راه‌های کسب درآمد در دنیای ارزهای دیجیتال روزبهروز بیشتر می‌شوند. یکی از این روش‌ها، Staking یا سپرده‌گذاری نقدینگی است. مانند هر سیستم دیگری، این روش نیز معایب خود را دارد؛ یکی از این عیب‌ها، بلوکه شدن نقدینگی در یک مدت‌زمان نسبتا طولانی است، که صاحب سرمایه نمی‌تواند به آن دسترسی داشته باشد. روش Liquid Staking برای حل این مشکل به‌وجود آمده است؛ در این مقاله به این می‌پردازیم که لیکویید استیکینگ چیست، مشکلات سپرده‌گذاری سنتی را چگونه برطرف می‌کند، انواع روش‌های Liquid Staking و معایب این روش چیست. با میهن بلاکچین همراه باشید.
لیکویید استیکینگ چیست؟
اگر بخواهیم به سوال «لیکویید استیکینگ چیست» پاسخ دهیم، ابتدا بهتر است درباره دو موضوع که استیکینگ یا سپرده‌گذاری در آن‌ها نقش مهمی دارد، صحبت کنیم. اولین موضوع دیفای و موضوع دوم مکانیسم گواه اثبات سهام است.
شکی نیست که امور مالی غیرمتمرکز (Defi) بسیار جلوتر از اکوسیستم مالی متمرکز حرکت می‌کند. این حوزه یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای تاریخ کریپتو به حساب می‌آید. پتانسیل این بخش برای ارائه خدمات مالی بدون نیاز به واسطه و نهاد متمرکز، موانع ورود به بازارهای مالی را کاهش داد و فرصت‌های بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرد. دیفای زمینه و توانایی خوبی برای ایجاد بازدهی مناسب در سرمایه‌گذاری دارد؛ این مسائل دقیقا دلایلی است که در چند سال اخیر پذیرش Defi افزایش یافته است.
برای مثال یک صرافی غیرمتمرکز برای این‌که بتواند سرمایه مورد نیاز خود را تامین کند، استخر نقدینگی دارد و نقدینگی لازم از طرف کاربران تامین می‌شود. هر کاربر برای تامین نقدینگی، باید سرمایه خود را وارد استخرها کند و به‌اصطلاح عملیات استیکینگ انجام دهد. در این فرایند، معمولا کاربر نمی‌تواند به سرمایه خود در یک مدت مشخص دست بزند و عملا آن نقدینگی و دارایی غیرقابل استفاده می‌شود؛ هرچند که افراد در ازای این کار سود و درآمد کسب می‌کنند، اما معمولا این سودها از قبل مشخص شده‌اند و حالت اوراق قرضه را در سیستم مالی سنتی دارند.
مورد بعدی که مفهوم Staking در آن نقش پررنگ وتعیین‌کننده‌ای دارد، الگوریتم اجماع گواه اثبات سهام (PoS) است. تمایل شبکه‌های فعلی و پروژه‌های جدید برای حرکت به سمت الگوریتم Proof of Stake، استفاده از سیستم استیکینگ را بیش از پیش مهم ساخته است. سیستم‌های مبتنی بر PoS، برای انجام فعالیت روی شبکه‌شان، به تایید‌کننده یا ولیدیتور (Validator) نیاز دارند؛ این نودهای شبکه برای فعالیت، باید دارایی‌های فردی خودشان را (که رمزارز همان شبکه است) برای مدت طولانی قفل کنند. در این مدت آن‌ها نمی‌توانند به دارایی خود دست بزنند و بالطبع نقدینگی لازم برای ورود به فرصت‌های ایجاد‌شده که بازدهی بالاتر دارند را از دست خواهند داد.
معروف‌ترین شبکه‌ای که می‌خواهد از الگوریتم PoS استفاده کند، اترویم ۲ است. در این شبکه کسانی که می‌خواهند نود باشند، باید ۳۲ کوین اتر بلوکه کنند. به گزارش میهن بلاکچین، قیمت اتر در تاریخ ۲۵ آذر ۱۴۰۰ برابر با ۴٬۰۰۹ دلار است؛ یعنی اگر کسی بخواهد نود شبکه اتریوم ۲ باشد، باید ۱۲۸٬۲۸۸ دلار (حدود ۳ میلیارد و ۸۶۰ میلیون تومان) سپرده‌گذاری کند. در حالی این اتفاق خواهد افتاد که کاربر دیگر نمی‌تواند به سرمایه خود دسترسی داشته باشد و احتمالا فرصت‌های سرمایه‌گذاری دیگر را از دست خواهد داد.
Liquid Staking چگونه مشکل روش سنتی سپرده‌گذاری را حل می‌کند؟
همان‌طور که اشاره کردیم، مشکل اصلی سیستم استیکینگ فعلی، قفل شدن سرمایه افراد برای یک مدت‌زمان نسبتا طولانی است. لیکویید استیکینگ به کاربران این امکان را می‌دهد که ضمن بهره‌مندی از فرصت‌های استخرهای نقدینگی و مزیت مشارکت در یک سیستم PoS، بتوانند از دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده‌شان در معاملات و فرصت‌های سرمایه‌گذاری دیگر نیز استفاده کنند.
لیکویید استیکینگ به سپرده‌گذاران این امکان را می‌دهد که از دارایی‌های قفل‌شده‌شان به‌عنوان وثیقه در فرصت‌های سرمایه‌گذاری و معاملات دیگر استفاده کنند. این کار یک مزیت قطعی برای سپرده‌گذاران از نظر تولید بازده و درآمد فراهم می‌کند.
در Liquid Staking، دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده به شکل توکن در می‌آیند یا در اصطلاح توکنیزه می‌شوند. پس از توکنیزه‌شدن دارایی‌ها، افراد به‌راحتی می‌توانند آن را با یکدیگر مبادله کنند، به صرافی‌ها یا پلتفرم‌های دیگر انتقال دهند یا حتی در بلاکچینهای دیگر استفاده کنند.
آیا لیکویید استیکینگ با استیکینگ نقدینگی متفاوت است؟
روش دیگری برای جبران هزینه فرصت قفل سرمایه در استخرهای نقدینگی وجود دارد. همان‌طور که می‌دانید در ازای تامین نقدینگی استخرها، پلتفرم به افراد توکن نقدینگی (LP Token) می‌دهد. در روش استیکینگ نقدینگی (Liquidity Staking) این امکان وجود دارد که سپرده‌گذاران،مجددا LP توکن‌هایی را که در ازای سپرده‌گذاری در استخرها دریافت کرده‌اند، وارد استخر کرده و سود دریافت کنند. این روش متفاوت از لیکویید استیکینگ است.
چند نوع لیکویید استیکینگ وجود دارد؟
تا به اینجا توانسیتم به سوال اول مقاله که لیکویید استیکینگ چیست، پاسخ دهیم. اکنون می‌خواهیم ببینیم که Liquid Staking، انواع مختلفی دارد یا خیر. باید بگوییم Liquid Staking به چهار دسته بومی (Native)، غیربومی (Non-Native)، ترکیبی (Synthetic) و حضانتی (Custodial) تقسیم می‌شود.
- لیکویید استیکینگ بومی: به آن دسته از سپرده‌گذاری‌ها می‌گویند که صدور توکن‌های مشتقه یا توکنیزه کردن استیکینگ به‌عنوان بخشی از پروتکل اصلی و در سطح هسته شبکه مربوطه، اجرا می‌شود.
- Liquid Staking غیربومی: به روشی گفته می‌شود که در آن یک پروتکل جداگانه و بدون نیاز به تایید اعتماد، عملیات توکنایز کردن سپرده‌گذاری‌ها را انجام می‌دهد. این روش به روش غیرحضانتی نیز معروف است. روش غیربومی، فضای گسترده‌ای برای طراحی ایجاد می‌کند. این روش رویکردی مبتنی‌بر قراردادهای هوشمند نگهداری از دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده، کنترل حساب‌ها از بلاک چین‌های مختلف به‌وسیله پروتکل‌های همکاری و سایر تکنیک‌های رمزنگاری مانند ایمن‌سازی از روش محاسبات چند‌طرفه (MPC) دارد.
- لیکویید استیکینگ ترکیبی: به روش‌های مهندسی مالی اشاره دارد. این دسته‌بندی از بقیه متفاوت است؛ زیرا شامل هسته پروتکل و محدودیت‌های آن (که در بالا توضیح داده‌ایم) نمی‌شود. این روش به یک توافق و قرارداد میان دو یا چند طرف اشاره دارد. به‌عنوان مثال، ممکن است دو طرف توافق کنند که پول را با در نظر گرفتن پاداش سپرده‌گذاری در یک پروتکل اثبات سهام مشخص، معامله کنند.
- سپرده‌گذاری نقدینگی حضانتی: ای روش نیز به رویکردی اشاره دارد که در آن یک نهاد متمرکز با کنترل و نظارت در کیف پول‌های شرکت‌کنندگان در استیگینگ و دسترسی به کیف پول آن‌ها، توکن‌های وثیقه‌ای را در ازای سپرده‌گذاری صادر می‌کند.
باید به این نکته اشاره کرد که برخی اوقات اجرا و پیاده‌سازی Liquid Staking شامل ترکیبی از روش‌های حضانتی، غیرحضانتی و در برخی موارد Synthetic یا ترکیبی می‌شود. برای مثال فرایند حاکمیتی StakerDAO کاملا آنچین (On-Chain) است؛ اما عملیات مربوط به سپرده‌گذاری با شیوه حضانتی، متمرکز و تنظیم‌شده مدیریت می‌شود.
استیکینگ لیکویید چه معایبی دارد؟
با بررسی و عمیق‌شدن در مفهوم لیکویید استیکینگ به ریسک‌های بالقوه‌ای می‌رسیم که قصد داریم در این بخش به آن‌ها بپردازیم.
با اضافه شدن یک لایه دیگر و بیشتر شدن پیچیدگی در سیستم مالی غیرمتمرکز، ممکن است ریسک سیستماتیک افزایش یابد. این احتمال وجود دارد که فروپاشی یا ایجاد بحران در یک قسمت، به یک اثر دومینویی تبدیل شود و به کل اکوسیستم آسیب برساند.
یکی از موارد دیگر، خرید رای است. از آنجایی که یکی از قابلیت‌های استیکینگ، شرکت در تصمیمات حاکمیتی یک شبکه است، با استفاده از سپرده‌گذاری‌های توکنیزه‌شده، حق رای می‌تواند به افراد دیگر فروخته و منتقل شود. سیستم‌های اثبات سهام بیشتر شبیه به مکانیسم تصمیم‌گیری در یک شرکت سهامی است که در آن هر فردی که بیشترین سهام را داشته باشد، حق رای بیشتری خواهد داشت. این فرض و جابه‌جایی حق رای، احتمال تمرکز قدرت را نیز بیشتر می‌کند.
شاید خطر اصلی مربوط به اسلشینگ (Slashing) در الگوریتم‌های PoS باشد؛ جریمه‌ای که در بلاکچینهای مبتنی‌بر PoS برای عدم فعالیت، اعتبارسنجی غیرصادقانه یا هر رفتار مخرب دیگری در نظر گرفته می‌شود، اسلشینگ نامیده می‌شود. این جریمه می‌تواند در قالب‌های مختلفی مانند از دست دادن مقدار ثابتی از دارایی، درصد مشخصی از رمزارز، قطع کامل حساب Validator و ممنوعیت موقت (یا دائمی) فعالیت اعمال شود.
با استفاده از توکن‌های حاصل از Liquid Staking در پروژه‌های دیگر، زمانی که جریمه اتفاق می‌افتد، نمی‌توان به‌طور یکسان ارزش دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده در بقیه پروژه‌ها را منعکس کرد. یا مثلا اگر فردی توکن‌های لیکویید استیکینگ را به فرد دیگری داده باشد و او را نماینده خود کرده باشد، در صورت اشتباه آن فرد و فعالیت اشتباه در سیستم، بخشی از دارایی فرد اول Slash خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مقاله به مفهوم «لیکویید استیکینگ چیست» پرداختیم؛ همان‌طور که اشاره کردیم، بسیاری از شبکه‌ها در حال حرکت به سمت استفاده از گواه اثبات سهام هستند. از طرف دیگر، فضای دیفای روزبهروز در حال گسترش است و زیرساخت‌ها و ابزارهای جدیدی برای بهبود و توسعه طلب می‌کند. به‌نظر شما آیا استفاده از Liquid Staking روش کارآمدی است؟ آیا این روش می‌تواند نواقص سیستم قدیمی سپرده‌گذاری را رفع کند یا خودش نیازمند بهبود و ارتقاء است؟
