امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) نقش غیرقابل انکاری در رشد چند سال اخیر دنیای ارزهای دیجیتال داشته‌اند. اگر سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ مساله روز این حوزه عرضه اولیه کوین‌های جدید (ICO) بود، در دو سال اخیر دیفای بدل به ترند روز شده است. در بطن دیفای، نقدینگی و تامین آن قرار دارد و اینکه چگونه می‌توان آن را به شیوه‌ای غیرحضانتی و غیرمتمرکز گرد آورد و به کار گرفت. اینجاست که نقش توکن نقدینگی (Liquidity Provider Token) پررنگ می‌شود. اما توکن نقدینگی یا به اختصار LP token چیست؟
در ادامه این مطلب درباره اینکه توکن نقدینگی (LP token) چیست و چه کاربردهایی دارد بیشتر خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
توکن نقدینگی چیست؟
ایده انقلابی نخست برای زدودن تمرکز از نهادهای مالی بر بستر بلاک چین، از صرافی‌ها شروع شد. صرافی یونی سواپ اگرچه اولین صرافی ارزهای دیجیتال نبود که با گذشتن از مدل دفتر سفارش (orderbook)، به مدل بازارساز خودکار (AMM) رو آورد (صرافی بنکور پیش‌تر این کار را انجام داده بود) لیکن اولین نهادی بود که موانع تمرکزگرایی و لیست شدن جفت ارزها را از سر راه برداشت و آن را در قالبی ساده و کاربرپسند ارائه داد.
طبق این مدل یا به تعبیری دقیق‌تر مدل بازارساز تابع ثابت (Constant Function Market Maker) رابطه بین تعداد دو دارایی دیجیتال با تابعی ثابت به نمایش در می‌آید. در این روش کاربران با در اختیار قرار دادن نقدینگی خود در استخرهای نقدینگی صرافی (به شکل غیرحضانتی)، کارایی سیستم را ممکن می‌سازند و در عوض از مشوق‌های مالی به شکل درصدی از تراکنش‌های انجام شده بهره‌مند می‌شوند. برای آشنایی بیشتر با بازارساز خودکار و نحوه کارکرد آن، مقاله زیر را مطالعه بفرمایید:
توکن نقدینگی را می‌توان نوعی رسید تامین نقدینگی دانست. پس از تامین نقدینگی یک استخر، قرارداد هوشمند متولی با توجه به مقدار نقدینگی کاربر در قیاس با حجم نقدینگی استخر، به او تعدادی توکن نقدینگی می‌دهد که نشان‌دهنده سهم او از نقدینگی استخر است. برای خارج کردن نقدینگی و دریافت بخش یا تمام اصل سرمایه و پاداش حاصل، این عمل در جهت مخالف تکرار می‌شود؛ یعنی Lp token از کیف پول تامین‌کننده نقدینگی به قرارداد هوشمند ارسال شده و سرمایه و پاداش به آدرس وی واریز می‌گردد.
LP توکن چگونه کار می‌کند؟
توکنهای نقدینگی عموما فرق چندانی با دیگر توکنهای رایج شبکه‌های خود ندارند برای مثال توکنهای نقدینگی سوشی سواپ و یونی سواپ v2 از استاندارد ERC-20 شبکه اتریوم و توکنهای استخرهای نقدینگی صرافی پنکیک سواپ از استاندارد BEP-20 زنجیره هوشمند بایننس پیروی می‌کنند. یونی سواپ v3 تغییرات گسترده‌ای نسبت به نسخه‌های قبلی داشته است و سهم و پوزیشن دارایی‌های تامین‌کنندگان نقدینگی در آن منحصر به فرد است. بنا بر این توکن LP هر تامین‌کننده به شکل توکن غیر مثلی (NFT) ایجاد می‌شود. همچنین هزینه‌های تراکنش در استخرهای این نسخه به شکل خودکار به موجودی استخر افزوده نمی‌شود. برای ترسیم بهتر نحوه کارکرد توکن نقدینگی به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید در استخر نقدینگی ETH-DAI یک صرافی مقدار ۱۰,۰۰۰ دای و ۱۰ اتر موجود است (اعداد منطبق با واقعیت نیستند و تنها برای توضیح بهتر انتخاب شده‌اند). این نقدینگی توسط دو تامین‌کننده به نسبت برابر مهیا شده است و هر یک در ازای نقدینگی خود ۲۵ عدد توکن ETH-DAI LP دریافت کرده‌اند. حال فرض کنید تامین‌کننده نقدینگی دیگری می‌آید و به اندازه موجودی استخر (۱۰,۰۰۰ دای و ۱۰ اتر) به نقدینگی می‌افزاید. از آن جا که سهم او اکنون نیمی از موجودی جدید استخر است، این مساله باید در مقدار LP توکن او نیز لحاظ شود. بنابراین قرارداد هوشمند این استخر، ۵۰ توکن ETH-DAI LP جدید ایجاد (mint) کرده و به وی پرداخت می‌کند. حال تعداد توکنهای نقدینگی او (۵۰ عدد از ۱۰۰ عدد کلی) نمایانگر سهم وی از نقدینگی استخر خواهد بود. حال تصور کنید پس از مدتی، تامین‌کننده تمثیلی ما تصمیم می‌گیرد نقدینگی خود را از استخر برداشت کند. در طی این مدت تامین‌کننده جدیدی به استخر اضافه نشده، اما به دلیل افزوده شدن کارمزد انتقال پلتفرم به استخر، موجودی کمی افزایش پیدا کرده است. لیکوییدیتی پول (Liquidity Pool) حالا محتوی ۱۰,۵۰۰ دای و ۱۰.۵ اتر است. با توجه به اینکه تامین‌کننده نقدینگی همچنان مالک نیمی از نقدینگی استخر است، با تحویل ۵۰ توکن نقدینگی خود، نیمی از موجودی استخر را دریافت می‌کند که شامل سرمایه اولیه به علاوه سهمش از هزینه‌های تراکنش است. ۵۰ توکن نقدینگی تحویلی، توسط قرارداد هوشمند سوزانده می‌شود و تعداد کل توکنهای نقدینگی در گردش به عدد ۵۰ کاهش پیدا می‌کند.
حمله خون‌آشام (Vampire Attack) چیست؟
سال ۲۰۲۰، سال شکوفایی دیفای بود و هر روز پروژه‌ای جدید پا به عرصه وجود می‌گذاشت. در اواخر آگوست (اوایل شهریور ۱۳۹۹) صرافی غیرمتمرکز جدیدی برای رقابت با یونی سواپ ایجاد شد. این صرافی که با فورک کردن کدهای یونی سواپ به وجود آمده بود، سوشی سواپ نام داشت. نقشه سوشی سواپ برای افزایش سهم بازار خود، نقشه‌ای بدیع و جاه‌طلبانه بود. یونی سواپ که تا آن زمان توکن کاربردی خود (توکن UNI) را نداشت، تنها مشوق مالی‌اش برای تامین‌کنندگان نقدینگی پرشمارش به شکل سهم هزینه تراکنش بود. سوشی سواپ با ایجاد توکن سوشی (SUSHI) و با وعده پرداخت این توکن به دارندگان توکنهای نقدینگی صرافی یونی سواپ، موفق شد در مدت کوتاهی حجم زیادی از توکنهای نقدینگی یونی سواپ را در پلتفرم خود قفل کند. طی تنها یک هفته، بیش از یک میلیارد دلار توکن نقدینگی در این پلتفرم استیک شد. حال نوبت مرحله بعدی حمله بود.
در این مرحله با قول ادامه یافتن پاداش‌های جذاب به شکل توکن سوشی علاوه بر پاداش هزینه تراکنش، نوبت آن بود که علاوه بر نقدینگی، حجم معاملات یونی سواپ نیز در معرض دستبرد قرار گیرد. با توسعه قرارداد هوشمندی برای انتقال نقدینگی، کاربران می‌توانستند با سپردن توکنهای نقدینگی خود به این قرارداد و فشردن یک دکمه، به راحتی نقدینگی خود را از صرافی یونی سواپ به سوشی سواپ منتقل کنند. سوشی سواپ موفق شد بدین ترتیب بیش از ۸۰۰ میلیون دلار از سرمایه بزرگترین رقیبش را تصاحب کند و البته منجر به تغییر گسترده‌ای در پلتفرم یونی سواپ شود.
موارد استفاده توکن نقدینگی چیست؟
با توجه به سیال بودن فراوان نقدینگی در فضای دیفای و استفاده چند باره از نقدینگی قفل شده در یک استخر نقدینگی، کاربردهای بسیاری در گذر زمان برای این توکن‌ها پیشنهاد و عملی شده که برخی از آن‌ها را با هم مرور می‌کنیم:
استفاده به عنوان گواه مالکیت نقدینگی و دریافت فی تراکنش
همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم، این ابتدایی‌ترین کارکرد این توکن‌هاست. صرافی‌های غیرمتمرکز مختلف درصد‌های متفاوتی دریافت می‌کنند و جفت ارزهای مختلف حجم معاملاتی متفاوتی دارند. میزان دریافتی تامین‌کننده بسته به حجم معاملات و سهم او از استخر متفاوت خواهد بود. همچنین خطر ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) به خصوص برای جفت ارزهایی که قیمت آن‌ها رابطه معکوس با یکدیگر دارد، بیشتر است.
کشت سود و دریافت سود مضاعف
پس از حمله خون‌آشامی صرافی سوشی سواپ، ایجاد مزارعی برای سپرده‌گذاری توکنهای نقدینگی در صرافی‌ها بدل به نرم شد. اکنون در اکثر صرافی‌های بزرگ، با تامین سرمایه در استخرهای منتخب، می‌توانید از پاداش مضاعف (معمولا به شکل توکن حاکمیتی – توکن‌هایی همچون SUSHI، UNI، CAKE و…) بهره‌مند شوید.
سرمایهگذاری در تجمیع‌کننده/بهینه‌کننده‌های سود
پاداش ارائه شده در مزارع کشت سود صرافی‌ها در بسیاری از مواقع قابلیت بهره‌گیری از واریز مجدد سود به اصل موجودی (تبدیل بهره ساده به بهره مرکب) را ندارند. این سرویس‌ها با بهینه کردن خودکار بر اساس شرایط هر پلتفرم (هزینه گس شبکه، توالی زمانی پرداخت سود و…)، سود شما را بهبود می‌بخشند. از سرویسهایی همچون آکروپولیس، آلفا هومورا و بیفی فایننس می‌توان به عنوان نمونه نام برد.
استفاده به عنوان وثیقه در پروتکل‌های وام‌دهی
توکنهای نقدینگی پلتفرم‌های محبوب را می‌توان در برخی از پروتکل‌های وام‌دهی به عنوان وثیقه استفاده کرد و از سود آن استفاده کرد یا متناسب با سرمایه سپرده‌گذاری شده، وام دریافت کرد. برای مثال سرویس آوه (Aave) و Cream از توکنهای نقدینگی صرافی‌های یونی سواپ، بالانسر و پنکیک سواپ پشتیبانی می‌کنند.
پرسش و پاسخ
- توکن نقدینگی چیست؟
توکنی است که گواه تامین نقدینگی توسط کاربران در استخرهای نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز است. - چه نکات امنیتی را باید هنگام تامین نقدینگی رعایت کنیم؟
ترجیحا در سرویسهایی سرمایهگذاری کنید که مورد وارسی امنیتی شرکتهای معتبر Audit قرار گرفته باشند. همچنین توجه داشته باشید اگر به هر دلیلی دسترسی به کیف پولی که LP توکنهای شما در آن است را از دست دهید، موفق به دریافت سرمایه خود از استخرهای نقدینگی نخواهید شد. خطر ضرر ناپایدار هم خطری جدی در این نوع سرمایهگذاری است. گاهی هولد کردن، سود بیشتری برای شما به همراه دارد.
جمع‌بندی
صرافی‌های غیرمتمرکز در کنار DAOها، سرویس‌های وام‌دهی، بازارهای پولی، بازار مشتقه، فروشگاه‌های NFT و غیره تشکیل موج نویی از امور مالی غیرمتمرکز را می‌دهند که گویی قصد ندارد به همین سادگی‌ها متوقف شود. در بطن این جریان، نقدینگی و حفظ سیالیت آن، مساله‌ای مهم و حیاتی است. توکنهای نقدینگی در کنار بسیاری از نوآوری‌های دیگر، به حفظ جریان سرمایه و منتفع شدن عوامل شرکت‌کننده در دیفای کمک شایانی می کنند.
تجربه شما از توکنهای نقدینگی چیست؟ آیا تاکنون به عنوان تامین‌کننده نقدینگی نقش ایفا کرده‌اید؟ تجربه خود را با ما در میان بگذارید.
