یکی از مهم‌ترین اصولی که بیت کوین را به «طلای دیجیتال» تبدیل کرد، هارد کپ ۲۱ میلیونی آن بود. قانونی که تضمین می‌کند حداکثر عرضه هیچ‌گاه از ۲۱ میلیون واحد فراتر نمی‌رود و کمیابی بیت کوین برای همیشه حفظ میشود. اما آیا این محدودیت واقعا تغییرناپذیر است؟ آیا ممکن است روزی جامعه بیت کوین تصمیم بگیرد این سقف را بشکند و عرضه آن را افزایش دهد؟ با تغییر هاردکپ ۲۱ میلیونی بیت کوین، چه سرنوشتی در انتظار پادشاه رمزارزها خواهد بود؟ در این مطلب از میهن بلاکچین این اصل اساسی بیت کوین را زیر ذره‌بین می‌بریم تا ببینیم آیا «وعده مقدس ساتوشی» پابرجا می‌ماند یا خیر؟
هارد کپ چیست؟
هارد کپ (Hard Cap) تعداد کل واحدهای یک ارز دیجیتال است که قرار است استخراج شوند. به این مفهوم حداکثر عرضه (Max Supply) هم گفته میشود. مقدار هاردکپ هر ارز دیجیتال در کد بلاکچین به‌صورت ثابت تعریف میشود و تغییر آن تقریبا غیرممکن است. این محدودیت باعث ایجاد کمیابی شده و در طول زمان به افزایش ارزش هر واحد کمک می‌کند.
به‌طور مثال، ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) خالق بیت کوین، هارد کپ این ارز دیجیتال را روی ۲۱ میلیون کوین واحد تنظیم کرده است. فرقی نمی‌کند تقاضا چقدر زیاد شود یا چند ماینر مشغول استخراج باشند؛ سقف عرضه بیت‌کوین هرگز از این مقدار فراتر نمی‌رود.
چرا هارد کپ مهم است؟
کمیابی مطلق در دنیای کریپتو اهمیت زیادی دارد. همان‌طور که طلا به دلیل محدودیت منابع به یک کالای ارزشمند تبدیل شده است، بیت کوین هم با الهام از این اصل محدودیتی را برای سقف عرضه (۲۱ میلیون واحد) درنظر گرفته تا به مرور زمان با افزایش تقاضا، ارزش بیشتری پیدا کند. تنها راه افزایش عرضه یک ارز دیجیتال، تغییر کد اصلی آن در بلاکچین است و درصورتی که چنین اتفاقی بیفتد نسخه جدیدی از شبکه ایجاد میشود.
برای درک بهتر اهمیت هاردکپ ارزهای دیجیتال بیایید این موضوع را با طلا مقایسه کنیم. فرض کنید استخراج طلا ناگهان برای همه آسان‌تر شود، در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟ درست است، عرضه افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه قیمت طلا کاهش مییابد. درمقابل، بیت‌کوین به دلیل اینکه هاردکپ کاملا مشخص و غیرقابل تغییری دارد، هرگز با این چالش مواجه نمی‌شود.
هارد کپ و سافت کپ در عرضه اولیه چیست؟
احتمالا در اطلاعات مربوط به جذب سرمایه پروژه‌ها نیز با دو اصطلاح هارد کپ و سافت کپ (Soft cap) مواجه شده‌اید؛ اما نباید آنها را با مفهوم حداکثر عرضه ارز دیجیتال اشتباه بگیرید. در پروژه‌هایی که از طریق عرضه اولیه کوین (ICO) سرمایه جذب می‌کنند، از «هارد کپ» برای اشاره به حداکثر سرمایه مورد‌نیاز و از «سافت کپ» برای حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی پروژه استفاده میشود.
درواقع، سافت کپ حداقل پولی است که پروژه باید از طریق فروش توکن در عرضه اولیه از سرمایه‌گذاران دریافت کند، درحالی‌که هارد کپ بیشتر شبیه به یک هدف بلندپروازانه است. معمولا هارد کپ بالاتر از نیاز واقعی پروژه اعلام میشود تا امکان جذب سرمایه بیشتری فراهم شود؛ اما به این معنا نیست که پروژه حتما به این مقدار سرمایه دست پیدا می‌کند.
بااینکه از اصطلاح هاردکپ در دو زمینه مختلف استفاده میشود؛ اما چه در خصوص سقف عرضه یک ارز دیجیتال و چه درباره محدودیت‌های تأمین مالی، با ایجاد یک مرز مشخص باعث ایجاد شفافیت و کمیابی میشود.
تا اینجا با مفهوم هاردکپ و اهمیت آن در دنیای کریپتو آشنا شدیم. در ادامه می‌خواهیم ببینیم چرا سقف ۲۱ میلیونی بیت‌کوین این‌قدر مهم است و اگر این محدودیت تغییر کند، چه اتفاقی می‌افتد.
چرا هاردکپ ۲۱ میلیونی بیت‌کوین مهم است؟
سقف عرضه ۲۱ میلیونی بیت‌کوین مانند دی‌ان‌ای (DNA) بخشی از هویت پادشاه رمزارزها به‌شمار می‌رود. این محدودیت مانند کمیابی طلا در دنیای واقعی عمل می‌کند و باعث شده بسیاری از افراد بیت‌کوین را یک ذخیره ارزش قابل‌اعتماد بدانند. اما حالا بحث‌هایی وجود دارد که آیا این سقف قابل‌تغییر است یا نه؟ بیایید موضوع را بیشتر بررسی کنیم و ببینیم ماجرا از چه قرار است.
تصور کنید اگر ناگهان کسی تصمیم بگیرد مقدار زیادی طلا تولید کند، چه اتفاق می‌افتد؟ مطمئنا این فلز گران‌بها دیگر مثل قبل ارزشمند نخواهد بود. این همان اصل ساده عرضه و تقاضا است؛ هرچقدر عرضه بیشتر شود، ارزش کاهش پیدا می‌کند و بالعکس با کاهش عرضه، ارزش افزایش مییابد.
در مورد بیت‌کوین هم همین قانون صادق است. ثبت هاردکپ ۲۱ میلیونی توسط ساتوشی، یک نوع کمیابی دیجیتال را برای بیت‌کوین به ارمغان آورده است؛ چیزی که در دنیای ارزهای فیات (مانند دلار و یورو) بسیار نادر است. حتی سایر ارزهای دیجیتال مطرح مانند اتریوم یا سولانا نیز چنین مدل اقتصادی ثابتی ندارند و از این نظر با بیت‌کوین قابل‌مقایسه نیستند. مهم‌ترین عواملی که باعث می‌شوند هاردکپ بیت کوین تا این اندازه مهم باشد، عبارتند از:
- ذخیره ارزش: بیت‌کوین به‌واسطه کمیاب بودنش به «طلای دیجیتال» معروف شده است. مقدار محدودی از آن وجود دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند به‌دلخواه کوین بیشتری تولید کند. این کمیابی، بخش بزرگی از ارزش بیت کوین را تشکیل می‌دهد.
- غیرمتمرکز بودن و اعتماد: برخلاف ارزهای فیات که چاپ آنها به عهده بانک‌های مرکزی است و هر زمان که بخواهند می‌توانند پول جدید چاپ کنند، عرضه بیت‌کوین ثابت و کنترل‌شده است. این یعنی هیچ‌کس نمی‌تواند به نفع خودش سیستم را دستکاری کند.
- سیاست پولی قابل‌پیش‌بینی: بیت‌کوین یک نرخ عرضه قابل‌پیش‌بینی دارد که از طریق رویداد هاوینگ (Halving) کنترل میشود. این رویداد تقریبا هر چهار سال یکبار اتفاق می‌افتد و پاداش استخراج را به نصف کاهش می‌دهد. در نتیجه، نرخ تولید بیت‌کوین‌های جدید به‌طور پیوسته کمتر میشود تا در نهایت سقف ۲۱ میلیون واحدی آن به‌طور کامل محقق شود. طبق این مکانیزم آخرین واحد بیت کوین در سال ۲۱۴۰ (۱۵۱۸) تولید میشود.
در زمان نگارش این مطلب، بیش از ۱۹.۸ میلیون بیت‌کوین استخراج شده و کمتر از ۱.۲ میلیون واحد دیگر باید استخراج شود تا بیت کوین به سقف نهایی برسد. همین کمیابی یکی از عوامل اصلی افزایش قیمت بیت کوین در طول زمان بوده و اکنون در محدوده زیر ۹۰٬۰۰۰ دلار معامله میشود.
پیشنهادهای تغییر اصول بیت کوین
در حالی‌که هاردکپ ۲۱ میلیونی بیت کوین یک اصل تغییرناپذیر به نظر میرسد؛ اما در طول سال‌ها، زمزمه‌هایی درباره تغییر آن شنیده شده است. این اولین‌بار نیست که در مورد چون‌وچرایی اصول بیت کوین بحث به‌راه می‌افتد؛ اما همه موارد قبلی از نگرانی‌های اولیه درباره تورم تا جنگ‌های اندازه بلاک در سال ۲۰۱۷، حاکی از آن است که تغییر قوانین اصلی بیت‌کوین کاری دشوار و تقریبا غیرممکن است. بیایید نگاهی به برخی از این بحث‌ها بیندازیم:
بیت‌کوین به مدل تورمی نیاز دارد!
در سال‌های اولیه برخی معتقد بودند که استفاده از یک مدل تورمی برای شبکه ضروری است. این افراد بر این باور بودند که پس از استخراج تمام واحدهای بیت‌کوین، ممکن است ماینرها دیگر انگیزه‌ای برای تامین امنیت شبکه نداشته باشند. اما ساتوشی ناکاموتو برای این مشکل یک راه‌حل در نظر گرفته بود؛ «کارمزد تراکنش‌ها». مکانیزم این شبکه به‌گونه‌ای طراحی شده که با کاهش تدریجی پاداش استخراج، کارمزدها حکم مشوق اصلی ماینرها را پیدا می‌کنند و این ایده تا الان به‌خوبی جواب داده است.
دیدگاه هال فینی درباره تورم بیت‌کوین
هال فینی (Hal Finney)، یکی از اولین پذیرندگان بیت کوین است که بحث‌هایی را در مورد احتمال افزایش تورم پس از رسیدن به سقف ۲۱ میلیون واحدی مطرح کرده است. اما او تاکید کرده که این فقط یک تفکر تجربی است، نه یک پیشنهاد جدی. هال در بخشی از صحبت‌هایش اینطور گفته است:
تصور کنید بیت‌کوین موفق باشد و به یک سیستم پرداخت غالب در سراسر جهان تبدیل شود. در آن صورت، ارزش کل این ارز باید با ارزش کل ثروت جهان برابر باشد.
با این‌وجود، هال فینی همیشه یکی از حامیان سرسخت کمیابی بیت‌کوین بوده است.
جنگ اندازه بلاک در ۲۰۱۷
اگرچه بحث اندازه بلاک مستقیما به سقف عرضه ارتباطی ندارد؛ اما اختلاف نظر بر سر اندازه بلاک در سال ۲۰۱۷ نشان داد که تغییر قوانین اصلی بیت‌کوین چقدر دشوار است. جامعه بیت‌کوین به‌شدت بر سر این موضوع دوقطبی شد. در نهایت این اختلاف هارد فورک شبکه را رقم زد و بیت‌کوین کش (Bitcoin Cash) را به وجود آورد.
حالا تصور کنید این دوقطبی بر سر موضوعی مثل تغییر هاردکپ ۲۱ میلیونی رخ دهد! اگر مسئله نسبتا کوچکی مانند اندازه بلاک توانسته چنین جنجالی را ایجاد کند، تغییر یکی از اصول اساسی بیت‌کوین، یعنی محدودیت عرضه، بدون شک هرج‌ومرج گسترده‌ای را به‌وجود می‌آورد.
اگر هاردکپ ۲۱ میلیونی بیت‌کوین تغییر کند، چه اتفاقی می‌افتد؟
برخی از فعالان دنیای کریپتو حدس می‌زنند که با افزایش پذیرش بیت‌کوین و کاهش پاداش استخراج، ممکن است فشارهایی برای معرفی یک مکانیزم تورمی ایجاد شود. اما بیایید واقع‌بین باشیم؛ این کار مثل تلاش برای بازنویسی قانون اساسی بزرگ‌ترین دارایی دیجیتال دنیاست! جامعه بیت‌کوین به اصول خود پایبند است و هر تلاشی برای تغییر سقف عرضه احتمالا با مقاومت شدیدی روبه‌رو میشود.
با این حال، بیایید این سناریو را هم بررسی کنیم و ببینیم اگر کسی واقعا بخواهد هاردکپ ۲۱ میلیونی بیت‌کوین را تغییر دهد، چه میشود؟ متاسفانه ماجرا اصلا خوب پیش نمی‌رود و اتفاقات ناخوشایندی می‌افتد:
۱. از بین رفتن اعتماد و اعتبار
کل ارزش پیشنهادی بیت‌کوین مبتنی بر اعتماد است. اگر سقف عرضه تغییر کند، پایه‌های این اعتماد به‌شدت متزلزل میشود. همان‌طور که نسیم طالب (Nassim Taleb)، نویسنده و سرمایه‌گذار مشهور، در باره بیت کوین گفته است:
بیت‌کوین آغاز یک تحول بزرگ است؛ وجود یک ارز بدون دولت، ضروری و حیاتی است.
درصورتی که سقف عرضه بیت کوین دستکاری شود، این مفهوم از بین می‌رود.
۲. واکنش بازار و تاثیر بر قیمت
قیمت بیت‌کوین تا حد زیادی به کمیابی آن وابسته است. اگر سقف عرضه افزایش پیدا کند، بازار احتمالا دچار وحشت میشود. سرمایه‌گذاران اعتمادشان را به ارزش بیت‌کوین از دست می‌دهند و ممکن است فروش گسترده‌ای رخ دهد. به یاد داشته باشید که قیمت بیت‌کوین به دلیل عرضه ثابت آن رشد کرده است و هر تغییری در این اصل، یک زلزله بزرگ در بازار به‌راه می‌اندازد.
۳. هارد فورک و دو دستگی در شبکه
اگر پروپوزالی برای تغییر سقف عرضه ارائه شود و طرفدارانی پیدا کند، به احتمال زیاد باید منتظر یک هارد فورک باشیم. جامعه به دو گروه موافق و مخالف تقسیم میشود؛ کسانی که از تغییر حمایت می‌کنند و کسانی که مخالف پیشنهاد هستند. نتیجه؟ ایجاد دو نسخه متفاوت از بیت‌کوین.
اما تاریخ نشان داده که چنین فورک‌هایی معمولا موفق نمی‌شوند. بیت‌کوین کش را در نظر بگیرید، هنوز وجود دارد؛ اما نه به‌اندازه بیت‌کوین ارزشمند است و نه به‌اندازه آن مورد استقبال قرار گرفته است.
۴. حمایت توسعه‌دهندگان و جامعه
تغییر سقف عرضه مستلزم موافقت توسعه‌دهندگان بیت‌کوین کور (Bitcoin Core) است؛ اما این افراد مانند نگهبانان اصول بیت‌کوین هستند. بعید بهنظر میرسد آنها تغییری را بپذیرند که اساس ارزش بیت‌کوین را تضعیف می‌کند.
۵. موافقت ماینرها
ماینرها هم باید این تغییر را بپذیرند؛ اما چرا موافقت آنها لازم است؟ ماینرها منافع خودشان را در ارزش بیت‌کوین می‌بینند. افزایش عرضه، دارایی‌های آنها را کم‌ارزش‌تر می‌کند و سود بلندمدتشان را کاهش می‌دهد. البته، اگر افزایش عرضه باعث کاهش سختی استخراج (Difficulty of mining) شود و استخراج را اقتصادی‌تر کند، شاید برخی ماینرها حمایت کنند. اما آیا چنین چیزی واقعا اتفاق می‌افتد؟
۶. توافق نودهای شبکه
حتی اگر توسعه‌دهندگان و ماینرها با تغییر هاردکپ موافقت کنند، اکثریت نودهای شبکه هم باید این تغییر را بپذیرند. نودها ستون اصلی شبکه بیت‌کوین هستند و در نهایت آنها تصمیم می‌گیرند که چه تغییراتی در شبکه اعمال شود.
یک نکته دیگر هم وجود دارد؛ سرمایه‌گذاران نهادی بزرگ مانند بلک‌راک (BlackRock) و استراتژی (Strategy) را هم نباید از قلم بیندازیم. اگر آنها منفعتی در افزایش عرضه ببینند و سرمایه هنگفتی را به بیت کوین فورک شده تزریق کنند، ممکن است نسخه جدید به عنوان یک جایگزین مطرح شود.
به‌هرحال، حتی اگر نسخه فورک شده بتواند سرمایه بسیار بیشتری را نسبت به بیت‌کوین کش جذب کند، همچنان پذیرش آن از سوی جامعه یک چالش بزرگ است. هاردکپ یکی از مقدس‌ترین اصول بیت کوین است و تغییر آن، فقط یک خیال است!
جمع‌بندی
اکنون در پاسخ به این سوال که آیا هارد کپ ۲۱ میلیونی بیت کوین می‌تواند تغییر کند، باید گفت تغییر این محدودیت از نظر تئوری امکان‌پذیر است؛ چراکه بیت‌کوین فقط یک کد است و کد را میتوان بازنویسی کرد. اما در عمل داستان کاملا متفاوت است. تغییر هاردکپ باعث وحشت در بازار میشود، اعتمادی که در طول سال‌ها ساخته شده را از بین می‌برد و احتمالا به یک هارد فورک منجر میشود. سقف ۲۱ میلیونی بیت‌کوین فقط یک عدد نیست؛ یک عهد است که جامعه بیت‌کوین قصد دارد به آن وفادار بماند.
شاید ایده تغییر هاردکپ، فرضیه جذابی برای بحث باشد؛ اما در عمل تقریبا غیرممکن است. کمیابی بیت‌کوین پابرجا باقی می‌ماند و این همان چیزی است که پادشاه ارزهای دیجیتال را خاص می‌کند. نظر شما چیست؟ آیا شما هم فکر می‌کنید سقف ۲۱ میلیون واحدی بیت کوین یک عدد تغییرناپذیر است و جامعه بیت کوین به این عهد وفادار می‌ماند یا احتمال اتفاقات غیرمنتظره هم وجود دارد؟
سوالات متداول (FAQ)
هارد کپ چیست؟
منظور از هارکپ تعداد کل کوینهایی است که قرار است تولید شوند.
هاردکپ بیت کوین چقدر است؟
حداکثر عرضه بیت کوین به ۲۱ میلیون واحد محدود شده است.
آیا هاردکپ ۲۱ میلیونی بیت کوین را میتوان تغییر داد؟
از نظر تئوری بله، زیرا بیت کوین فقط یک کد است و میتوان محدودیت عرضه آن را تغییر داد؛ اما به لحاظ عملی مستلزم اجماع طیف وسیعی از فعالان شبکه است و بعید بهنظر میرسد چنین اجماعی صورت بگیرد.
تغییر هاردکپ بیت کوین چه پیامدهایی دارد؟
محدود بودن سقف عرضه یکی از اصول بنیادین بیت کوین است و تغییر آن باعث از دست رفتن اعتماد و اعتبار، واکنش قیمت، دودستگی و هاردفورک شبکه میشود.
آخرین بیت کوین در چه سالی ایجاد میشود؟
با توجه به اینکه نرخ تولید بیت کوین هر چهارسال یکبار در رویداد هاوینگ کاهش مییابد، آخرین بیت کوین در سال ۲۱۴۰ استخراج خواهد شد.
