صرافی‌های غیرمتمرکز چگونه به توسعه اینترنت غیرمتمرکز کمک می‌کنند؟

اینترنتی که امروزه ما آن را می‌شناسیم و از آن استفاده می‌کنیم بسیار متمرکز است.این بدین معناست که کاربران می‌توانند اطلاعات را منتشر و توزیع کنند، از خدمات ارائه شده استفاده کنند یا خودشان خدماتی را ارائه دهند، اما نقشی به عنوان مالک یا سرویس‌دهنده نخواهند داشت. صرافی‌های غیرمتمرکز که به عنوان یک ابزار مالی فعالیت می‌کنند، به توسعه اینترنت غیر متمرکز کمک می‌کنند.

درواقع عملیات اینترنتی در دست شرکت‌های بزرگ متمرکز شده است. این موضوع باعث شده تا حکومت‌ها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی فروشگاه‌های ارائه‌دهنده نرم‌افزارها مانند گوگل‌پلی از این موضوع به عنوان اهرم فشاری برای سانسور استفاده کنند. در نهایت، کاربران، کنترل اندکی بر داده‌ها دارند و مجبورند از قوانینی پیروی کنند که در تصویب آن‌ها نقشی نداشته‌اند. آن‌ها وقتی با این واقعیت روبرو می‌شوند و آن را می‌پذیرند که شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند یک برنامه را از دسترس خارج کنند یا شرایط موجود را به دلخواه خود تغییر دهند. اینها برخی از مسائل مرتبط با اینترنت متمرکز است.

از سوی دیگر، در مقابل اینترنت متمرکز (که معمولاً به عنوان Web2 نیز شناخته می‌شود) ما با مفهوم دیگری به نام Web3 روبرو هستیم که در حال گسترش است. Web3 به اینترنت غیرمتمرکز اشاره دارد که در آن اطلاعات به روشی کاملاً متفاوت ذخیره می‌شود و همه به آن دسترسی دارند.

عوامل بسیاری در توسعه فناوری بلاکچین و به طور کلی اینترنت غیرمتمرکز نقش دارند که یکی از آن‌ها صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) هستند.

اینترنت نسل سوم و صرافی‌های غیرمتمرکز

Web3 شبکه‌ای است که از طریق پروتکل‌های غیر متمرکز و بلاک چین‌ها کار می‌کند. توسعه این مدل از شبکه اغلب با معرفی اتریوم، ایاس، ترون و چند بلاکچین دیگر همراه بوده است. در واقع می‌توان گفت ماهیت غیرمتمرکز فناوری بلاکچین، فرصتی را فراهم کرده است تا مدل‌های اقتصادی و تجاری جدیدی ایجاد شوند که به نوبه خود توسعه Web3 را تسهیل می‌کند.

DEX‌ها برخلاف صرافی‌های متمرکز (CEXs) برای کاربران این امکان را فراهم می‌کنند تا دارایی‌های رمزنگاری شده را به صورت همتا به همتا و از طریق دفتر سفارش‌های درون‎ زنجیره‌ای یا خارج از زنجیره و یا از طریق روش بازارساز خودکار (استخرهای نقدینگی) مبادله کنند.

تنظیم این مبادلات از طریق مفهومی به نام قراردادهای هوشمند انجام می‌شود و صرافی‌های غیرمتمرکز کنترلی بر سرمایه‌ها ندارند. برای انجام مبادلات، کاربران نیازی به ثبت نام یا احراز هویت ندارند، در نتیجه می‌توانند از هرجای دنیا به این پروتکل دسترسی داشته باشند.

 DEX‌های اولیه محدودیت‌های زیادی داشتند، از جمله اینکه کاربران فقط می‌توانستند توکن‌های اتریوم را مبادله کنند، معاملات مستقیم دارایی به دارایی امکان‌پذیر نبود و اسناد اطلاعاتی حاوی قیمت‌ها قابل دستکاری بود.

اما شرایط تغییر پیدا کرد و می‌توان گفت سال ۲۰۲۰ نقطه عطفی برای صرافی‌های غیرمتمرکز بود و ما شاهد تکامل این صرافی‌ها به شکل امروزی بودیم. در این سال SushiSwap و PancakeSwap راه اندازی و نسخه دوم Uniswap و Bancor معرفی شدند.

با وجود این تغییرات، باز هم حجم کل معاملات در ۱۰ صرافی غیرمتمرکز برتر به طور قابل ملاحظه‌ای نسبت به ۱۰ صرافی متمرکز برتر پایین‌تر است و در حال حاضر معاملات غیرمتمرکز تقریباً یک تا چهار درصد از کل حجم معاملات را تشکیل می‌دهند. از مارس ۲۰۲۱ نسبت مبادلات برای هرکدام از این دو مدل صرافی به ترتیب ۰.۱۰۴ تریلیون دلار به ۱.۴۴ تریلیون دلار بوده است.

با این حال، صرافی‌های غیرمتمرکز تأثیر بیشتری در توسعه فضای بلاکچین و اینترنت غیرمتمرکز ایفا کرده‌اند.

نقدینگی DEX پشتوانه‌ای برای تمامی DeFi

حفظ حریم خصوصی و امنیت بالایی که DEX‌ها برای کاربران به ارمغان آوردند جرقه‌ای بود برای تقاضای بیشتر بازار نسبت به این گونه صرافی‌ها. علاوه بر این، صرافی‌های غیرمتمرکز به شکل عمیق‌تری در صنعت کلی امور مالی غیر متمرکز در فضای اینترنت ادغام شده‌اند و تنوع بیشتری از دارایی‌ها را فراهم می‌کنند.

از یک سو، صرافی‌های متمرکز به منظور جلوگیری از مشکلات قانونی یا امنیتی و اطمینان از حداکثر سودآوری، ارزهای رمزنگاری شده‌ای را که لیست می‌کنند تحت کنترل خود در می‌آورند. می‌توان گفت آن‌ها فقط کوین‌هایی را به فهرست خود اضافه می‌کنند که فعالیت تجاری بزرگی را نمایندگی می‌کنند و از سوی بازار با استقبال خوبی روبرو هستند.

از سوی دیگر، لیست شدن در DEX کاملاً به جامعه آن بستگی دارد. در واقع هر کاربر یا پروژه‌ای می‌تواند یک استخر ایجاد کند تا نقدینگی موردنیاز را برای شروع تجارت خود فراهم کند. در نتیجه، دسترسی به آلتکوین و توکن‌هایی که دارای ارزش بازار یا مارکت‌کپ پایینی هستند تنها از طریق DEXها فراهم است.

به عنوان مثال، صرافی متمرکز کوین‌بیس تنها از ۵۳ رمزارز پشتیبانی می‌کند و برخی از رمزارزهای دیگر فقط در نسخه حرفه‌ای سایت یا برای برخی کشورها در دسترس هستند.

در مقابل، صرافی غیرمتمرکز SushiSwap از ۷۷۴ رمزارز و ۹۸۷ جفت رمزارز پشتیبانی می‌کند که تمامی آن‌ها بدون هیچ محدودیتی قابل دسترسی هستند. برای بسیاری از معامله گران ارزهای دیجیتال، DEX‌ دریچه‌ای است که از طریق آن می‌توانند به بازار آلتکوین‌ها ورود کنند، الماس‌های با ارزش و ناشناخته را بیابند تا قبل از همه در آن‌ها و پروژه‌های آینده‌دار سرمایه‌گذاری کنند. برای سیستم عامل‌های دیفای، مبادلات غیرمتمرکز تنها دروازه ورود مخاطبان آن‌ها است.

لیست شدن در DEX کمک شایانی به پروژه‌هایی است که در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارند. اعضای یک پروژه می‌توانند از استخرهای نقدینگی DEX به عنوان یکی از ابزارهای ایجاد انگیزه استفاده کنند تا افراد ترغیب شوند که تا فرارسیدن زمان کاربردی شدن پروژه از توکن‌های آن نگه‌داری کنند.

حجم نقدینگی در یک استخر برای سرمایه‌گذاران اطمینان خاطر بیشتری را فراهم می‌کند و آن‌ها می‌دانند هر زمان که خواستند می‌توانند پوزیشن‌های باز خود را ببندند.

با اینکه نقدینگی انباشته شده در DEX ها بسیار کمتر از آن چیزی است که یک صرافی متمرکز می‌تواند ارائه دهد، اما این مزیت را دارند که سرمایه‌ها انعطاف پذیرتر باشند.

فعالیت ییلد فارمینگ مبتنی بر DEX

ییلد فارمینگ روشی است که در آن از طریق خود ِ ارزهای دیجیتال، می‌توان ارزهای بیشتری را به‌دست آورد.

همانطور که گفته شد DEX‌ها یکی از اجزای اصلی فضای دیفای را تشکیل می‌دهند و یونی سواپ به تنهایی از بیش از ۲۰۰ پروتکل DeFi پشتیبانی می‌کند. همچنین ارزهای اختصاصی صرافی‌های غیرمتمرکز نیمی از ارزش بازار اکوسیستم دیفای را تشکیل می‌دهند و رکن اصلی یک تجمیع کننده‌ سود (yield aggregator) نیز بیشتر بر اساس فعالیت DEX است.

یکی از انواع ییلدفارمینگ‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که کاربر نقدینگی موردنیاز یک استخر را در یک صرافی غیرمتمرکز فراهم می‌کند تا از طریق این مشارکت بتواند توکن‌های بیشتری را بدست آورد. این در حالی است که کاربر همزمان هزینه سواپ را نیز دریافت می‌کند.

استخراج نقدینگی، محدود به صرافی‌های غیرمتمرکز نیست، برخی از تجمیع کنندگان (aggregators) همچون Beefy Finance از استخر دارایی‌های منفرد پشتیبانی می‌کنند و پروتکل‌های اعطای وام را به منظور فارم بیشتر توکن‌های اولیه تقویت می‌کنند.

گزینه دیگر، فارم کردن از طریق پروتکل‌های وام دهی است. این ‍پروتکل‌ها پاداش‌هایی را به‌منظور تأمین نقدینگی استخرهای خود توزیع می‌کنند.

استخراج نقدینگی مبتنی بر یونی سوآپ، Curve  و سایر سیستم عامل‌های موجود، ییلد فارمینگ را آسان‌تر از قبل کرده است، زیرا این پروتکل‌ها قبل از به کارگیری برنامه‌های استخراج نقدینگی نیز فعال و شناخته شده بودند.

تکامل صرافی‌های غیرمتمرکز، دریچه‌ای به یک دنیای جدید

صرافی‌های غیرمتمرکز اولیه، در ابتدای راه خود حتی از معاملات دارایی به دارایی نیز پشتیبانی نمی‌کردند. اکنون، DEX‌ها چندین ویژگی را تحت یک بستر گردهم می‌آورند. به عنوان مثال، سوشی سواپ پلت‌فرم وام خود را با نام Kashi برای معاملات مارجین معرفی کرد، پنکیک سواپ NFT‌های خود را صادر کرد و صرافی 1inch  نیز برنامه فارمینگ خود را راه اندازی کرد.

این روزها کاربران با پلتفرم‌ها راحت‌تر از گذشته ارتباط برقرار می‌کنند و بیشتر نیازهای خود را می‌توانند برآورده کنند، با این حال روز به روز بار بیشتری به شبکه وارد می‌شود.  به طور مثال این حجم از بار باعث شده تا ایرادات شبکه اتریوم برجسته شوند، در نتیجه تیم توسعه‌دهنده را به سوی به‌رورزسانی و ارائه راه حل‌هایی برای افزایش مقیاس‌پذیری سوق داده است.

DEX‌ها با بهره‌گیری از قابلیت‌های جدید، فرصت‌های بیشتری را ارائه می‌دهند. در ابتدای سال ۲۰۲۱، حجم تجارت صرافی‌های غیرمتمرکز به رکورد جدیدی رسید و تقاضای زیاد و بار سنگین شبکه، باعث شد هزینه‌های گس اتریوم تقریباً ۴۰۰٪ افزایش یابد.

مشکل مقیاس‌پذیری و هزینه‌های بالای معامله، موضوع جدیدی برای شبکه نیست. اما این بار این مساله باعث توسعه جایگزین‌های اتریوم همچون راه حل‌های لایه ۲ و بایننس اسمارت چین شده است. در این موارد، نیروی محرکه اصلی، یک صرافی غیرمتمرکز دیگر مثلا پنکیک سواپ است. در حال حاضر پنکیک سواپ بیش از ۲ میلیون تراکنش در روز پردازش می‌کند که بیشتر از کل شبکه اتریوم است.

بلاکچین‌های رقیب اتریوم در حال به دست آوردن سهم بازار این بلاک چین هستند با این حال اتریوم نیز ساکت ننشسته است و در پاسخ به این موضوع با مجموعه‌ای از راه حل‌های مقیاس‌پذیر لایه ۲ به میدان بازگشته است. این تیم در حال کار بر روی پلتفرم‌های  Optimism، ZK، xDAI و Polygon است. در اینجا مساله چگونگی بازگشت دوباره به صرافی‌های غیرمتمرکز مطرح است. در این زمینه یونی سواپ و Synthetix پیش از این اعلام کرده‌اند که پروتکل‌هایشان با راهکار Optimism پیش می‌روند.

رقابت در دنیای صرافی‎های غیرمتمرکز

بازار DEX در حال حاضر به شدت تحت سلطه Uniswap قرار دارد و بیش از ۳۰٪ از کل معاملات در این صرافی اتفاق می‌افتد. اما برای باقی‌ماندن در فهرست ۱۰ صرافی برتر و رقابت با سایر پلتفرم‌ها و راه‌حل‌ها در سایر شبکه‌ها پیشرفت‌های گسترده‌ای لازم است.

از لحاظ طراحی، همه صرافی‌های غیرمتمرکز برای امکان مبادله توکن P۲P عملکرد یکسانی دارند، اما از نظر توسعه استراتژیک، هر سیستم عامل عملکرد اختصاصی خود را دارد. برای مثال:

تمرکز سوشی‌سواپ بر روی توسعه استخر نقدینگی است. همچنین این صرافی به دنبال آن است تا از طریق برنامه Onsen خود باعث ایجاد انگیزه برای واردکردن نقدینگی در استخرهای خرید کوچک شود. این پروتکل جوایز اضافی را به صورت توکن SUSHI توزیع می‌کند تا نقدینگی موردنیاز تامین شود.

ورژن سوم یونی‌سواپ بهره‌وری سرمایه را در اولویت خود قرار داده است. صرافی یونی سواپ این هدف را با معرفی یک ویژگی به نام نقدینگی متمرکز (Concentrated Liquidity) انجام می‌دهد. این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد تا تعیین کنند که سرمایه آن‌ها در چه بازه قیمتی به استخرهای نقدینگی واریز شود.

صرافی کِرو بر روی استیبل کوین‌هایی مانند تتر، DAI، BUSD، sUSD، TUSD متمرکز است. همچنین صرافی Curve امکانی به نام استخرهای پایه و متا را ارائه کرده است. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد تا آن‌ها تنها با واریز یک نوع ارز دیجیتال بتوانند رمزارزهای دیگر را نیز مبادله کنند.

برای توسعه کلی صرافی‌های غیرمتمرکز باید مسائلی را حل کرد که در واقع با کل صنعت دیفای در سرتاسر اینترنت مرتبط هستند. نقطه عطف بعدی برای این صرافی ‌ها راه اندازی موفقیت‌آمیز صرافی غیرمتمرکز میان‌زنجیره‌ای است که قابلیت همکاری و تعامل‌پذیری را تسهیل می‌کند.

سخن پایانی

تکامل صرافی‌های غیرمتمرکز با پیشرفت کل صنعت بلاکچین مرتبط است و به طور گسترده‌ای توسعه اینترنت غیرمتمرکز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

DEX‌ها به عنوان نیروی محرکی برای کل اکوسیستم خدمات دیفای عمل می‌کنند؛ خدماتی که در حال حاضر شامل برنامه‌های غیرمتمرکز بیشتر، غیرمتمرکزسازی خدمات نرم‌افزار به عنوان یک سرویس (SaaS)، تسهیل تبدیل دارایی‌ها به توکن و اتخاذ مدل P۲P می‌شود. با این حال کاربران کماکان با موانع زیادی روبرو هستند؛ تعامل با یک پروتکل از طریق گوشی همراه سخت است و نسخه‌های دسک‌تاپ به نرم‌افزار اضافی مانند افزونه‌های کیف پول احتیاج دارند.

همچنین مسائل مربوط به مقیاس‌پذیری، هزینه عملیات، تجربه کاربر و امنیت نیز کماکان به قوت خود باقی مانده‌اند، اما این موضوع برای فناوری‌ها و سازوکارهایی که در حال ظهور هستند چیز عجیبی نیست، به ویژه فناوری‌هایی که ارزش اقتصادی و مالی بسیاری به همراه دارند.