اگر برای مدت کوتاهی در بازارهای مالی به معامله پرداخته باشید، احتمالا اسم Maker و Taker به گوش‌تان خورده است. مدل میکر و تیکر در ارز دیجیتال یک مدل برای معامله ارزهای رمزنگاری شده است. اما آیا سفارش‌گذار و سفارشبردار همان خریدار و فروشنده هستند؟ این مفاهیم به چه معنا هستند؟ مزایا و معایب این مدل معامله چیست؟ در مقاله پیش رو به پاسخ این سوالات خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
میکر و تیکر در ارز دیجیتال
بازارهای معاملاتی از دو عنصر سفارش‌گذار (Maker) و سفارشبردار (Taker) تشکیل شده‌اند. Makerها که به آنها بازارساز نیز گفته میشود، سفارشهای خرید یا فروشی می‌گذارند که بلافاصله انجام نمی‌شود؛ این موضوع باعث ایجاد نقدینگی میشود، یعنی کار را برای کسانی که می‌خواهند یک رمزارز را بلافاصله بخرند یا بفروشند، راحت‌تر میکند.
از سوی دیگر، افرادی که فورا خرید یا فروش انجام می‌دهند، Taker نامیده میشوند. به عبارت دیگر، تیکرها سفارشهای ایجاد شده توسط میکرها را پُر میکنند.در هر بازاری (اعم از فارکس، بورس یا ارز دیجیتال)، فروشندگان با خریداران مطابقت پیدا میکنند. هر فردی که در بازار حضور دارد و به خرید و فروش می‌پردازد، در یکی از این دو دسته قرار می‌گیرد. در واقع به عنوان یک تریدر، احتمالا در برهه‌ای به عنوان هر دو مورد عمل خواهید کرد. میکر و تیکر در ارز دیجیتال ، شریان حیاتی هر صرافی هستند و حضور آنها موجب تقویت مبادلات میشود و فقدان آنها یک اکسچنج را تضعیف میکند.
نقدینگی چیست؟
قبل از اینکه به تفصیل در مورد مدل سفارش‌گذار و سفارشبردار صحبت کنیم، لازم است تا در مورد نقدینگی بیشتر بدانیم؛ وقتی کسی می‌گوید یک دارایی نقدینگی بالایی دارد یا نقدینگی پایینی دارد، منظور نحوه فروش آسان یا دشوار آن دارایی است. به طور مثال یک اونس طلا، یک دارایی با نقدشوندگی بالا است؛ زیرا به راحتی میتوان آن را در مدت زمان کوتاهی فروخت و پول نقد دریافت کرد. اما یک مجسمه ۱۰ متری از شخص شما که سوار بر یک اسب هستید، با این که احتمالا اثر زیبایی است، اما نقدشوندگی بالایی ندارد و کمتر کسی حاضر است بابت آن پولی بپردازد.
نقدشوندگی بازار (Market Liquidity) هم کمابیش چنین مفهومی دارد. یک بازار دارای نقدشوندگی بالا (Liquid Market)، بازاری است است که در آن می‌توانید دارایی‌ها را به راحتی و با یک قیمت متعارف و عادلانه خرید و فروش کنید. در این بازار، تقاضای زیادی از طرف کسانی که می‌خواهند یک دارایی را به دست آورند و عرضه زیاد از طرف کسانی که مایل به واگذاری آن هستند، وجود دارد.
با توجه به این میزان فعالیت، خریداران و فروشندگان تمایل دارند قیمت‌های پیشنهادی آنان نزدیکی زیادی به هم داشته باشد؛ یعنی کمترین قیمتی که برای سفارش فروش گذاشته شده است، تقریباً مشابه بالاترین قیمتی که برای سفارش خرید گذاشته شده است باشد.
از آنجایی که ممکن است این جمله کمی ایجاد ابهام کند، با یک مثال به روشن شدن آن کمک خواهیم کرد. معمولا بیت کوین در بین تمامی رمزارزها دارای بیشترین نقدینگی است. تصویر زیر نمایی از اوردر بوک بیت کوین در صرافی بایننس را به ما نشان می‌دهد.
همانطور که می‌بینید، تفاوت بین بالاترین پیشنهاد خرید (Bid Price) و پایین‌ترین پیشنهاد فروش (Ask Price)، بسیار پایین است. در این مورد، بالاترین قیمت پیشنهادی خرید ۳۴۲۵۷.۰۳ دلار و پایین‌ترین قیمت پیشنهادی فروش ۳۴۲۵۷.۰۴ دلار است؛ یعنی تنها ۱ سنت اختلاف وجود دارد. این شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش را اسپرد (Spread) می‌نامند.
شکاف قیمتی پایین نشان می‌دهد که بازار بیت کوین، نقدشوندگی و عمق بالایی دارد. در چنین بازاری شما نیاز نیست مدت زیادی صبر کنید تا خرید یا فروش‌تان انجام شود. همانطور که در تصویر پایین مشاهده می‌کنید، در یک ثانیه ده‌ها تراکنش صورت می‌گیرد.
حال ببینیم یک بازار با نقدشوندگی پایین (Illiquid Market) چگونه است؟ تصویر زیر دفتر سفارشهای یک توکن دیگر را نشان می‌دهد.
همانطور که مشاهده می‌کنید، اختلاف قیمت بین بالاترین قیمت پیشنهادی خرید و پایین‌ترین قیمت پیشنهادی فروش (اسپرد) حدودا ۳۰۰ درصد است؛ این موضوع باعث شده تا نقدشوندگی این توکن پایین باشد و معاملات بسیار اندکی انجام شود؛ به طوری که حتی ممکن است تا ساعت‌ها هیچ تراکنشی صورت نگیرد.
در یک بازار با نقدشوندگی پایین، اگر بخواهید یک دارایی را بفروشید، در فروش آن با قیمت مناسب به مشکل برخواهید خورد؛ زیرا تقاضای زیادی برای آن وجود ندارد. اسپرد در بازارهای با نقدشوندگی پایین، بسیار بالا است.
اکنون که با مفهوم نقدینگی آشنا شدیم به ادامه توضیح میکر و تیکر در ارز دیجیتال باز می‌گردیم.
میکرها
صرافی‌ها معمولا ارزش بازار را با دفتر سفارشات (Order Book) محاسبه میکنند. اوردر بوک جایی است که تمام پیشنهادهای خرید و فروش کاربران در آن جمع آوری میشود. برای مثال، شما سفارش خرید ۱ بیت‌کوین با قیمت ۳۰ هزار دلار را قرار می‌دهید؛ این سفارش به دفتر سفارشات اضافه میشود و زمانی که قیمت به ۳۰ هزار دلار رسید، انجام میشود یا اصطلاحا پُر میشود.
در سفارشهای محدود (Limit Orders) مانند موردی که در بالا شرح داده شد، لازم است شما بعد از این که تصمیم خود را در مورد سفارش گرفتید، آن را سریعا به Order Book اعلام کنید. اکنون شما یک Maker یا بازارساز هستید؛ زیرا بازار را ایجاد یا تامین کرده‌اید.
تیکرها
همانطور که گفتیم، یک میکر با قرار دادن سفارش خود در اوردر بوک، نقدینگی صرافی را افزایش می‌دهد؛ زیرا خرید و فروش را برای کاربران آسان‌تر میکند. از سوی دیگر، یک Taker بخشی از این نقدینگی را حذف میکند؛ بدین معنی که این فرد با گذاشتن یک سفارش بازار (Market Order) و خرید یا فروش با قیمت همان لحظه، باعث میشود بلافاصله سفارش موجود در دفتر سفارش پُر شود و مقداری از نقدینگی تامین شده توسط بازارساز، از صرافی خارج شود.
اگر تاکنون برای معامله در یک صرافی از Market Order استفاده کرده‌اید، پس به عنوان یک Taker عمل کرده‌اید. اما توجه داشته باشید که شما همچنین می‌توانید با استفاده از Limit Order یک تیکر باشید. نکته مهم در اینجا این است: شما هر وقت سفارش شخص دیگری را پُر کنید، یک تیکر یا سفارشبردار هستید.
همانطور که دیدیم، یکی از ویژگی‌‌های پلتفرم‌های معاملاتی این است که شما می‌توانید تراکنش‌های انجام شده قبلی را مشاهده کنید؛ در نتیجه کاربران می‌توانند متوجه شوند با چه نوع بازاری روبرو هستند، در مورد حجم معاملات اطلاعاتی به دست آورند و می‌توانند روند حرکتی بازار را پیش‌بینی کنند. این بازارها در حال پیاده‌سازی میکر و تیکر در ارز دیجیتال هستند که هدف آن کمک به مشارکت در ایجاد نقدینگی و افزایش آن است. در این مدل، تعاملی که بین سفارش‌گذاران و سفارش‌برداران وجود دارد، باعث ایجاد یک بازار پویا و جذاب میشود.
همانطور که دیدیم یکی از ویژگی پلتفرم‌های معاملاتی این است که شما می‌توانید تراکنش‌های انجام شده قبلی را مشاهده کنید. در نتیجه کاربران می‌توانند متوجه شوند با چه نوع بازاری روبرو هستند، در مورد حجم معاملات اطلاعاتی به دست آورند و می‌توانند روند حرکتی بازار را پیش‌بینی کنند. این بازارها در حال پیاده‌سازی مدل Maker و Taker هستند که هدف آن کمک به مشارکت در ایجاد نقدینگی و افزایش آن است. در این مدل، تعاملی که بین Maker ها و Takerها وجود دارد باعث ساخت یک بازار پویا و جذاب میشود.
کارمزد تراکنش در مدل Maker و Taker
بخش قابل توجهی از درآمد یک صرافی از طریق فی تراکنش‌ها به دست می‌آید. در واقع شما هر زمان سفارشی را ایجاد می‌کنید و آن سفارش اجرایی میشود، مبلغ کمی را به عنوان هزینه تراکنش پرداخت می‌کنید. این مبلغ در صرافیهای مختلف متفاوت است و بسته به حجم و نقش شما به عنوان میکر یا تیکر نیز ممکن است متفاوت باشد.
به طور کلی، به مارکت میکرها در کارمزد تخفیف داده میشود؛ زیرا آنها نقدینگی را به صرافی اضافه میکنند و این برای صرافی حالت مطلوبی است.
در بسیاری از موارد، Takerها هزینه‌های بالاتری نسبت به Makerها پرداخت میکنند؛ زیرا آنها همچون میکرها نقدینگی را تامین نمیکنند. همانطور که گفته شد، ساختار فی به صرافی بستگی دارد. به طور مثال در این صفحه می‌توانید انواع فی که برای حالت‌های مختلف معامله در صرافی بایننس در نظر گرفته شده است را مشاهده کنید.
تفاوتهای میکر و تیکر در ارز دیجیتال
تفاوت اصلی بین سازندگان بازار و سفارش برداران این است که میکر کسی است که سفارشهای محدود را با مقادیر یا قیمت‌های متفاوت با دیگر سازندگان بازار تعیین میکند؛ بنابراین، این سفارشها بلافاصله اجرا نمی‌شوند. زیرا به طور کلی Maker حدس می‌زند قیمت تغییر میکند و سفارشی بالاتر یا پایین‌تر از قیمت فعلی بازار می‌گذارد تا یا یا با قیمت بالاتر دارایی را بفروشد یا با قیمت پایین‌تری از قیمت تعیین شده خریداری کند. سپس منتظر می‌ماند تا فردی با این شرایط موافقت کرده و عملیات انجام شود.
از سوی دیگر Taker بدون این که سفارش خود را به دفتر سفارشها بفرستد، از طریق سفارش مارکت خرید یا فروش خود را انجام می‌دهد.
مزایا و معایب مدل میکر و تیکر
مدل Maker و Taker از طریق نرخ‌های مختلف بازار و نوسانات آنها باعث سوددهی میشود؛ بنابراین معامله‌گران می‌توانند سودهای کم یا زیاد به دست آورند.
ایجاد سفارشها همچنین باعث میشود که یک بازار همچنان فعال و پایدار باشد و برای کاربران جذاب‌تر باشد. این کار باعث میشود یک صرافی، به مکانی جذاب برای سرمایه‌گذاری دارایی‌های افراد تبدیل شود. در واقع کاربران به حجم معاملات یک صرافی نگاه میکنند و اگر ببیند نقدینگی زیاد است، آن صرافی را انتخاب میکنند. به هر حال، چنین اکسچنجی نسبت به یک صرافی با نقدینگی کمتر جذاب‌تر خواهد بود؛ زیرا معاملات با سهولت بیشتر و هزینه کمتری انجام میشوند.
یکی از مزایایی که این مدل برای تیکرها دارد، هزینه بسیار کم تراکنش است که باعث میشود آنها بسته به شرایط بازار قیمت بهتری دریافت کنند.
از معایب این مدل برای بازارسازها میتوان به این مورد اشاره کرد که ممکن است ساعت‌ها، روزها یا حتی ماه‌ها طول بکشد تا بازار به قیمت درخواستی فرد برسد و سفارش او پر شود؛ البته این مورد برای سفارشبردارها صدق نمی‌کند و مزیت تیکر بودن این است که سفارش شما بلافاصله پر میشود، بدون انتظار و نگرانی بابت این که چه زمانی سفارش شما انجام میشود.
از معایب این مدل برای سفارشبردارها هزینه بالای تراکنش است. همچنین در بیشتر مواقع، بسته به شرایط بازار، ممکن است مجبور شوید در قیمت پایین‌تری بفروشید یا در قیمت بالاتری بخرید.
پرسش و پاسخ
- تفاوتهای اصلی میکر و تیکر چیست؟
سفارشگذارها به بازار نقدینگی میافزایند در حالی که سفارشبردارها آن نقدینگی را حذف میکنند. از سوی دیگر میکرها سفارشهای خود را با قیمتی متفاوت از قیمت حال حاضر بازار ثبت میکنند و در واقع اعلام آمادگی میکنند که در صورت رسیدن قیمت به حد مطلوب آنها، دارایی مدنظر خود را خواهند فروخت/خرید در حالی که تیکرها با قیمت لحظهای بازار کار میکنند و حاضرند در قیمت فعلی دارایی خود را بخرند یا بفروشند.
- آیا مارکت میکرها می‌توانند روی بازار تاثیر بگذارند؟
بله. از آن جا که دفاتر سفارش معمولا برای عموم قابل رویت است، سطوح قیمتی که حجم سفارشهای مارکت میکر در آن زیاد باشد، می‌تواند عملکردی مشابه حمایت/مقاومت از خود نشان دهد.
- مارکت میکر خودکار (AMM) چه تفاوتی با میکر سنتی دارد؟
بازارساز خودکار طبق فرمول x*y=k عمل میکند که x و y تعداد توکنهای یک استخر و k عددی ثابت است. این شیوه متکی به آربیتراژ فعالان بازار برای آپدیت قیمت جفت ارز است و تامینکنندگان نقدینگی دخالتی در قیمتگذاری دارایی خود ندارند؛ در حالی که میکرها سفارشی با قیمت مشخص برای خرید یا فروش دارایی مدنظر خود ثبت میکنند و در صورت رسیدن قیمت بازار به آن، تمام یا بخشی از ان سفارش پر (اجرا) میشود.
- آیا صرافیهای غیرمتمرکز از مدل میکر و تیکر استفاده میکنند؟
عموم صرافیهای غیرمتمرکز از مدل بازارساز خودکار (AMM) استفاده میکنند. در این مدل سفارش محدود وجود ندارد و تمامی سفارشها به قیمت بازار که از فرمول x*y=K تبعیت میکند، انجام میشوند؛ بنابراین میتوان گفت که از مدل سنتی Maker و Taker استفاده نمیکنند.
- چرا نقدشوندگی بازارها با یکدیگر متفاوت است؟
این مساله به عوامل متفاوتی مانند موانع ورود به بازار، فروشندگان و مشتریان احتمالی آن دارایی و میزان محبوبیت و فراگیر بودن آن دارایی خاص بستگی دارد.
جمع بندی
ما در این مقاله به توضیح میکر و تیکر در ارز دیجیتال و مباحث مرتبط با آن پرداختیم. به طور خلاصه، سفارش گذارها تریدرهایی هستند که سفارشها را ایجاد میکنند و منتظر پر شدن آنها می‌مانند، در حالی که سفارش بردارها کسانی هستند که سفارشهای شخص دیگری را پر میکنند. نکته اصلی در اینجا این است که بازارسازها یا Makerها، تامین‌کننده‌ی نقدینگی هستند.
برای صرافی‌هایی که از این مدل استفاده میکنند، میکرها برای جذابیت پلتفرم، بسیار حیاتی هستند. به طور کلی، سازندگان بازار نقدینگی صرافی را تامین میکنند و با هزینه کمتری تراکنش‌ها را انجام می‌دهند. در مقابل، Takerها از این نقدینگی استفاده میکنند تا راحت‌تر خرید و فروش انجام دهند؛ اما آنها غالبا برای این کار هزینه بالاتری پرداخت میکنند.
