توسعه‌دهندگان بلاکچین اتریوم، ارتقای پکترا (Pectra) را در مین نت آن فعال کرده‌اند؛ این ارتقا مهم‌ترین به‌روزرسانی این شبکه از زمان آپدیت مرج (Merge) در سال ۲۰۲۲ تاکنون محسوب می‌شود.
به گزارش میهن بلاکچین، این ارتقا در تاریخ ۷ می (۱۷ اردیبهشت)، در ایپوک ۳۶۴,۰۳۲، حدود ساعت ۱۳:۳۵ به وقت تهران فعال شد و از نظر تعداد پروپوزال‌های بهبود شبکه اتریوم (EIP)، بزرگ‌ترین ارتقای تاریخ این شبکه است. تغییرات کُدمحور پکترا، باعث بهبود بهره‌وری در استیکینگ، تجربه کاربری، عملکرد ولیدیتورها و مقیاس‌پذیری لایه ۲ می‌شود.
رفع مشکلات اولیه و راه‌اندازی فورک پکترا (Pectra) روی تست نت
پیش از عرضه در مین نت، پکترا به‌طور دقیق روی تست نت‌های هولسکی (Holesky)، سپولیا (Sepolia) و هودی (Hoodi) آزمایش شد. این تست نت‌ها، در ابتدا با مشکلات پیکربندی مواجه بودند، از جمله خطاهای ولیدیتورها در هولسکی، اما اجرای موفق این ارتقا روی تست نت هودی در مارس ۲۰۲۵، زمینه‌ساز عرضه این ارتقا در مین نت شد.
پکترا بر پایه ارتقای دنکن (Dencun) در مارس ۲۰۲۴ ساخته شده که از طریق پروپوزال EIP-4844، ویژگی پروتو دنک شار‌دینگ (Proto-Danksharding) را معرفی کرده بود. این ارتقا شامل ۱۱ EIP است که برای حل چالش‌های مهم این شبکه طراحی شده‌اند.
اهداف این ارتقا شامل سه مورد است: رفع ناکارآمدی‌های شبکه، بهبود تجربه کاربران و ایجاد زیرساخت برای ارتقاهای آینده نظیر فوساکا (Fusaka)، که در آن ویژگی‌هایی مانند درخت‌های ورکل (Verkle Trees) و PeerDAS برای افزایش مقیاس‌پذیری شبکه معرفی خواهند شد.
یکی از عناصر کلیدی این به‌روزرسانی شامل افزایش میزان اتریوم قابل استیکینگ از ۳۲ به ۲٬۰۴۸ است. این تغییر می‌تواند به سرعت بخشیدن و ساده‌سازی عملیات استیکینگ کمک کند. پیش از این، استیکینگ در مقیاس بزرگ نیاز به راه‌اندازی چندین اعتبارسنج داشت؛ اکنون، استیکینگ‌ها می‌توانند تا آن مقدار را تحت یک گره واحد تجمیع کنند.
معرفی پروپوزال‌های بهبود شبکه (EIP) در ارتقای پکترا (Pectra)
در ادامه به مهم‌ترین EIPهای پکترا و تأثیر آن‌ها بر این بلاکچین پیشتاز اشاره می‌کنیم:
EIP-7702: انتزاع حساب کاربری
این EIP با مشارکت ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، هم‌بنیان‌گذار اتریوم، طراحی شده و به کیف پول‌های کاربری اجازه می‌دهد که به‌صورت موقت، منطق قراردادهای هوشمند را اجرا کنند؛ این موضوع، گامی مهم به‌سوی انتزاع کامل حساب‌های کاربری محسوب می‌شود.
به کمک این پروپوزال، کیف پول‌ها می‌توانند ویژگی‌هایی مانند پرداخت کارمزد توسط شخص ثالث (مثلا یک اپلیکیشن غیرمتمرکز) را پشتیبانی کنند؛ قابلیتی که امکان مدل‌های «فریمیوم» “Freemium” را فراهم می‌کند، یعنی کاربران می‌توانند بدون داشتن اتر (ETH)، با برنامه‌ها تعامل داشته باشند.
علاوه بر این، کاربران می‌توانند چند عملیات مختلف، مانند تأیید توکن و تبدیل آن را در قالب یک تراکنش ترکیب کنند. این کار باعث کاهش کارمزد و اصطکاک کاربری می‌شود.
در نهایت، انتزاع حساب می‌تواند ویژگی‌هایی مانند بازیابی اجتماعی را ممکن کند، به‌طوری که کاربر بتواند کلیدهای از دست رفته را با کمک افراد مورد اعتماد بازیابی کند.
EIP-7251: افزایش سقف موجودی ولیدیتورها
این پروپوزال، حداکثر موجودی مؤثر ولیدیتورها را از ۳۲ اتر به ۲,۰۴۸ اتر افزایش می‌دهد و امکان تجمیع پاداش و ادغام ولیدیتورها را فراهم می‌کند.
پیش از این، کسانی که بیش از ۳۲ اتر داشتند، مجبور بودند سرمایه خود را بین چند ولیدیتور تقسیم کنند که باعث افزایش پیچیدگی عملیاتی می‌شد. حالا، اپراتورهای بزرگ می‌توانند چند ولیدیتور ۳۲ اتر را در یک ولیدیتور واحد ادغام کنند که نیاز شبکه به پهنای باند را کاهش می‌دهد. این تغییر باعث می‌شود تعداد نودهای موردنیاز برای اعتبارسنجی، چه برای افراد و چه برای نهادهای بزرگ، کاهش یافته و هزینه سخت‌افزار و نگهداری نیز کمتر شود.
با این حال، برخی منتقدان هشدار داده‌اند که این موضوع، می‌تواند منجر به افزایش تمرکزگرایی شود؛ چرا که استیکرهای ثروتمند یا استخرهای بزرگ، می‌توانند بر شبکه مسلط شوند.
EIP-7691: دو برابر شدن ظرفیت «بلاب» برای مقیاس‌پذیری لایه دوم
این EIP با ادامه مسیر EIP-4844، که در ارتقای دنکن (Dencun) معرفی شده بود، ظرفیت عبور بلاب‌ها (Blob) را از ۳ عدد هدف و ۶ عدد حداکثر در هر بلاک، به ۶ عدد هدف و ۹ عدد حداکثر افزایش می‌دهد.
بلاب‌ها، فضاهای موقتی هستند که برای ذخیره داده‌های مربوط به رول‌آپ‌ها در لایه ۲ استفاده می‌شوند؛ این فضاها کمک می‌کنند تا هزینه کارمزد در لایه ۱، برای رول‌آپ‌هایی مثل آربیتروم و آپتیمیزم، بین ۱۰ تا ۱۰۰ برابر کاهش یابد. این پروپوزال، باعث افزایش بهره‌وری رول‌آپ‌ها می‌شود و در نتیجه، کاربران لایه ۲ می‌توانند با هزینه‌ی کمتر و سرعت بالاتر، تراکنش‌های خود را انجام دهند.
همچنین با توجه به این بهبود، توسعه‌دهندگان رول‌آپ می‌توانند اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را با هزینه‌ای کمتر و کارایی بیشتر توسعه دهند؛ موضوعی که با رشد سرمایه قفل‌شده در لایه ۲، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
EIP-7002: امکان خروج و برداشت توسط لایه اجرایی
به کمک این پیشنهاد، خروج ولیدیتورها و برداشت‌ها در مین نت، می‌تواند از طریق لایه اجرایی انجام شود؛ به این معنی که دیگر نیازی به استفاده از کلیدهای فعال ولیدیتورها در لایه اجماع نیست؛ کلیدهایی که معمولاً به دلیل اتصال دائم به اینترنت، در معرض خطر حمله قرار دارند.
معماری اتریوم، وظایف را بین لایه اجماع و لایه اجرا تقسیم می‌کند. لایه اجماع، مسئول اجرای مکانیزم اثبات سهام (PoS) است و ولیدیتورها در آن بلاک‌ها را پیشنهاد و تأیید می‌کنند.
ولیدیتورها، باید به‌طور مداوم داده‌ها را امضا کنند تا از جریمه شدن یا اسلشینگ (Slashing) جلوگیری کنند؛ اسلشینگ، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، ولیدیتور به دلیل رفتار نادرست یا خطاهایی مانند امضای دو بلاک همزمان، بخشی از سرمایه‌اش را از دست می‌دهد.
کلیدهای امضا، معمولاً در نرم‌افزاری ذخیره می‌شوند که مسئول اعتبارسنجی است و روی سرور یا فضای ابری اجرا می‌شود. این نرم‌افزار، اغلب به اینترنت متصل است و همین اتصال مداوم، آن را در معرض حملات سایبری قرار می‌دهد.
در پکترا، پیشنهاد EIP-7002 اجازه می‌دهد که داده‌های برداشت، خروج ولیدیتور را از طریق لایه اجرا آغاز کنند و دیگر نیازی به استفاده از کلید فعال در لایه اجماع نباشد. لایه اجرا، وظیفه رسیدگی به تراکنش‌ها، قراردادهای هوشمند و موجودی حساب‌ها را بر عهده دارد.
EIP-2935: ذخیره هش بلاک‌های گذشته در حالت
پروپوزال EIP-2935، لایه اجرایی اتریوم را طوری تغییر می‌دهد که هش بلاک‌های گذشته را در حالت (State) دائمی ذخیره کند؛ نه در حافظه موقتی یا از طریق درخواست‌های خارجی. این داده‌ها از طریق یک قرارداد هوشمند جدید در آدرس 0xff…2935 در دسترس خواهند بود.
منظور از “State” در اینجا، همان وضعیت دائمی شبکه اتریوم است که اطلاعات مربوط به حساب‌ها، قراردادهای هوشمند، موجودی‌ها و سایر داده‌های حیاتی در آن نگهداری می‌شود. این اطلاعات با هر تراکنش به‌روزرسانی می‌شوند و بخشی از ساختار بنیادین بلاکچین هستند.
این ویژگی، امکان دسترسی بدون اعتماد به هش بلاک‌های اخیر (تا ۸,۱۹۲ بلاک یا حدود ۳۶ ساعت گذشته) را برای قراردادهای هوشمند فراهم می‌کند. این موضوع به اپلیکیشن‌هایی مانند اوراکل‌های غیرمتمرکز، ارتباط میان لایه‌ای و تأیید داده‌های تاریخی کمک می‌کند؛ بدون آنکه نیاز به ارائه‌دهندگان متمرکز باشد.
EIP-6110: تسریع فرایند تبدیل شدن کاربران به ولیدیتور
پروپوزال EIP-6110، پردازش سپرده‌گذاری ولیدیتورها را به لایه اجرایی منتقل می‌کند و زمان فعال‌سازی ولیدیتور جدید را از حدود ۱۲ ساعت، به تنها ۱۳ دقیقه کاهش می‌دهد.
این موضوع، روند پیوستن ولیدیتورهای جدید به شبکه را ساده‌تر می‌کند، مشارکت را افزایش می‌دهد و تأخیر شرکت‌های فعال در زمینه استیکینگ را کاهش می‌دهد.
سایر EIPها
چند پروپوزال دیگر نیز در ارتقای پکترا معرفی شده‌اند:
پروپوزال EIP-7623، هزینه مربوط به «کال دیتا» (calldata) را افزایش می‌دهد. کال دیتا، بخشی از اطلاعاتی است که هنگام اجرای یک قرارداد هوشمند به آن فرستاده شده و روی زنجیره ذخیره نمی‌شود؛ اما فضای زیادی اشغال می‌کند و در گذشته برای ذخیره‌سازی داده‌ها در لایه ۲ به کار می‌رفت.
با افزایش هزینه کال دیتا، توسعه‌دهندگان انگیزه بیشتری خواهند داشت تا به‌جای آن، از «بلاب‌ها» استفاده کنند، که گزینه‌ای بهینه‌تر برای ذخیره‌سازی موقتی داده‌ها در رول‌آپ‌ها محسوب می‌شوند.
پروپوزال EIP-2537، شامل افزودن پری کامپایل‌ها (Precompiles) است. پری کامپایل‌ها، توابع از پیش‌محاسبه‌شده‌ای هستند که در سطح پایین شبکه پیاده‌سازی می‌شوند و می‌توانند عملیات پیچیده، مانند محاسبات رمزنگاری را، با هزینه گس بسیار کمتری انجام دهند. به عبارت ساده، این قابلیت باعث می‌شود برخی پردازش‌های سنگین در قراردادهای هوشمند، سریع‌تر و ارزان‌تر انجام شوند.
پروپوزال EIP-7685، نیز چارچوبی برای درخواست‌های لایه اجرایی تعریف می‌کند که فرآیند سپرده‌گذاری و خروج ولیدیتورها را ساده‌تر می‌سازد.
پروپوزال EIP-7549، باعث ساده‌سازی عملیات ولیدیتورها و بهبود کارایی لایه اجماع می‌شود.
در نهایت، پروپوزال EIP-7840، ساختار جدیدی برای تعیین کارمزد پایه بلاب‌ها معرفی می‌کند که به تثبیت کارمزدها برای کاربران لایه ۲ کمک می‌کند.
