیمت‌گذاری منظم‌تری دارند.
یکی از نقص‌های تقسیم‌کردن توکن‌ها این است که داده‌ها ممکن است به سمت ارزان‌ترین NFTهای یک مجموعه منحرف شوند. طبیعتاً سرمایه‌گذاران مایل نیستند یک توکن غیرمثلی گران قیمت را با NFTهای ارزان‌تر در یک استخر قرار دهند، زیرا ممکن است با بازخرید NFTهای ارزان دیگر از استخر، پول خود را از دست بدهند. علاوه بر این، برای تحقق این ارزش‌گذاری ضمنی، کل عرضه توکنهای فرکشنال باید خریداری شده و یا برای توکنهای غیرمثلی موجود بازخرید شوند. در این صورت قیمت ضمنی ارائه‌شده توسط استخر فرکشنال تغییر خواهد کرد.
ارزیابی یا قیمت‌گذاری، یکی از مکانیسم‌های متداول در هنر سنتی و صنعت املاک و مستغلات است که طی آن، کارشناسان یک دارایی را بر اساس دانش خود ارزش‌گذاری می‌کنند. شبکه‌های ارزیابی پیشبینی همتا، داده‌های صحیح جامعه را جمع‌آوری و ارائه می‌کنند که این داده‌ها از طریق اوراکل‌های داده توضیع می‌شوند. پلتفرم آپ‌شات (Upshot)، با فراهم کردن امکان ارزیابی NFTها در کنار یکدگیر، تخمین و تعیین ارزش آن‌ها توسط کاربران، داده‌های جامعه را وارد بازی می‌کند. برای ارزیابی توکنهای غیرمثلی، کاربران باید سهمی در آپ‌شات داشته باشند و اگر عمل ناشایستی انجام دهند، سهمشان حذف می‌شد. این ارزیابی‌ها در سراسر پلتفرم ذخیره می‌شوند تا قیمتهای دقیق و بروزی برای NFTها ارائه شود. مزیت ارزیابی‌های پیشبینی همتا این است که ارزش فاعلی NFTها را مشابه درک بازار اندازه گیری می‌کنند.
بدون قیمتهای دقیق و به‌روز، بازار توکنهای غیرمثلی در ورود نقدینگی بیشتر به یک دارایی که ذاتا نقد است، دچار مشکل خواهد شد. به عنوان مثال، برای عملکرد موثر شاخص‌های NFT، توکنهای غیرمثلی مصنوعی (synthetic) و وام‌های NFT، به قیمتهای به‌روز و دقیق نیاز است. شاخص‌های قیمت، قیمت یک مجموعه دارایی را پیگیری می‌کنند. برای مثال، شاخص S&P 500، قیمت سهام ۵۰۰ شرکت بزرگ را ردیابی می‌کند. به همین ترتیب، دارایی مصنوعی نیز قیمت یک دارایی را بدون نیاز به خود آن دارایی ردیابی می‌کند. برای معامله این مشتقات قابل‌معاوضه در صرافی‌ها، وجود قیمتهای به‌روز و دقیق ضروری است.
به طور مشابه در صورت نبود قیمتهای دقیق و به‌روز، وام‌دهندگان نیز قادر به قیمت گذاری NFT ها به صورت دقیق و مدیریت ریسک و مقدار وام نخواهند بود. وام‌های NFT در پلتفرم‌های مختلفی از جمله NFTfi.com، کریم فایننس (Cream Finance) و اتنا نتورک (Etna Network) ارائه می‌شوند. اما به دلیل محدودیت‌های قیمت‌گذاری، این وام‌ها غالبا وام‌های تحت وثیقه هستند، یعنی توکنهای غیرمثلی در فرآیند وام‌نویسی ارزش‌گذاری نمی‌شود. هم‌زمان با ظهور روش‌های کشف قیمت و ارزش‌گذاری دقیق‌تر، انتظار می‌رود این مشتقات غیرمتمرکز بیشتر رشد کرده و مکانسیم‌های قیمت‌گذاری خود را توسعه دهند.
اصطلاحات رایج بازار
- بازار مشتقه (Derivative): سرمایه‌گذاری مشتقه نوعی سرمایه‌گذاری است که به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد که قیمت آتی یک دارایی را پیشبینی کند.
- استخر (Pool): استخر زمانی ایجاد می‌شود که سرمایه‌گذاران مختلف دارایی‌های خود را ترکیب کرده و یک سرمایه بزرگ‌تری را فراهم کنند که بتوانند در مزایده‌های NFT پیشنهادهای خوبی ارائه دهند.
- اوراکل داده (Data Oracle): اوراکل داده یک قرارداد هوشمند است که داده‌ها را از یک منبع خارجی به یک بلاک چین وارد می‌کند. منبع خارجی می‌تواند داده‌های یک بلاک چین دیگر یا دادهای غیربلاک چینی باشد.
- شاخص‌گذاری (Indexing): شاخص‌گذاری فرایند ردیابی مجموعه گسترده‌ای از قیمتهای NFT به جای خرید تنها یک توکن غیرمثلی در یک پورتفولیو (سبد سهام) است. شاخص‌های می‌توانند وزنهای مختلفی را برای توکنهای غیرمثلی تعیین کنند؛ مثلا وزن برابر، وزن متناسب با ارزش بازار و یا متناسب با حجم معاملات.
اثر کرونا بر قیمت NFT
در سال ۲۰۲۰، کشورهای مختلف بسته‌های محرک مختلفی را در مقابله با پاندمی کرونا ارائه کردند. سطح این بسته‌های محرک در تاریخ بی‌سابقه بوده است، به طوری که ۱۱ کشور حداقل ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را هزینه کرده است. آمریکا در ماه مارس ۲۰۲۱ بسته‌های کمکی خود را به ۱.۹ تریلیون دلار افزایش داد که شامل یک چک محرک ۱,۴۰۰ دلاری برای افراد واجد شرایط بود.
گسترش سریع عرضه پولی هنوز اثر قابل‌توجهی بر شاخص قیمت مصرف‌کننده نداشته است، اما باعث افزایش قیمت دارایی‌ها از جمله ارزهای دیجیتال، سهام، املاک، کالاها و NFTها شده است. بازار کلکسیونی و عتیقه نیز از این قاعده مستثنی نیستند و ارزش کارت‌های ترید و یادگاری‌های قدیمی و عتیقه در سال ۲۰۲۱ به اوج‌های جدیدی رسید. قیمت توکنهای غیرمثلی نیز به دلیل محرک‌های پولی دچار افزایش شد. به علت پاندمی و شک و تردید ایجاد شده، مزایده‌های آنلاین و تقاضا ازطرف سرمایه‌گذاران برای ورود به حوزه دارایی‌ها محسوس و امن، به طور چشمگیری افزایش یافت.
یکی از شبهه‌های اصلی مطرح‌شده درباره افزایش فعالیت توکنهای غیرمثلی این است که این افزایش صرفا نتیجه یک دوره سیاست مالی ضعیف است. با بلوغ بازار ارزهای دیجیتال و ظهور پلتفرم‌های معاملاتی رایگان، سرمایه‌گذاران دارای نقدینگی محرک اکنون بیش از هر زمان دیگر آماده نوسان‌گیری و معاملات پرخطر هستند. به ترتیب، افزایش قدرت خرید سرمایه‌داران و نرخ بهره پایین، ریسک‌پذیری و نوسانات معامله‌ها را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، برخی از سرمایه‌گذاران معتقد‌اند که NFTهای دیجیتال کمیاب ارزش منحصر به‌فردی دارند و فرصت‌های ویژه‌ای ارائه می‌دهند. تمایز قیمتهای تورمی و اثرات محرک‌ها از ارزش اقتصادی اصولی، چالش بزرگ برای تحلیل‌گران و صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. با این حال، با ادامه محرک‌ها و کاهش ارزش ارزهای فیات، انتظار می‌رود قیمت دارایی‌ها نیز بیشتر رشد کند.
با اینکه هیچ ارتباط مستقیمی بین محرک‌های کرونا و قیمت گذاری NFT ها نیست، یک ارتباط کلی بین بازار ارزهای دیجیتال و شاخص‌های سنتی اصلی وجود دارد. این ارتباط بیشتر به دلیل پذیرش گسترده صورت گرفته توسط نهادهای سنتی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری است. علاوه بر همبستگی بین ارزهای دیجیتال برتر و توکنهای غیرمثلی، یک ارتباط ضمنی بین محرک‌ها و NFTها نیز وجود دارد. با اینکه به‌نظر می‌رسد محرک‌ها بر قیمت‌گذاری توکنهای غیرمثلی اثرگذار بوده‌اند، تمایز این اثر از چرخه کلی بازار ارزهای دیجیتال و بلوغ این بازار، کار دشواری است. در بلندمدت، با کاهش محرک‌ها و سفته‌بازی‌ها، بازار NFT به ارزش اقتصادی حقیقی خود خواهد رسید. قطعا پروژه‌هایی که ارزش آن‌ها وابسته به ارزش لذت‌گرایانه و اشتیاق اجتماعی باشد، نسبت به پروژه‌هایی که اثر شبکه، کاربرد فناوری و کارایی قوی دارند، عملکرد ضعیفی خواهند داشت.
جمع‌بندی
در این قسمت از گزارش جامع NFT، به بررسی مکانیسم قیمت گذاری در NFT پرداختیم. بدون شک یکی از موضوعاتی که توجه خیلی از افراد را به حوزه توکنهای غیرمثلی جلب کرد، بحث قیمتی برخی از آثار این بخش است. کمیابی، مقبولیت، کاربرد و مواردی از این قبیل در تعیین قیمت یک توکن بی‌همتا تاثیرگذار خواهد بود. در سالی که گذشت مسائلی مانند کرونا نیز بر قیمت توکنهای یکتا اثر گذاشت.
به نظر شما آیا سازوکار موجود برای قیمت گذاری NFT ها کارامد است و قیمتهای موجود منطقی است؟
