اگر بلاکچینی داشته باشیم که هیچ راه ارتباطی با شبکه‌های دیگر نداشته باشد، در آن صورت آیا آن بلاکچین می‌تواند با موفقیت به حیات خود ادامه بدهد؟ واضح است که هرچه امکان برقراری ارتباط میان بلاکچین‌ها بیشتر شود، کاربران نیز بیشتر از آنها استفاده می‌کنند. این موضوع در مفهومی به نام قابلیت همکاری میان‌زنجیره‌ای خودنمایی می‌کند. بر همین اساس، چین لینک پروتکل همکاری میان‌زنجیره‌ای (Cross-Chain Interoperability Protocol) یا به اختصار CCIP را راه‌اندازی کرده است و شبکه‌های مختلفی می‌توانند اکنون از این قابلیت استفاده کنند. همین مسئله بهانه خوبی است تا در این مقاله از میهن بلاکچین به آن بپردازیم. در این مطلب ضمن اینکه توضیح می‌دهیم CCIP چیست و چه فواید و محدودیت‌هایی دارد، اشاره‌ای هم به شبکه‌هایی خواهیم داشت که از این پروتکل استفاده می‌کنند.
خلاصه مطلب:
🔘قابلیت همکاری میان زنجیره‌ای به‌طور کلی امکانی را فراهم می‌کند که بلاکچین‌های مختلف بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند.
🔘پروتکل CCIP توسط چین لینک معرفی و در شبکه‌های دیگری مانند اتریوم، پالیگان، آوالانچ و آربیتروم به کار گرفته شده است.
🔘از جمله مزایای CCIP می‌توان به ایجاد ارتباط میان سیستم مالی سنتی و امور مالی در سراسر بلاکچین اشاره کرد.
قابلیت همکاری متقابل بین زنجیره‌ای چیست؟
پیش از آنکه به‌صورت انحصاری به پروتکل قابلیت همکاری متقابل میان‌زنجیره‌ای چین لینک بپردازیم، بهتر است ابتدا کمی در مورد کلیت این مفهوم صحبت کنیم. تاکنون شبکه‌های بلاکچینی مختلفی ایجاد شده‌اند که هریک ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی داشته و کاربردهای مختلفی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند؛ اما بسیاری از این شبکه‌ها مانند جزایری جدا از هم عمل می‌کنند و نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط داشته باشند. این مساله باعث می‌شود که بلاکچین‌های مختلف نتوانند به صورت یکپارچه به فعالیت خود ادامه دهند و یکی از مهم‌ترین اهداف آنها یعنی غیرمتمرکز بودن، برآورده نشود.
شبکه چین لینک با هدف از میان برداشتن این مشکلات و ایجاد قابلیت همکاری بین بلاکچین‌های مختلف، پروتکلی متن باز به نام همکاری متقابل میان زنجیره‌ای (CCIP) معرفی کرده است. این پروتکل به منظور ایجاد ارتباطی آسان، مقرون‌به‌صرفه و ایمن برای انتقال دارایی و داده بین چندین بلاکچین مستقل طراحی شده است.
این‌جا ممکن است این ابهام برایتان پیش بیاید که خب مگر بریج همین کار را نمی‌کند؟ در حال حاضر بریج‌ها می‌توانند برای انتقال توکن‌ها و در برخی موارد به‌منظور انتقال پیام استفاده شوند؛ اما در اکثر موارد خدمات آنها محدود به دو زنجیره متفاوت است. علاوه بر این، بسیاری از پل‌ها نسبتا متمرکز بوده و از امنیت قابل قبولی برخوردار نیستند. بریج‌ها فاقد اپراتورهایی با عملکرد شفاف یا قابل اعتماد هستند و در نهایت هزینه و زمان پردازش را برای کاربران افزایش می‌دهند. این محدودیت‌ها و آسیب‌پذیری‌ها در بریج‌ها منجر به از دست رفتن میلیون‌ها دلار از دارایی‌های کاربران شده است؛ اما در مورد CCIP باید گفت دایره خدمات این پروتکل گسترده‌تر است و ارتباطی که ایجاد می‌کند، فراتر از انتقال دارایی‌هاست.
پروتکل CCIP چین لینک چیست؟
حالا که با مفهوم کلی همکاری میان‌زنجیره‌ای آشنا شدیم، می‌توانیم به شکل اختصاصی به CCIP بپردازیم که مدت‌هاست در مورد آن اخبار گوناگون می‌شنویم. در تیرماه ۱۴۰۲، چین لینک پروتکل قابلیت همکاری متقابل میان زنجیره‌ای خود را راه‌اندازی کرد که به عقیده بسیاری، انقلابی در ارتباط میان بلاکچین‌های مختلف به‌وجود می‌آورد.
در تعریف CCIP چین لینک باید گفت که این پروتکل رابطی ساده ایجاد می‌کند که از طریق آن شرکت‌های وب ۳ و برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توانند به‌شیوه‌ای ایمن نیازهای میان‌زنجیره‌ای خود را برآورده کنند. از این قابلیت برای انتقال داده، توکن یا توکن و داده (به‌صورت همزمان) در زنجیره‌های مختلف استفاده می‌شود. پروتکل مذکور سیستم امنیتی قدرتمندی دارد که در بخش‌های بعدی نحوه کارکرد آن را توضیح می‌دهیم.
پروتکل CCIP چین لینک برای انجام تعاملات از شبکه تبادل اطلاعات سوئیفت استفاده می‌کند. در حال حاضر بیش از ۱۱،۰۰۰ بانک در سراسر جهان به‌منظور تسهیل پرداخت‌ها و تسویه حساب‌های بین‌المللی از این پروتکل استفاده می‌کنند که این مسئله نشان از اهمیت این فناوری دارد. پس می‌توان دریافت که CCIP مانند پلی است که می‌تواند میان سیستم بانکداری سنتی و سیستم مالی نوین بلاکچین، ارتباط برقرار کند.
هدف پروتکل CCIP چیست؟
پروتکل CCIP با هدف حل مشکلات پل‌های بلاکچینی، بریج‌های متمایز زیادی را ایجاد می‌کند و این پل‌های مجزا توکن‌ها را بین زنجیره‌ها و بین برنامه‌های مختلف جابه‌جا می‌کنند؛ اما به نظر توسعه‌دهندگان CCIP، قابلیت انتقال توکن‌ها بین شبکه‌های مختلف به تنهایی کافی نیست و یکی از اهداف آن ایجاد قابلیت برقراری ارتباط بین قراردادهای هوشمند در زنجیره‌های مختلف است.
سرگئی نازاروف (Sergey Nazarov) بنیان‌گذار شبکه چین لینک درباره پروتکل CCIP چنین می‌گوید:
با ظهور CCIP شما قادر خواهید بود یک قرارداد هوشمند ایجاد کنید که در واقع چندین قرارداد در چندین زنجیره است که با یکدیگر تعامل دارند. CCIP قابلیتی ایجاد می‌کند که به عنوان یک پروتکل کلیدی امکان برقراری ارتباط بین شبکه‌های مختلف را فراهم می‌کند.
مزایای CCIP
توانایی ایجاد قراردادهای هوشمند میان زنجیره‌ای (Cross Chain) به توسعه‌دهندگان امکان ساخت قراردادهای هوشمندی را می‌دهد که از کدها و زنجیره‌های مختلف استفاده می‌کنند. توسعه‌دهندگان با استفاده از این قابلیت می‌توانند برنامه‌های کاربردی خود را در سراسر فضای بلاکچین توسعه دهند.
با استفاده از پروتکل CCIP قراردادهای هوشمند قالب‌های بسیار کارآمدتری خواهند داشت و به عنوان قرارداد هوشمند میان زنجیره‌ای شناخته می‌شوند. این قراردادها همچنان قراردادهای هوشمند ترکیبی خواهند بود، زیرا تمامی اطلاعاتی که دریافت می‌کنند از خارج از زنجیره اصلی و توسط اوراکل‌ها تامین می‌شود. در حال حاضر اوراکل‌ها اطلاعات مورد نیاز در برنامه‌های دیفای را تامین می‌کنند. همچنین بازی‌ها و NFTها از خدمات اوراکل‌ها برای ارتباط با دنیای خارج از زنجیره‌های خود استفاده می‌کنند.
پروتکل CCIP به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد از کارآمدترین قابلیت‌های هر شبکه استفاده کنند؛ به طور مثال توسعه‌دهندگان می‌توانند از یک شبکه بلاکچینی به‌منظور تامین امنیت، از یک شبکه دیگر به‌منظور تضمین سرعت تراکنش‌ها یا مقیاس‌پذیری و از یک زنجیره دیگر به منظور گسترش ویژگی‌های اپلیکیشن خود استفاده کنند.
به طور خلاصه باید گفت که قراردادهای هوشمند در شبکه‌های مختلف با استفاده از فناوری CCIP می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، پیام ارسال کنند و توکن‌های مختلف را به راحتی در زنجیره‌های مختلف انتقال دهند.
پروتکل CCIP چگونه کار می‌کند؟
شیوه کار پروتکل CCIP بسیار شبیه به پل‌های بلاکچینی است؛ اما این پروتکل از یک مکانیسم متفاوت استفاده می‌کند. در پروتکل CCIP، یک قرارداد هوشمند از زنجیره مبدا، مسیریاب پیام‌رسانی (Messaging Router) شبکه Chainlink را فراخوانی می‌کند. این مسیریاب از شبکه اوراکل غیرمتمرکز چین لینک (Decentralized Oracle Network یا به‌اختصار DON) برای ارسال ایمن پیام به زنجیره مقصد استفاده می‌کند. پس از آن مسیریاب پیام‌رسان دیگری، پیغام دریافتی از شبکه اول را تایید و به قرارداد هوشمند مقصد ارسال می‌کند.
DON خود یک پروتکل ارتباطی است که امکان ایجاد قراردادهای هوشمند ترکیبی را فراهم می‌کند. این قراردادهای ترکیبی ارتباط ایمن میان سیستم‌های آفچین و آنچین را فراهم می‌کنند که این کار از طریق کدهای یک قرارداد هوشمند قابل انجام است. امکان برقراری ارتباط بین بلاکچین‌ها با دنیای خارج از بلاکچین، از آن دست کاربردهای مهمی است که DON با خود به ارمغان آورده است.
امنیت و جلوگیری از تقلب عناصر اصلی برای راه‌اندازی خدمات میان‌زنجیره‌ای متقابل هستند که هدف آنها تضمین قراردادهای هوشمند با ارزش بالا است. برای دستیابی به این هدف، پروتکل CCIP یک سیستم مدیریت ریسک جدید را معرفی کرده است که قبلا در صنعت بلاک چین استفاده نشده بود. این سیستم شبکه Anti-Fraud یا ضد کلاهبرداری نام دارد. شبکه ضد کلاهبرداری متشکل از شبکه‌های اوراکل غیرمتمرکز با هدف نظارت بر خدمات CCIP و جلوگیری از فعالیت‌های مخربی است که می‌تواند منجر به ایجاد زیان مالی شود. نکته مهم این است که شبکه ضد کلاهبرداری شامل کمیته‌های کاملا مستقل از نودهاست که فعالیت آنها مستقل از نودهای شبکه چین لینک است. این نودها مسئول نظارت بر CCIP هستند و خدمات تشخیص ضد تقلب و خدمات میان‌زنجیره‌ای متقابل را کاملا از هم جدا می‌کنند. پروتکل گزارش‌دهی آفچین (Off-Chain Reporting یا به اختصار OCR) نیز مورد بخشی از همین شبکه ضدکلاهبرداری است.
شبکه ضد کلاهبرداری به عنوان یک لایه تایید عمل کرده و زمانی که سیستم به طور عادی کار می‌کند، به طور دوره‌ای فعالیت‌های پروتکل CCIP را مورد بررسی قرار می‌دهد. اگر پیام‌های دریافتی توسط این شبکه متوقف شود یا نودهای آن متوجه فعالیت‌های مشکوک شوند، به طور خودکار پیامی اضطراری به منظور توقف فعالیت کراس چین خطاکار صادر می‌شود. این توقف فعالیت موجب محافظت از وجوه کاربران در برابر بروز هرگونه فعالیت مخرب می‌شود. این قابلیت به برنامه‌های غیرمتمرکز اجازه می‌دهد تا در برابر هرگونه خطرات احتمالی مانند حملات هکری مصون بمانند و تضامین بیشتری را برای محافظت از دارایی کاربرانشان به آنها اعطا کنند.
شبکه ضد کلاهبرداری، نحوه مدیریت ریسک در زیرساخت‌های میان‌زنجیره‌ای متقابل را با ایجاد یک سیستم کنترل و تعادل که مسئولیت‌ها را از هم تفکیک می‌کند به حداقل می‌رساند. همچنین این شبکه می‌تواند از طریق استفاده از قابلیت‌هایی مانند هوش مصنوعی ایمن بودن پروتکل CCIP را بیش از پیش تضمین کند.
خدمات شبکه چین لینک در فناوری کراس چین
پروتکل قابلیت همکاری میان زنجیره‌ای چین لینک سه قابلیت اصلی دارد که عبارت‌اند از:
- پیام‌رسانی دلخواه (Arbitrary Messaging): این قابلیتی است که باعث ارسال داده‌های دلخواه و اختیاری به یک قرارداد هوشمند دریافت‌کننده در بلاکچینی دیگر می‌شود؛ داده‌هایی که به صورت بایت کدگذاری شده‌اند. توسعه‌دهنده آزاد است که هر داده‌ای را که می‌خواهد، ارسال کند. معمولا توسعه‌دهندگان از این قابلیت برای آغاز عملیاتی خاص روی قرارداد هوشمند دریافت‌کننده استفاده می‌کنند؛ مثل مینت شدن یک NFT مشخص یا فراخوانی تابع اختیاری و ارسال دادهها به عنوان پارامترهای پیش‌فرض. توسعه‌دهندگان می‌توانند عملکردهای مختلف را در یک پیام واحد کدگذاری کنند و با این کار وظایف چند زنجیره‌ای و چند مرحله‌ای پیچیده را به شکلی منظم در آورند.
- انتقال توکن (Token Transfer): به کمک CCIP می‌توان توکن‌ها را به یک قرارداد هوشمند یا به شکل مستقیم به حسابی با مالکیت خارجی (EOA) روی بلاکچینی دیگر ارسال کرد.
- انتقال توکن‌های قابل برنامه‌ریزی (Programmable Token Transfer): این قابلیت به انتقال همزمان توکن‌ها و داده‌های دلخواه در یک تراکنش واحد اشاره دارد. این مکانیزم به کاربران اجازه می‌دهد توکن‌های خود را انتقال دهند و دستورالعملی ارسال کنند که نشان می‌دهد با آن توکن‌ها چه باید کرد. برای مثال کاربر می‌تواند توکن‌ها را به یک پروتکل وام‌دهی انتقال دهد و از آنها به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام استفاده کنند. این در حقیقت دستورالعملی است که همزمان با ارسال توکن، برنامه‌ریزی می‌شود.
| قابلیت CCIP | مواردی که ارسال می‌شوند | نوع حساب‌های دریافت‌کننده تحت پشتیبانی |
| پیام‌رسانی دلخواه | داده | فقط قراردادهای هوشمند؛ بلاکچین‌های EVM و EOA نمی‌توانند پیام دریافت کنند. |
| انتقال توکن | توکن | قراردادهای هوشمند و EOA |
| انتقال توکن برنامه‌ریزی‌شده | داده و توکن | فقط قراردادهای هوشمند؛ اگر دادهها و توکن‌ها را به یک EOA ارسال کنید، فقط توکن‌ها منتقل می‌شوند. |
به جز این موارد، می‌توان کاربردهای دیگری را نیز برای این پروتکل معرفی کرد که عبارت‌اند از:
- دریافت و پرداخت وام‌های میان‌زنجیره‌ای: پروتکل قابلیت همکاری بین زنجیره‌ای چین لینک امکان وام‌دهی و وام‌گیری محدوده وسیعی از دارایی‌های رمزارزی را روی پلتفرم‌های دیفای فراهم می‌کند. این دارایی‌ها روی زنجیره‌های مستقل هستند.
- محاسبات کم‌هزینه: این پروتکل به کاهش بار محاسباتی داده‌های تراکنش‌ها کمک می‌کند.
- بهبود سود میان‌زنجیره‌ای: کاربران می‌توانند با استفاده از CCIP چین لینک وثایق خود را به پروتکل‌های جدید دیفای منتقل کنند و بازده خود را در میان زنجیره‌های متفاوت به حداکثر برسانند.
- ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز جدید: قابلیت CCIP کاربران را قادر می‌سازد که از مزایای زنجیره‌های مختلف بهره‌مند شوند؛ مثلا قابلیت ذخیره‌سازی را از یک شبکه و قابلیت محاسباتی را از زنجیره‌ای دیگر در اختیار خواهند داشت.
کدام شبکه‌ها از CCIP استفاده می‌کنند؟
از آنجا که CCIP به‌تازگی راه‌اندازی شده است، می‌توان امیدوار بود که با گذشت زمان، شبکه‌های زیادی از آن بهره‌مند شوند. هم‌اکنون اتریوم، آربیتروم، پالیگان، آوالانچ و آپتیمیزم از این پروتکل استفاده می‌کنند. آخرین مورد هم شبکه Base است که به‌عنوان ششمین بلاکچینی که از CCIP استفاده می‌کند، معرفی شده است.
سوالات متداول (FAQ)
پروتکلی است که امکان برقراری ارتباط میان بلاکچین‌های مختلف و ارسال و دریافت دادهها و دارایی‌ها را در گستره‌ای وسیع‌تر از پل‌های بلاکچینی فراهم می‌کند.
هم‌اکنون شش شبکه اتریوم، آربیتروم، آپتیمیزیم، آوالانچ، پالیگان و بیس از این پروتکل استفاده می‌کنند.
جمع‌بندی
فناوری میان‌زنجیره‌ای یا کراس‌چین فرصتی برای همکاری و تعامل شبکه‌های بلاکچینی خلق کرده است. به‌کمک پروتکل قابلیت همکاری متقابل میان‌زنجیره‌ای، توسعه‌دهندگان می‌توانند Dappهایی بسازند که در زنجیره‌های مختلف فعال هستند و به‌عنوان پلی بین شبکه‌های مختلف عمل می‌کنند. در حال حاضر پروتکل قابلیت همکاری متقابل میان‌زنجیره‌ای چین لینک (CCIP)
