آغاز جنبش دیفای (defi)؛ وعده سود بسیار زیاد اما پر خطر !

استارت آپ واقع در سان فرانسیسکو کامپوند (Compound) وعده ای به سرمایه گذاران داد که در آمریکا بسیار نادر و بی سابقه بوده است:

نرخ سود بیش از ۱۰ درصدی فقط برای انتقال پول خود به پلتفرم وام دهی برنامه کامپوند

کامپوند یک بانک نیست. در عوض یکی از ده ها گروه هایی است که در حال توسعه پروژه های امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) هستند و در صدد حذف سازمان های مالی سنتی به عنوان واسطه می‌باشند.

تاکنون ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین به طور گسترده برای معاملات استفاده شده اند. اما استارت آپ های دیفای در صدد ایجاد سیستم مالی به هم پیوسته ای هستند که از ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند و طیف وسیعی از محصولات وام دهی و اوراق مشتقه را به صورت جهانی و بدون واسطه و به صورت همتا به همتا ارائه می‌دهند.

این جنبش با سرمایه گذاری سرمایه گذاران نام آشنایی نطیر اندریسن هورویتز (Andreessen Horowitz) و Bain Capital Ventures در سال ۲۰۱۹ شدت یافت. حتی جرج آزبورن (George Osborne) یکی از افراد بلندپایه بریتانیا نیز به عنوان شریک در شرکت برادر خود تئو آزبورن به اسم 9Yards Capital که دارای چندین استارت آپ دیفای است، حمایت خود از این جنبش را نشان داد.

مونیکا دسای (Monica Desai) یکی از سرمایه گذاران شرکت Kleiner Perkins گفت:

سال جاری به عنوان سال دیفای برای ارزهای دیجیتال شناخته خواهد شد. بعضی از بهترین استعدادهای حاضر در عرصه ارزهای دیجیتال اکنون در دیفای حاضر هستند، و از آنجایی که کاربردهای این حوزه را مشاهده می‌کنند، افراد بیشتری به آن وارد می‌شوند.

اما دیفای هنوز نوظهور، نامنسجم و عمدتا قانونگذاری نشده است. اکثر شرکت ها محصولات اولیه خود را در سال گذشته عرضه کرده اند و کل دارایی های این حوزه به یک میلیارد دلار نرسیده است. در این بین، منتقدان هشدار داده‌اند که محدودیت های فنی این حوزه و اقتصاد آزمایش نشده آن ممکن است هنگام مدیریت حجم تراکنش های زیاد با مشکل مواجه شود.

سایمون تیلور (Simon Taylor) نایب رییس سابق Barclays و موسس شرکت مشاوره فناوری مالی 11:FS گفت:

دیفای نشانه ای از آینده و عرصه بسیار جالبی است. اما در عین حال خطرناک نیز می‌باشد. 

دیفای چیست؟

دیفای اولین بار در اواخر سال ۲۰۱۸ به عنوان اصطلاح کلی برای مجموعه ای از پروژه های بلاک چین مورد استفاده قرار گرفت که بر حذف هرگونه دخالت های انسانی از خدمات مالی معطوف بودند. دیفای به طرفداران خود سیستم مالی سریعتر، جامع تر و شفاف تر وعده می‌دهد.

برای مثال، این جنبش شامل صرافی های غیرمتمرکز و پلتفرم های وام دهی است. در اینجا، هیچ وابستگی به واسطه متمرکز برای نگهداری سرمایه ها وجود ندارد، در عوض معاملات و وام‌ها مستقیما بین شرکت کنندگان و از طریق فرآیندهای خودکار صورت می‌گیرد.

مونیکا دسای در این خصوص گفت:

با گذشت زمان، تمام افراد این قابلیت را به دست می‌آورند که به حساب‌های پس انداز خود دسترسی داشته باشند، به وام ها دسترسی داشته باشند و با ارز ثابتی که وابسته به هیچ کشوری نیست درآمد کسب کنند.

این برنامه ها بر بستر بلاک چین ها اجرا می‌شوند. بلاک چین یک دفترکل عمومی غیرقابل تغییری است که تراکنش های ارزهای دیجیتال نظیر بیت کوین را ثبت می‌کنند. اکثر این برنامه ها بر بستر بلاک چین اتریوم ایجاد شده اند زیرا می‌توان از اتریوم برای ایجاد قراردادهای هوشمند استفاده کرد. قراردادهای هوشمند نیز اساسا کدهایی هستند که اگر شرایط خاصی به وجود بیاید، به طور خودکار فعال می‌شوند. اتر، ارز دیجیتال بلاک چین اتریوم با قیمت تقریبا ۱۷۵ دلار پس از بیت کوین در رتبه دوم برترین ارز دیجیتال از لحاظ ارزش بازار قرار می‌گیرد.

اما چندین پروتکل دیگر نظیر تزوس (Tezos)، الگوراند (Algorand) و دیفینیتی (Dfinity) نیز با چشم انداز پشتیبانی از برنامه های دیفای در حال توسعه یافتن هستند.

بازیگران اصلی این عرصه چه کسانی هستند؟

اگرچه مقدار سرمایه مسدود شده در محصولات دیفای نسبتا کم و تقریبا ۷۰۰ میلیون دلار است، اما در سال گذشته این مقدار ۳ برابر شده است، به طوری که موجی از برنامه های جدید به رشد این حوزه کمک می‌کنند.

دیفای پرایم (DeFi Prime)، وبسایت رصد و پیگیری این عرصه، بیش از ۲۰۰ پروژه مرتبط را شناسایی کرده است که محصولات مختلفی از بازارهای پیش بینی تا معاملات مارجین ارائه می‌دهند.

محبوب ترین برنامه ها بر بازار وام دهی همتا به همتا با استفاده از استیبل کوین ها معطوف هستند.

در خصوص کامپوند که بزرگترین پلتفرم وام دهی است می‌توان گفت که دارندگان استیبل کوین، دارایی های خود را به استخر نقدینگی عرضه می‌کنند و از این استخر، قرض کنندگان می‌توانند برداشت کنند. الگوریتم یا پروتکل کامپوند به صورت خودکار نرخ های بهره را بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌کند.

تراکنش ها به طور مستمر انجام می‌شوند، بنابراین وام دهندگان سود مداوم اما با نوسان دریافت می‌کنند. قرض کنندگان باید وثیقه بیشتری نسبت به مقدار وام و به صورت سایر ارزهای دیجیتال بگذارند تا از این سیستم محافظت به عمل آید. کامپوند گفته است بیش از ۱۲۰ میلیون دلار سود در برنامه خود به دست آمده است.

رابرت لشنر موسس کامپوند که در ماه سپتامبر و طی مرحله جذب سرمایه توانست بیش از ۲۴ میلیون دلار سرمایه جذب کند گفته است:

هنگامی که تقاضا برای قرض کردن یک دارایی بسیار زیاد باشد، نرخ سود افزایش می‌یابد و هنگامی که تقاضا کم باشد، نرخ سود نیز کاهش خواهد یافت.

پروژه Maker DAO که مسئول استیبل کوین DAI است، یکی دیگر از پروژه های شناخته شده می‌باشد. کاربران می‌توانند استیبل کوین DAI که معروف به اولین ارز بی طرف جهان است را با افتتاح وضعیت بدهی با وثیقه از طریق میکر که این توکن ها را به صورت بدهی با پشتوانه اتر ارائه می‌دهد به دست آورند.

دارندگان توکن DAI تقریبا ۳۵۰ میلیون دلار در پروتکل میکر مسدود کرده اند که بیشتر از سایر برنامه های مشابه است، هرچند کشمکش هایی در این پروژه به وقوع پیوسته است.

دیفای چقدر سودآور است؟

همانند سایر سرمایه گذاری های احتکاری، استارت آپ های دیفای نیز به جای سودآوری بر ایجاد فناوری ها و کاربران خود معطوف هستند. این موضوع بدان معنا است که کارمزدهای کم همراه با سود زیاد باعث جذب کاربران به این عرصه شده است.

برندان فارستر (Brendan Forster) مدیر ارشد عملیاتی دارما (Dharma) که به عنوان یک بانک دیجیتال عمل کرده و دارایی های کاربران را به پروتکل کامپوند واریز می‌کند گفته است:

اتفاقی که در عرصه دیفای در حال وقوع است احتکار نیست، بلکه پس انداز دلار با سود قابل توجه و خطرات نسبتا محدود است.

اما ممکن است این موضوع در آینده تغییر کند.

دارما هیچ هزینه ای از کاربران دریافت نمی‌کند، اما فارستر گفته است که این شرکت احتمالا در سال جاری، میزان کارمزدها را اعلام می‌کند.

کامپوند بیش از ۱۰ درصد سود را به عنوان هزینه از قرض کنندگان دریافت می‌کند و آن را به عنوان ذخیره کنار می‌گذارد.

بعضی از افراد نگران این موضوع هستند که کاهش نرخ سود ممکن است به صورت مناسب جوابگوی خطر پذیرفته شده از جانب سرمایه گذاران نباشد.

گاریک هیلمن (Garrick Hileman) استاد دانشگاه و سرپرست بخش تحقیقات شرکت کیف پول ارز دیجیتال Blockchain.com گفته است:

یکی از بزرگترین سوالاتی که پیرامون دیفای وجود دارد، پایداری سود اقتصادی برای شرکت کنندگانی است که ارز دیجیتال خود را وام می‌دهند.

دیفای چگونه می‌تواند در عرصه امور مالی تحول ایجاد کند؟

اگرچه برای گفتن این موضوع بسیار زود است، اما پذیرندگان اولیه در خصوص جوانب مختلف بلندمدت دیفای خوش بین هستند.

فارستر در این خصوص گفته است:

در ۵۰ سال آینده بعید می‌دانم که هنوز بر واسطه های مورد اعتماد برای پرداخت و تسویه تراکنش ها متکی باشیم. این موضوع منطقی نیست. چرا وقتی کدهایی داریم که می‌توانند بدون نقص کار کنند از انسان استفاده کنیم؟

اما بعضی از افراد اذعان کرده اند که دیفای به شدت تجربی است مسائل قانونگذاری آن هنوز شفاف و مشخص نیست.

لشنر با بیان اینکه معتقد است دیفای طی دهه کنونی به فناوری رایجی تبدیل خواهد شد افزود:

دیفای هنوز برای استفاده رایج و استفاده افراد معمولی آماده نیست. این فاز اولیه در واقع برای محققان و افراد حرفه ای است.

هم چنین موانع در مسیر پذیرش گسترده دیفای وجود دارد. مونیکا دسای خاطرنشان کرده است که کاربران باید در ابتدا ارزهای دیجیتال موجود نظیر اتر خریداری کنند تا به محصولات دیفای دسترسی داشته باشند. وی افزود که نحوه اداره مالیات آن نیز سردرگم کننده است.

هم‌چنین همانند سایر بخش های دنیای ارزهای دیجیتال، در این مورد نیز خطرات کلاهبرداری وجود دارد.

هیلمن با اشاره به بحران صنعت وام دهی همتا به همتای کشور چین که سیلی از کلاهبرداری ها باعث متعجب شدن سرمایه گذاران در سال های اخیر شده است، گفت:

مشکلات و چالش هایی در عرصه وام دهی همتا به همتا وجود دارد که می‌توانند آموزنده باشند.

تیم سوانسون (Tim swanson) رییس بخش تحقیقات Post Oak Labs گفته است:

در سال ۲۰۲۰، دیفای هنوز به خوبی تعریف نشده و سروصدای بیش از حدی پیرامون آن به وجود آمده است. قانونگذاران متوجه خواهند شد که چطور در بسیاری از موارد، دیفای اساسا مطابق با قوانین ضد پولشویی و احراز هویت نیست.

وی گفت:

بعضی از افراد به خطرات سیستمی اشاره کرده اند. برنامه آنها تماما بر پروتکلی متکی است که بر بستر آن ایجاد شده اند. پروتکل هایی که در مدیریت حجم تراکنش های زیاد با مشکل مواجه شده اند. این برنامه ها به ارزهای دیجیتالی وابسته اند که باعث ادامه فعالیت این پروتکل ها می‌شوند و در خصوص نوسان قیمت، آسیب پذیر هستند.

استیو کوکینوس (Steve Kokinos) مدیر اجرایی پروتکل قرارداد هوشمند الگوراند گفت:

باید مشکلات فناوری مورد نظر حل شود تا اینکه مردم به طور ایمن این برنامه های غیرمتمرکز را اجرا کنند.

در این بین، اقتصاد عرصه دیفای آن چنان آزمایش نشده است. بدون حضور واسطه های انسانی که انجام تراکنش ها را نظارت کند، کاربران باید به طور کامل به نرم افزار اعتماد داشته باشند، یعنی آنکه یک خطا یا گلیچ در نرم افزار می‌تواند سیستم را به طور کامل از کار بیاندازد. تیلور گفت:

نکته ای که باعث هیجان من می‌شود آن است که اگر اکثر محصولات را بتوان بدون نیاز به کاغذ و هزینه های فناوری بانکداری سنتی ایجاد کرد چه پیشرفتی خواهیم کرد. هرکسی می‌تواند محصولات امور مالی ایجاد کند اما این نکته بدان معنا نیست که همه باید این کار را انجام دهند.