فورک کردن چیست؟‌ همه چیز درباره هاردفورک و سافت فورک

وقتی نقشه راه پروژه‌های مختلف را بررسی می‌کنیم، احتمال دارد با اصطلاح فورک مواجه شویم. فورک کردن به معنای انجام تغییرات در شبکه است. Fork‌‌ها را می‌توان در دو گروه اصلی با عنوان سافت فورک (Soft Fork) و هارد فورک (Hard Fork) بررسی کرد. اما تفاوت این دو نوع فورک چیست؟ پاسخ این سوال را می‌توانید در خطوط بعدی این مقاله از میهن بلاکچین بخوانید. همچنین این را هم توضیح خواهیم داد که این اتفاق اصلا به چه دلیلی رخ می‌دهد و چه اثری روی بازار می‌گذارد.

نکات کلیدی: 📝 فورک کردن در بلاکچین به معنای انجام تغییراتی در شبکه، زیرساخت، قوانین و غیره است. 📝 فورک می‌تواند به صورت سافت فورک و هاردفورک پیاده‌سازی شود. 📝 Soft Fork به‌روزرسانی نرم‌افزاری است که با نسخه‌های قبلی سازگاری دارد. 📝 Hard Fork تغییراتی است که موجب دوشاخه‌شدن بلاکچین می‌شود و معمولا با صدور کوین جدید همراه است. در این شرایط زنجیره جدید با زنجیره قبلی ناسازگار است. 📝 از آپگرید سگویت بیت کوین می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین سافت فورک‌ها نام برد. 📝 بیت کوین کش در نتیجه هاردفورک بیت کوین اتفاق افتاد. اتریوم و اتریوم کلاسیک نیز حاصل یک هاردفورک بحث‌برانگیز هستند.

فورک چیست؟

فورک (Fork) در ارزهای دیجیتال زمانی اتفاق می‌افتد که جامعه یک رمزارز تصمیم به تغییراتی در پروتکل بلاکچین یا مجموعه قوانین آن می‌گیرد. این را هم بدانید که فورک تنها مربوط به رمزارزها نیست و اصطلاحی رایج در برنامه‌نویسی و توسعه نرم‌افزار نیز هست. در ابتدا بسیاری از رمزارزهای بازار، با فورک کردن بیت کوین به وجود آمدند. با این که فورک‌ها الگوهایی مشابهی را دنبال می‌کنند، اما هر فورک نتایج منحصر به فرد و خروجی متفاوتی دارد. 

فورک چطور کار می‌کند؟

فورک‌ها موجب ایجاد تغییراتی در پروتکل بلاکچین می‌شوند و اغلب با ایجاد توکن‌های جدید همراه می‌شوند. یک روش برای ایجاد توکن‌های جدید این است که همه کارها از ابتدا انجام شود؛ یعنی توسعه‌دهندگان کدهای موجود را کپی و پیست کرده، سپس تغییراتی در آن ایجاد و توکن جدید را لانچ ‌می‌کنند. یکی از مثال‌های این روش، لایت کوین است. خالق پروژه ابتدا تغییراتی را اجرا می‌کند؛ سپس مردم با آن هماهنگ می‌شوند، آن را می‌پذیرند و در نهایت به یک رمزارز محبوب تبدیل می‌شود. 

برای ایجاد توکن، روش دیگری هم وجود دارد. در روش جایگزین، فورک یک بلاکچین اتفاق می‌افتد. به این معنا که به جای آنکه همه‌چیز را از ابتدا شروع کنند، اقدام به استفاده از یک بلاکچین موجود می‌کنند. در این حالت دو نسخه از بلاکچین خواهیم داشت که از هم جدا شده‌اند. مثال بارز این روش را می‌توان در بیت کوین کش (BCH) دید که فورکی از بیت کوین است. در زمان وقوع این فورک، نظرات مختلفی در مورد‌ آینده بیت کوین وجود داشت که منجر به ایجاد یک رمزارز جدید شد. 

هارد فورک چیست؟

هاردفورک‌ها تغییرات اساسی در نرم‌افزار ایجاد می‌کنند؛‌ به گونه‌ای که کاربران باید آخرین نسخه پروتکل را دانلود کنند تا بتوانند از آن استفاده کنند. نودهایی که با ورژن قبلی کار می‌کردند، دیگر نمی‌توانند روی ورژن جدید کار کنند؛ پس اگر بلاک‌هایی توسط نودهای آپدیت‌شده ایجاد شود، نودهای قدیمی نمی‌توانند آنها را اعتبارسنجی و تایید کنند. هاردفورک‌ها انشعابی دائمی از نسخه قبلی بلاکچین هستند. اگر همه بر سر ایجاد یک نسخه جدید موافق نباشند، این مسئله منجر به ایجاد دو بلاکچین با استفاده از نسخه‌های همان نرم‌افزار خواهد شد.

در بیشتر رمزارزها، هاردفورک موجب ایجاد ویژگی‌های جدیدی مثل افزایش سایز بلاک یا تغییر مکانیزم اجماع می‌شود. همچنین این رویداد گاهی برای از بین بردن آثار هک یا باگ‌های شدید انجام می‌شود. باید این را به خاطر سپرد که یک زنجیره هاردفورک‌شده، از نسخه قبلی جدا خواهد شد و داده‌های بلاکچین قبلی، دیگر در دسترس نخواهد بود.

در هارد فورک‌ها معمولا یک کوین جدید نیز به وجود می‌آید؛ اما لزوما تمامی هارد فورک‌ها منجر به ایجاد کوین جدید نمی‌شوند. همچنین ممکن است شبکه جدید برای ایجاد انگیزه و پاداش‌دهی، به کاربرانش کوین خود را ایردراپ کند؛ مثلا بیتکوین کش زمانی که در سال ۲۰۱۷ از بیت کوین جدا شد، به کاربرانش به هر اندازه‌ای که BTC داشتند، کوین BCH  ایردراپ کرد.

تاثیر Hard Fork بر بازار چیست؟

هاردفورک‌ها می‌توانند اثر قابل‌توجهی روی بازار داشته باشند. پیش‌بینی می‌شود که در زمان وقوع فورک، نوسانات زیادی اتفاق بیفتد. ردپای نهنگ‌ها هم در چنین مواقعی بسیار پررنگ است. برای مثال، تصور کنید یک نهنگ می‌داند که قرار است هارد فورک اتفاق بیفتد و به تعداد کوین‌هایی که دارد، کوین شبکه جدید را نیز دریافت خواهد کرد. این قضیه نهنگ را تشویق می‌کند که مقدار کوین‌هایش را افزایش دهد. بنابراین تا جایی که می‌تواند شروع به خرید کوین می‌کند. این خرید عظیم می‌تواند قیمت کوین اصلی را تا زمانی که هارد فورک اتفاق بیفتد، به صورت مصنوعی افزایش دهد. نهنگ‌ها این کار را تا زمان جدا شدن شاخه جدید ادامه می‌دهند و سپس به اندازه دارایی‌هایشان، کوین جدید دریافت می‌کنند. از آنجایی که آنها می‌دانند قیمت کوین اصلی به خاطر حرکاتشان افزایش یافته، شروع به فروش هر دو کوین می‌کنند. بنابراین ارزش هر دو کوین کاهش می‌یابد و پس از مدتی، ارزش هر دو رمزارز شروع به ثابت شدن می‌کند و نهنگ‌ها می‌توانند با سودهایشان کوین‌های بیشتری خریداری کنند.

مثال بالا تاثیر هارد فورک و جدا شدن شاخه‌ها را به خوبی نشان می‌دهد. البته همه فورک‌ها رمز ارز جدید ارائه نمی‌دهند و طبعا چنین وقایعی هم همیشه رخ نمی‌دهد. 

آیا باید قبل از هاردفورک سرمایه گذاری کنیم؟

با توجه به آنچه که تا اینجا گفتیم، هارد فورک باعث ناآرامی بازار یک رمز ارز می‌شود؛ جامعه آن معمولا تقسیم و بازار نیز بسیار پرنوسان می‌شود. واکنش شما به این قضیه، بستگی زیادی به مقدار داراییتان دارد؛ هرچه کوین بیشتری نگهداری کنید، کوین جدید بیشتری دریافت خواهید کرد. اما عیب این حرکت این است که تریدرهای بزرگ و نهنگ‌ها نیز دقیقا همین کار را می‌کنند. اگر به اندازه کافی سریع نباشید و قبل از نهنگ‌ها، کوین‌های شبکه جدید خود را نفروشید، ممکن است متضرر شوید. بنابراین پیشنهاد می‌شود قبل از این که فورک اتفاق بیفتد، کوین‌های خود را بفروشید. البته می‌توانید از کاهش قیمت ارز دیجیتال جدید استفاده کنید و ارزهای بیشتری خریداری کنید.

اما اگر قرار است بر روی یک شبکه سافت فورک اتفاق بیفتد، انتخاب‌های شما آسان‌تر است. اگر معتقدید که سافت فورک می‌تواند به شبکه آن ارز کمک کند، می‌توانید آن را خریداری و از نوسانات آن استفاده کنید و به دارایی‌هایتان اضافه کنید. اما اگر فکر می‌کنید که سافت فورک تاثیر بدی بر روی ارز مورد نظرتان می‌گذارد، پس باید قبل از آن که فورک اتفاق بیفتد، کوین‌های خود را بفروشید.

انواع هارد فورک

هارد فورک‌ها خودشان می‌توانند به دو زیرمجموعه تبدیل شوند که یکی هارد فورک برنامه ریزی شده نام دارد و دیگری هارد فورک بحث برانگیز. در ادامه این دو نوع هاردفورک را توضیح می‌دهیم.

هاردفورک برنامه ریزی شده (Planned Hard Fork)

یک هارد فورک برنامه ریزی شده زمانی رخ می‌دهد که ارتقای بلاک‌ چین، مورد موافقت و اجماع تعداد زیادی از نودها و اعضای جامعه قرار بگیرد. هارد فورک برنامه‌ریزی شده معمولا برای ارتقای آن شبکه مورد نیاز است و آپدیت‌ها و توسعه‌های جدیدی را به همراه دارد. این فورک‌ها معمولا مورد موافقت قرار می‌گیرند و با مقاومت کمی مواجه می‌شوند. در نتیجه در حالی که زنجیره جدید رشد می‌کند و ماینرها و کاربران از تغییرات جدید استقبال می‌کنند، زنجیره قبلی از بین می‌رود. یکی از معروف‌ترین نمونه‌های هاردفورک برنامه‌ریزی‌شده، روی اتریوم اتفاق افتاد که نام آن بیزانس بود. این فورک در اکتبر ۲۰۱۷ (مهر ۱۳۹۶) رخ داد و برای بهبود مقیاس پذیری اتریوم اجرا شد.

یک نمونه دیگر از هارد فورک‌های برنامه‌ریزی‌شده، منشعب شدن زنجیره مونرو (Monero) در سال ۲۰۱۷ است که موجب اضافه شدن تراکنش‌های محرمانه رینگ (Ring Confidential Transactions) شد. این ویژگی باعث شد ارزش هر تراکنش پنهان بماند و حریم خصوصی بلاکچین قدرتمندتر شود. در نتیجه استقبال از این فورک زیاد بود و موافقان بسیاری داشت.

هارد فورک بحث برانگیز

بر خلاف هارد فورک‌های برنامه‌ریزی شده که با حمایت اکثریت اعضای مجموعه مواجه می‌شوند، هاردفورک‌های دیگری هم وجود دارند که باعث ایجاد جدال و مخالفت‌های شدیدی بین اعضا می شوند. هارد فورک‌های بحث‌برانگیز نیز شامل قابلیت‌هایی برای ارتقای سیستم هستند؛ ولی این قابلیت‌ها موافقت اکثریت اعضا را به همراه ندارند. به همین دلیل، این هارد فورک‌ها معمولا به ایجاد دو بلاک‌ چین مجزا منجر می‌شوند که هر دو تا زمانی که مورد حمایت قرار بگیرند، به فعالیت خود ادامه می‌دهند. 

یکی از معروف‌ترین و بحث‌برانگیزترین هارد فورک‌های دنیای کریپتو، مربوط به زنجیره بیتکوین کش است که طی آن گروهی از توسعه‌دهنده‌ها برای کمک به حل مسائل مربوط به مقیاس پذیری، خواهان افزایش سایز بلاک بیت کوین از یک مگابایت به هشت مگابایت بودند. وقتی این فورک انجام شد، بلاک‌ چین بیتکوین به دو زنجیره موازی با قوانین مجزا تقسیم شد. این اتفاق موجب هرج و مرج کوتاهی بین ماینرها شد که از این زنجیره به آن یکی می‌رفتند و می‌خواستند بدانند کدام یک برایشان سود بیشتری به همراه خواهد داشت. 

نمونه معروف دیگری از این نوع Hard Fork، تقسیم شدن بلاک‌ چین اتریوم به دو زنجیره متفاوت است. این مسئله بعد از هک شدن قرارداد هوشمندی بر بستر اتریوم به نام DAO اتفاق افتاد. به دلیل عدم توافق اعضای مجموعه بر سر سرنوشت بلاک‌ چین بعد از این اتفاق، یک فورک صورت گرفت و دو زنجیره جدید به نام‌های اتریوم و اتریوم کلاسیک ایجاد شد. اتریوم کلاسیک همان زنجیره اولی است که به کار خود ادامه داد و اتریوم زنجیره‌ای است که بعدا ایجاد شد.

سافت فورک چیست؟

حالا که از هاردفورک سر در آوردیم، نوبت می‌رسد به بررسی سافت فورک. سافت فورک هم تغییراتی را در پروتکل ایجاد می‌کند، اما دیگر نیازی به آن نیست که بلاکچین دوشاخه شود. دلیل این مسئله این است که این تغییرات معمولا به ویژگی‌های ظاهری و یا عملکردی مربوط هستند و روی زیرساخت سیستم تاثیر نمی‌گذارند. بعد از این که قوانین جدید به اجرا در آمدند، همان زنجیره قبلی به کار خود ادامه می‌دهد و ماینرها می‌توانند خود را با تغییرات جدید زنجیره تطبیق دهند و کار خود را پیش ببرند. در حقیقت سافت فورک، آپدیت نرم‌افزاری سازگار با نسخه قبلی شبکه است.

بارزترین مثال موفق سافت فورک، سگویت (SegWit) بیت کوین بود که در پایان سال ۲۰۱۷ اتفاق افتاد. اگرچه پیاده‌سازی این سافت فورک همچنان مورد بحث و مجادله بود، اما ماینرها به طور گسترده‌ای از اجرای آن استقبال کردند. سافت فورک سگویت، راه حلی برای بسیاری از مشکلات بیت کوین بود. Segwit علاوه بر افزایش دادن تعداد تراکنش‌های هر بلاک، به توسعه‌دهندگان اجازه داد تا پروتکل‌های لایه دوم ایجاد کنند. با حل این مسئله، موج جدیدی از راه‌حل‌های خارج از زنجیره (Of-Chain) مانند شبکه لایتنینگ پدیدار شد.

برخلاف هارد فورک‌ها، در سافت فورک کوین یا توکن جدیدی ایجاد نمی‌شود. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید، این است که سافت فورک تنها زمانی اتفاق می‌افتد که درصد زیادی از جامعه یک کوین، با قوانین جدید موافقت کنند. زمانی که نودهای زیادی پروتکل جدید را پذیرفتند، بلاکچین با سرعت بیشتری قوانین جدید را اعمال می‌کند؛ به دلیل این که دو نسخه متفاوت از دفتر کل توسط شبکه تشخیص داده می‌شود، زنجیره بلندتر جایگزین زنجیره کوتاه‌تر می‌شود و بیشتر قدرت هش به زنجیره جدید منتقل شود. این باعث می‌شود که اقلیت نودهایی که با سافت فورک مخالف بودند و همچنان از پروتکل قبلی استفاده می‌کردند، پروتکل جدید را بپذیرند. پس سافت فورک یک مکانیزم ارتقا را معرفی می‌کند که نودها را تشویق به آپدیت نرم افزار خود می‌کند و اگر این کار را نکنند، با ریسک کاهش عملکرد خود در شبکه مواجه خواهند شد. 

فورک موقت

فورک موقت زمانی اتفاق می‌افتد که ماینرها عدد نانس (Nonce) یک بلاک را همزمان پیدا می‌کنند که این امر، باعث تقسیم شدن به دو بلاکچین جداگانه می‌شود. فورک موقت در سیستم‌هایی مثل بیت کوین اتفاق می‌افتد که از الگوریتم گواه اثبات کار (POW) استفاده می‌کنند؛ جایی که ماینرها زنجیره‌ای را برای تولید بلاک بعدی انتخاب می‌کنند. در زمان فورک موقت، زنجیره بلندتر به عنوان بلاک چین “صحیح” انتخاب و زنجیره کوتاه‌تر رها می‌شود.

سوالات متداول (FAQ)

• فورک در بلاکچین چیست؟
  ایجاد تغییرات در پروتکل یک بلاکچین یا در قوانین آن، منجر به ایجاد زنجیره‌های جداگانه‌ای می‌شود که بسته به میزان تغییرات، ممکن است با هم سازگار باشند یا نه.
• هاردفورک چیست؟
  یکی از انواع فورک است که موجب می‌شود شبکه به دو زنجیره مجزا تبدیل شود که با نسخه قدیمی‌اش سازگار نیست. کاربران برای کار با زنجیره جدید، باید آخرین نسخه پروتکل را دانلود کنند.
• سافت فورک چیست؟
  به‌روزرسانی نرم‌افزاری که با نسخه قبلی سازگار است و طی آن شبکه به دو بلاکچین مجزا تقسیم نمی‌شود.

جمع‌بندی

فورک (Fork) یکی از پدیده‌‌های رایج در دنیای کامپیوتر و برنامه‌نویسی است؛ اما این مفهوم فقط محدود به این حوزه نیست و در بلاکچین نیز ردپای آن را می‌توان یافت. سوال اینجاست که در کریپتو معنای فورک کردن چیست؟ زمانی که یک پروتکل به دلایل مختلف تصمیم به انجام تغییراتی بگیرد، عمل فورک اتفاق می‌افتد. این رویداد ممکن است در قالب هاردفورک رخ دهد یا سافت فورک. هاردفورک‌ها تغییرات عمده در بلاکچین هستند که منجر به ایجاد دو زنجیره مجزا (مثل اتریوم و اتریوم کلاسیک)‌ می‌شوند و با نسخه قبلی سازگاری ندارند. سافت فورک هم آپدیتی نرم‌افزاری است که در آن بلاکچین دوشاخه نمی‌شود و همچنان با نسخه قبلی سازگار خواهد بود. از نظر شما پرسروصداترین فورک ارز دیجیتال کدام است؟ بیت کوین کش یا همین اتریوم یا یک گزینه دیگر؟