دیفای یا امور مالی غیر متمرکز ( DeFi )، جنبشی برای توسعه مجموعهای از محصولات در دنیای غیر متمرکز است. در حال حاضر در دنیای CeFi یا امور مالی متمرکز زندگی میکنیم، دنیایی که در آن همه پدیدههای اقتصادی توسط مراکز بزرگ ساخته و پرداخته میشوند که بصورت متمرکز بر آن تسلط دارند.
تو صرافی ارز پلاس میتونی فقط با ۱۰ هزار تومان و با کارمزد صفر، همه ارزهای دیجیتال رو معامله کنی!
سوال اصلی، دیفای چیست؟
تصور کنید ۱۰۰۰ دلار در جیب خود دارید. برای افزایش این هزار دلار چه کارهایی میتوانید انجام دهید؟ میتوانید سهام بخرید، میتوانید در بورس سرمایهگذاری کنید، میتوانید یک حساب قرضالحسنه در بانک باز کنید و سود بگیرید، میتوانید این پول را به شخص دیگری قرض دهید، میتوانید با این پول وام بگیرید و یا هزاران کار دیگر.
محصولات مالی وسایل و ابزاری هستند که برای جابجایی و افزایش پول شما و کلیت اقتصاد ساخته شدهاند. اینها فقط سپردهای با قرارداد از پیش تعیینشده از طرف بانک محلی شما نیستند، بلکه گسترهای از محصولات و ابزارهای مالی متنوع هستند که شامل امنیت، آثار افراد، محصولات سود ده، سهام، مبادلات خارجی، آثار اعتباری، منابع و … میشود.
تکنولوژی بلاک چین با موفقیت توانسته ارز را غیر متمرکز کند، و حالا جنبش دیفای بر آن شده تا اکوسیستم Cefi را غیر متمرکز کند. دستگاه دیفای شامل چرخدندههای متحرک بسیاری است و فرای پیاده سازی یک ارز یا توکن استاندارد ای آر سی ـ ۲۰ (ERC-20) عمل میکند.
از چند سال قبل پیشرفتهای بسیاری در فضای دیفای در حال وقوع است و شاهد پروژههای امیدوارکنندهای هستیم که محصولات مختلف مالی را هدف قرار میدهند.
در این مقاله سه پروژه نویدبخش که در سال ۲۰۲۰ مورد توجه هستند را بررسی میکنیم.
کانتریبیوت -توکن تریب (Contribute – TRIB token)
پروژه کانتریبیوت Contribute اخیرا منتشر شده است و یکی از موفقترین پروژههای جامعه دیفای بوده است. پس از انتشار عمومی پروژه در چند هفته اخیر، میلیونها دلار را به خود جذب کرده و به عنوان یک پروژه موفق شناخته میشود.
با این حال بسیاری از مردم درباره چگونگی کارکرد آن گیج و گمراهند، چرا که در حقیقت ترکیب چندین فرایند و پروتکل مختلف است. در این بخش، تلاش میکنم تا بصورت خلاصه و قابل فهم این پروژه را توضیح دهم.
طبق بیانیه آنها:
«کانتریبیوت در حقیقت یک ابزار مدیریت غیر متمرکز سرمایه است که پیدایش استخر تولید سود مداوم را توسط قراردادهای هوشمند بلاک چین اتریوم تشویق میکند.»
به نظر گیج کننده است؟ موافقم. بیایید کمی عمیق شویم و تعریفی سادهتر بسازیم.
پروتکل کانتریبیوت در واقع بر دو چیز بنا شده است: استخر سود و استخر نقدینگی. این یک مکانیسم هوشمندانه است که در آن مردم پول سپرده میکنند و سرمایه خود را قفل میکنند تا یک استخر نقدینگی بسازند. این سرمایههای قفلشده یک منبع سود میسازد که از پلتفرم وامدهی mStable استفاده میکند.
کسانی که نقدینگی فراهم میکنند هم از سرمایهای که قفل کردهاند سود میگیرند، و هم از سرمایهای که باقی اعضای شبکه قفل میکنند. که به این یک استخر تولید سود مداوم گفته میشود.
پلتفرم کانتریبیوت از توکنهای TRIB قدرت گرفته است، هر شخصی که از این توکنهای TRIB بخرد یا بفروشد باید کارمزد ۱۰ درصدی به قرارداد هوشمند کانتریبیوت بپردازد. این کارمز به پلتفرم وامدهی mStable منتقل میشود تا برای دارندگان توکن TRIB سود تولید کند، سودی همیشگی.
کانتریبیوت با mUSD حمایت شده است که یک استیبل کوین بسیار پرطرفدار پلتفرم mStable است. برای آغاز کار با پلتفرم کانتریبیوت یکی از این دو راه وجود دارد:
- میتوانید بصورت مستقیم از یک صرافی با پرداخت میزان مشخصی دلار TRIB بخرید. زمانی که آنها را بفروشید، میتوانید همان میزان دلار بعلاوه سودی که توسط آن استخر تولید شده را دریافت کنید.
- میتوانید mUSD بخرید و آن را به قرارداد هوشمند کانتریبیوت بفرستید که در این صورت بر اساس یک فرمول ریاضی بنام Bonding Curve Formula توکن TRIB دریافت کنید. جمعا ۱۰ درصد از این TRIB توکنها به عنوان کارمزد قفل میشوند و شما ۹۰ درصد مابقی را دریافت میکیند. کارمزدی که پرداخت میکنید مستقیما به استخر تولید سود منتقل میشود و سود تولید شده آن به همه دارندگان توکن TRIB خواهد رسید.
ممکن است برای شما سوال شود که چرا بجای رفتن از مسیر mUSD، مستقیما از صرافی TRIB نخرید و در زمان فروش سود بگیرید؟ خب این میتواند مسیر سادهتری باشد اما فراموش نکنید که با توجه به محدودیت موجودی توکنهای TRIB آنها بسیار گران قیمت هستند.
در این حالت به کارمزد «مالیات» هم گفته میشود که نرخ ۱۰ درصدی ثابت دارد و زمانی که با mUSD وارد یا خارج اکوسیستم میشوید باید آن را پرداخت کنید. نکته بسیار مهمی که باید بخاطر داشته باشید این است که قرارداد هوشمند کانتریبیوت یک بازارساز خودکار (Automatic Market Maker, AMM) است، به این معنی که همیشه همواره برای خریدن توکنهای TRIB از بازار نقدینگی ارائه میدهد.
این به نظر یک معماری پیچیده میآید، اما کانتریبیوت در واقع یک قرارداد هوشمند در پلتفرم اتریوم است که برای کارکردهای خود با mStable تعامل میکند. یکی از ریسکهایی که درباره کانتریبیوت وجود دارد این است که برای قراردادهای هوشمند خود توسط یک سیستم امنیتی مستقل حسابرسی نشده است، که البته این نکته را در بیانیه خود مطرح کردهاند.
یک ریسک دیگر این است که کانتریبیوت به میزان زیادی به پلتفرم mStable که بر حمایت داراییهای mUSD پشتیبانیشده، وابسته است. نرخ سود آن بسیار وابسته به عرضه و تقاضای mUSD است و بنابراین هر گونه نوسانی در داراییهای بنیادی آن، مستقیما در نرخ سودی که کانتریبیوت به دارندگان توکنهای TRIB ارائه میدهد تاثیر میگذارد.
به گفته CoinGecko، کانتریبیوت (TRIB) در حال حاضر به قیمت ۲.۰۱ دلار در حال معامله است کل سقف بازار آن ۲.۶۱۲.۱۰۵ دلار میباشد. (۲۹ سپتامبر ۲۰۲۰)
دیفیات DeFiat – DFT
ممکن است برایتان سوال شود که آیا این یک نوعی ارز غیر متمرکز سنتی یا چیزی شبیه به این است؟ در عین حال که نام آن به نظر آشنا میآید، این پروژه هیچ ارتباطی با ارزهای سنتی (فیات) ندارد، حتی مدلی را پیشنهاد میدهد که بطور کامل با ارز سنتی و تئوری مالی مدرن در تضاد است. بهتر از قبل از اینکه توضیح دهم دیفیات چیست، کمی راجع به این تضاد صحبت کنیم.
تئوری مالی مدرن و مدل ارز سنتی یک مشکل اساسی دارد. ماهیت تورم زای آن، سقوط نرخ سود به صفر در طی سالیان و افزایش فاصله طبقاتی ثروت. در حقیقت از سال ۱۹۱۳ دلار ۹۳ درصد از ارزش خود را از دست داده است و این به این معنیاست که یک دلار امروز ارزشی کمتر از ۴ سنت سال ۱۹۱۳ دارد.
یک ارز سنتی (فیات) مثلا دلار، دارای یک خزانه ثابت نیست. اکثر خزانه یک ارز سنتی با نرخ سود آن مشخص میشود و این باعث تورمی ماندگار و یک تورم زدگی گذرا میشود. بخاطر این رفتار، ارز سنتی یک بستر مناسب برای مبادلات است، اما انبار خوبی از ارزش نیست.
بسیاری از پلتفرمهای بلاک چین برای کاهش تورمهای آینده خزانه توکنهای خود را به یک عدد مشخص محدود میکنند اما در واقعیت بخاطر مدل عرضه و تقاضا این موضوع نوساناتی را در قیمت بوجود میآورد. این رفتار فضای دیفای را بطور کلی تحت تاثیر قرار میدهد چرا که نوساناتی زیاد و از بین رفتن ارزش جلوی ساخت یک اکوسیستم پایدار را میگیرد. این مشکلی است که دیفیات هدف رفع آن را دارد.
بنا بر بیانیه آن، دیفیات (DeFiat – DFT) اولین توکنی است که در هسته خود، بصورت کاملا پیشفرض دارای حاکمیت، تخفیفهای وفاداری و مکانیسمهای تورمزدا است. تصمیماتی که در شبکه دیفیات گرفته میشود با رایگیری انجام میشود و کاملا توسط دارندگان توکن DFT مدیریت میشود. با هر تراکنش در شبکه کارمزدی به فعالان شبکه تعلق میگیرد و توکنها میسوزند تا خزانه را کاهش دهند و کمبود را افزایش دهند.
مکانیسم تورمزدایی تنها چیزی نیست که دیفیات در پلتفرم خود جایداده است، بلکه حاکمیت مستقل مناسب و تخفیفهای وفاداری را نیز دارد. بهتر است هر کدام از آنها را جداگانه بررسی کنیم تا اکوسیستم دیفیات را بهتر درک کنیم.
توکن تورمزدای دیفیات DFT
توکن DFT یک توکن بومی در پلتفرم دیفیات است. دارندگان توکن DFT میتوانند در تصمیمات حاکمیتی شرکت کنند، از ابزارهای مالی پلتفرم استفاده کنند و نماینده مالکین شبکهای باشند که به آنها حق رای و شراکت در حاکمیت را میدهد.
در واقع، توکن DFT به صورت ذاتی کاملا تورمزدا است. خزانه آن دقیقا ۵۰۰ هزار توکن DFT است و یک ساختار سوخت تورمزدا را با نرخ ۰.۱ درصد به ازای هر تراکنش را پیادهسازی میکند. به این معنی که همیشه ۰.۱ درصد کل مبلغ تراکنش برای ایجاد کمبود سوزانده میشود.
نرخ سوخت و کارمزد نیز در شورای حاکمیتی که در زنجیره قابل مشاهده است به رای گذاشته میشود. در واقع اخیرا جامعهی دیفیات خواستار افزایش نرخ سوخت و کارمزد شدهاند و بنابراین برای یک رایگیری غیرمتمرکز برنامهریزی شده است.
امتیاز وفاداری دیفیات
تا بحال هنگام خرید کردن از یک کوپن تخفیف استفاده کرده اید؟ دیفیات مدلی مشابه همین دارد. آنها معتقدند که کاربران وفادار اکوسیستم باید پاداش بگیرند. به همین دلیل یک توکن ثانویه با استاندارد ERC-20 به نام DFTP ساختهاند و آن را به کاربران اکوسیستم پاداش میدهند.
از دو روش میتوان توکن DFTP را بدست آورد: با انجام یک تراکنش DFT و یا شرکت در رایگیری درباره تصمیمات حاکمیتی. هدف اصلی DFTP این است که شما میتوانید در تمامی تراکنشهای آینده و نرخهای سود از آن استفاده کنید و تخفیف بگیرید. قابل توجه است که درباره نرخ این تخفیفها حاکمیت دیفیات تصمیمگیری میکند.
حاکمیت
مکانیسم چندلایه حاکمیت بر جامعه، در قلب اکوسیستم دیفیات قرار دارد. دارندگان توکن DFT میتوانند در حاکمیت شریک باشند، به نحوی که رای میدهند و پاداش مالی دریافت میکنند. فرآیند رایگیری میتواند جزییات متغیرهای وضعیت دستگاه را در توکنهای DFT و DFTP تغییر دهد، تولید DFTP را کنترل کند و مکانیسمهای نرخ سوخت و کارمزد را تغییر دهد.
مکانیسم چندلایه حاکمیت بر جامعه دارای ۴ درجه است که مکانیزم تنبیه تولید میکند و امنیت بیشتری برای کل اکوسیستم بوجود میآورد. با کاربر در درجه ۰ آغاز میشود و تا درجه مغز متفکر در درجه ۳ ادامه دارد.
سرویسهای دیفیات و پروتکل AnyStake
اکوسیستم دیفیات سرویسهای مالی بسیاری را شامل میشود که به آنها سرویسهای دیفیات گفته میشود. در حال حاضر ۲ سرویس پایه سرویسهای دیفیات را ساختهاند: شرطبندی بومی DFT و پروتکل شرطبندی یکپارچه.
با شرطبندی بومی DFT، کاربران از داراییهای DFT خود بر اساس فعالیت شبکه، یلد کسب میکنند. بعلاوه اکوسیستم دیفیات این کارکرد را دارد که مشارکتکنندگان شبکه میتوانند نه تنها توکنهای DFT بلکه هر نوع توکنی با استاندارد ERC-20 را با استفاده از پروتکل شرطبندی یکپارچه، شرطبندی کنند.
اکوسیستم سرویسهای دیفیات هنوز در مرحله نوظهوری است، اما همینطور که پروژه رشد میکند، سرویسهای بیشتری به آن اضافه میشود که میتوانند از فواید حاکمیت دیفیات، وفاداری و توکن تورمزدای آن استفاده کنند.
آنها اخیرا راهکارهای خود را به شکلی پیادهسازی کردهاند که توسط پروژههای دیگر بتواند «به عنوان یک سرویس» استفاده شود. اما این موضوع هنوز در مرحله تست است. با این حال به شدت به استفاده از پلتفرم دیفیات شتاب میبخشد.
به گفته CoinGecko، توکن DFT دیفیات در حال حاضر به ارزش ۳.۲ دلار در حال معاملهشدن است و مجموع سقف بازار آن در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۰ معادل ۷۵۹.۲۹۹ دلار است.
پروتکل دکس توکن DEXtoken Protocol یا (DEXG)
هدف پروتکل دکس توکن این است که نسل بعدی زیرساختهای دیفای را بسازد و به یک اکوسیستم کامل در فضای دیفای تبدیل شود. پروتکل دکس توکن توسط بنیاد فلوچین Flowchain Douncation ساخته و منتشر شده است. قبل از بررسی ویژگیهای عالی این پروتکل، ابتدا باید کمی راجع به تاریخچه آن صحبت کنیم تا به درک درستتری از چشمانداز این پلتفرم برسیم.
بنیاد فلوچین در سال ۲۰۱۸ یک بیانیه بنام «بیانیه سختافزار توکنسازی شده» منتشر کرد. این بیانیه یک نقشه اجرایی برای توکنسازی سختافزار در دنیای واقعی ارائه داد. آنها همچنین یک پلتفرم غیرمتمرکز تبادل داراییهای دیجیتال بنام دکس توکن را در همین بیانیه معرفی کردند.
آنها خیلی زود متوجه شدند که برای رسیدن به چشمانداز خود، باید راه مناسبی برای ارزیابی قیمت توکنها توسط متودهای سیستماتیک ارزیابی قیمت پیدا کنند. در همین راستا در اواسط سال ۲۰۱۹ مرکز تحقیقاتی توکنومیکس Tokenomics Research Center را تاسیس کردند. در اواخر همان سال مقاله علمیای با عنوان «اثر نوسان بر اختیار و ارزیابی توکنومیکس» منتشر کردند.
آنها دریافتند که برای درک قابل اطمینان و موثر نتیجه این تحقیق باید یک بازارساز خودکار Automated Market Maker یا (AMM) بسازند و از اینجا آغاز به ساخت یک AMM نظری کردند که امروز در هسته پروتکل دکس توکن جای گرفته است. حال بهتر است نگاه عمیقتری به پروتکل دکس توکن و این AMM نظری داشته باشیم.
در حال حاضر بازار معاملات ارزهای کریپتو بسیار وابسته به رفتارهای نظری و نوسانات شدید است و این باعث تغییرات ناگهانی قیمت و متضرر شدن بسیاری از سرمایهگذاران میشود.
همه و همه در این سوال خلاصه میشود: چه کسی قیمت را تعیین میکند؟
در یک بازار آزاد، قدرت قیمتگذاری باید در اختیار جامعه باشد، به شیوهای که با مدل سنتی عرضه و تقاضا کار کند. در دنیای کریپتو، وقتی تقاضا برای یک توکن خاص زیاد میشود جامعه باید توانایی قیمتگذاری خوبی روی آن توکن داشته باشند؛ اما متاسفانه در واقعیت اینطور نیست.
واقعیت دنیای کریپتو امروز، اکثر قدرت قیمتگذاری در دست مشتریان عظیم (والها)، صرافیها و دلالان است. آنها از نظریه پردازی زیاده که باعث نوسانات شدید و ضرر اکثریت سرمایهگذاران اکوسیستم کریپتو است، سود میبرند.
این والها، صرافیها و دلالان، به بازار سازان اصلی تبدیل شدهاند که با کشتن پدیده بازار آزاد، قیمتگذاری میکنند. برای حل این مشکل، بنیاد فلوچین AMM نظری را پیشنهاد میدهد که یک بازارساز خودکار بدون قیمت است و مشکل نظریه پردازی زیاده را حل میکند و نوسانات قیمت را به شدت کاهش میدهد.
این امر با یک مدل ارزیابی قیمت جهانی که بر اساس ساختارهای مالی و کمی بینظیر معاملاتی است دستیافتنی میشود. این امر به شبکه بلاک چین اجازه میدهد تا قیمت فرضی یک توکن که بنظر موجه میآید و مسائل و ویژگیهای بلاکچین زیرین را هم در نظر دارد، تعیین کند.
یونی سواپ UniSwap یک الگوریتم ثابت AMM محصول دارد که در آن تقاضا و میزان سفارش بر قیمت توکن تاثیر میگذارد و لرزشها بصورت تصاعدی افزایش میيابد. در مقابل AMM نظری یک مدل تبدیل قیمت منصفانه را ارائه میدهد که باعث کاهش نوسانات و لرزش میشود.
اکوسیستم دکس توکن و DEXG
اکوسیستم دکس توکن شامل بخشهای متنوعی است، بهتر است هر کدام را جداگانه بررسی کنیم.
مدل قیمت جهانی
مدل قیمت جهانی بخشی از AMM نظری است که برای کاهش نظریهپردازی زیاده در بازار و کاهش نوسانات قیمت است.
DEXG برای تبدیل شدن به یک توکن عالی در قالب مدل قیمت جهانی توسعه مییابد. یک «توکن عالی» توکنی است که نوسانات کمی داشته باشد و به نظریهپردازی زیاده قدرتمندان بازار عادت داشته باشد.
AMM نظری
AMM نظری از مدل قیمتگذاری جهانی مطرحشده استفاده میکند و به صورت خودکار قیمتها را با داوری مبادلات تنظیم میکند. این قرار است در DEXToken، Token Swap Exchange و Decentralized Exchange استفاده شود.
محاسبات خارج از زنجیره
پروتکل دکس توکن دارای محاسبات خارج از زنجیره و تکنولوژی صدور است که میتواند تسویه توکنهای تولید شده و برداشتهای کاربران را ارائه کند. این اولین باری خواهد بود که این ویژگیها در دنیای AMM ارائه میشوند.
از AMM تا صندوق خارج از زنجیره
با AMM تمامی تراکنشهای خارج از زنجیره میتوانند با قراردادهای هوشمند داخل زنجیره ساخته، تایید و حسابرسی شوند. هیچگونه وابستگی به سرویسهای بیرونی برای تایید و حسابرسی تراکنشهای خارج از زنجیره وجود ندارد.
شرطبندی
دارندگان توکن DEXG بخشی از سود کارمزد تراکنشهای صرافیها را دریافت میکنند. این دارندگان توکن DEXG میتوانند برای حاکمیت و جزییات ارزیابی AMM نظری رای بدهند. همچنین میتوانند برای دریافت پاداشهای بیشتر DEXGها را در استخرهای شرطبندی بگذارند.
محصولات آینده
بنیاد فلوچین یک بسته از محصولات متنوع را منتشر خواهد کرد که شامل Token Swap Exchange و صرافی غیر متمرکز که دارای سفارش سریع و استخر شرط بندی است، میشود.
DEXG
DEXG یک توکن حاکمیتی است که در اکوسیستم دکس توکن استفاده میشود. DEXG برای نقدینگی ابتدایی ۲۰ هزار توکن DEXG را به وسیله Uniswap ارائه میکند و بین ۲ تا ۱۴۰ هزار توکن نیز به عنوان پاداش شرطبندی پخش میشوند. DEXG هیچگونه پیشفروشی نداشته است و همه این توکنها را به قیمت بازار تهیه خواهند کرد.
به گفته CoinGecko، توکن حاکمیتی DEXG در حال حاضر در حال معامله به قیمت ۴۹ دلار است و ارزش بازار آن ۹۸۰ میلیون دلار دارد.
نتیجهگیری
فضای دیفای با سرعت بالایی در حال حرکت و رشد است و ما در حال مشاهده بستههایی از محصولات، راهکارها و پروتکلهای متنوع از طرف شرکتهای مختلف هستیم. آنها تلاش میکنند تا برای جابجایی ساده و بی دردسر از دنیای سیفای CeFi به اکوسیستم DeFi آماده شویم. این سه پروژه که درباره آن صحبت شد از برترین پروژههای فضای دیفای هستند و ما امیدواریم که از آنها در آینده نه چندان دور بیشتر خبردار شویم.