یکی از مهم‌ترین بازیگران بازار ارزهای دیجیتال، استیبل کوین ها هستند. این نوع از رمزارزها انواع مختلفی دارند و در عین دارای نواقصی هستند. یکی از جدیدترین و متمایزترین انواع ارزهای باثبات، فرکس (Frax) است. این ارز دیجیتال باثبات که در دسته استیبل کوین‌های الگوریتمی قرار می‌گیرد، با نوآوری خود به‌دنبال ایجاد تغییر در فضای این نوع از دارایی‌های دیجیتال است. برای اینکه بهتر بدانیم فرکس چیست، به بررسی نحوه کارکرد، محصولات پلتفرم Frax Finance، نقشه راه، بنیان‌گذاران، پروژه‌های مشترک و معرفی توکن FRAX و FXS خواهیم پرداخت. با میهن بلاکچین همراه باشید.
فرکس چیست؟
فرکس یک استیبل کوین چندقسمتی – الگوریتمی (Fractional-Algorithmic) است. فرکس نسل جدیدی از ارزهای دیجیتال با ثبات را ارائه می‌کند. برای اینکه بهتر بدانیم فرکس چیست، در ابتدا انواع ارزهای باثبات یا همان استیبل کوینها را معرفی کنیم.
استیبل کوینها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. گروه اول آن دسته از استیبل کوین‌هایی هستند که پشتوانه‌های وثیقه‌ای نسبت به ارزهای فیات دارند. این دسته از ارزهای دیجیتال باثبات به یک نسبت مشخص و در یک حساب مشخص، دلار یا ارز فیات دیگری را به نسبت یک به یک پشتوانه خود قرار می‌دهد. نمونه این نوع از استیبل کوین‌های، تتر است.
گروه بعدی استیبل کوین‌هایی با وثیقه بیش از حد (Overcollateralized) و ارزهای دیجیتال هستند. نمونه‌ای از این ارز دیجیتال باثبات، دای (DAI) است. دای توسط اتر وثیقه‌گذاری می‌شود و برای ساخت هر واحد دای باید مقداری اتر وثیقه گذاری‌شود. از آنجایی به این نوع از رمزارزها، وثیقه‌گذاری بیش از حد می‌گویند، زیرا باید بیشتر از ارزش کوین یا توکن مینت شده، وثیقه قرار داد. به این نوع از دارایی‌های دیجیتال استیبل کوین‌های آنچین یا با پشتوانه کریپتو نیز می‌گویند.
گروه سوم از ارزهای دیجیتال باثبات، استیبل کوین‌های الگوریتمی هستند. این نوع از رمزارزها با استفاده از توابع و فرمول‌های مشخص قیمت را ثابت نگه می‌دارند.، در صورت کاهش قیمت کوین یا توکن مورد نظر، عرضه آن را کم و در صورت افزایش قیمت، به‌منظور حفظ قیمت، عرضه را افزایش می‌دهند. مشکل این گونه از استیبل کوینها نداشتن هیچ وثیقه‌ای است. این مساله باعث نوسان بیش‌از حد برای یک استیبل کوین می‌شود. معروف‌ترین نمونه از استیبل کوین‌های الگوریتمی، امپل (AMPL) است. فرآیند تنظیم قیمت در امپل، ری‌بیس(Rebase) نام دارد.
فرکس با ادغام هر سه مدل قبلی، استیبل کوین جدیدی عرضه کرده است. به عبارت دیگر بخشی از استیبل کوین FRAX به‌صورت خارج از شبکه (Off-Chain) و توسط دلار پشتیبانی می‌شود، بخشی از آن با کریپتو و آنچین وثیقه‌گذاری می‌شود و برای ثابت نگه‌داشتن قیمت آن از روش‌های مختلف مانند مینت یا ساخت یا سوزاندن توکن حاکمیت FXS استفاده می‌شود.
هدف فرکس ارائه یک پول الگوریتمی بسیار غیرمتمرکز و مقیاس پذیر در مقایسه با ارزهای دیجیتالی با عرضه ثابت مانند بیت کوین است.
فرکس چگونه کار می‌کند؟
فرکس با درنظر گرفتن میانگین وزنی مدت‌دار قیمت USDC ،USDT و ETH موجود در یونی سواپ و همچنین دریافت اطلاعات قیمتی دلار آمریکا با استفاده از اوراکل Chainlink، استیبل کوین FRAX را قیمت گذاری می‌کند. البته با استفاده از تغییر در میزان وثیقه‌گذاری، سیستم الگوریتمی بودن را پیاده‌سازی می‌کند. برای مثال زمانی که قیمت بیش از یک دلار باشد، میزان وثیقه‌گذاری را کاهش می‌دهد و زمانی که قیمت کمتر از یک دلار شود، شرایط معکوس می‌شود.
وثیقه‌های پروتکل توسط استخرهای USDC در یونی سواپ تامین می‌شود. در مراحل اولیه آغاز به کار، میزان وثیقه‌گذاری ۱۰۰ درصد بوده است؛ به‌عبارت دیگر هر توکن FRAX پشتوانه‌ای دلاری داشته است. این وابستگی به ارزهای فیات به‌مرور زمان کاهش می‌یابد و جای خود را به ابزارهای دیگر مانند توکن حاکمیتی FXS می‌دهد. برای حفظ قیمت هر توکن FRAX باید میزان مشخصی از FXS ساخته یا سوزانده شود.
معرفی سرویس‌های Frax
برای اینکه بهتر بدانیم فرکس چیست، نگاهی به سرویس‌های آن می‌اندازیم.
مینت یا ساخت: در این بخش کاربران می‌توانند برای ساخت توکن FRAX وثیقه‌های مورد نظر خود را به مقدار لازم وارد سیستم کرده و توکن فرکس بسازند.
بازخرید (Redeem): از بخش بازخرید کاربران می‌توانند وثیقه‌های خود را از سیستم پس گرفته و توکن FRAX را واگذار کنند. برای مثال اگر کاربری بخواهد ۱۷۰ فرکس در سیستم بازخرید کند، به‌فرض اگر ۱۰۰ دلار USDC سپرده‌گذاری کرده باشد، مابقی را به قیمت همان لحظه، FXS دریافت خواهد کرد.
استیکینگ: استخرهای مختلفی متشکل از جفت رمزارزهای گوناگون در این پلتفرم وجود دارند که کاربران می‌توانند در ازای تامین نقدینگی آن‌ها و Staking، سود سالانه دریافت کنند.
veFXS: این سرویس یک سیستم واگذاری (Vesting) و ییلد فارمینگ است که بر اساس مکانیسم veCRV پلتفرم کرو فایننس کار می‌کند. کاربران می‌تواند FXS خود را تا ۴ سال در این بخش قفل کنند و در ازای آن veFXS دریافت کنند. توکن veFXS غیرقابل انتقال است و در بازارهای نقدی معامله نمی‌شود. در ازای قرار دادن یک FXS به مدت ۴ سال در این سرویس، ۴ توکن veFXS به کاربر داده می‌شود. این توکن برای شرکت در رای‌گیری و سیستم DAO فرکس استفاده می‌شود.
Gauge: این سیستم نیز مشابه سیستم Gauge در کرو فایننس است که برای رای دادن به وزن استخرها استفاده می‌شود. در این برنامه نیز کاربران می‌توانند FXS خود را به مدت ۴ سال بلوکه کرده و veFXS آورند.
نقشه راه فرکس چیست؟
نقشه راه مدونی برای Frax وجود ندارد. سم کاظمیان در کانال تلگرام فرکس اعلام کرده است که با شرکت در یک مصاحبه یوتیوبی، درباره برنامه‌های آینده این پروژه صحب کرده است.
بنیان‌گذار فرکس در این ویدیو اعلام می‌کند که در کنار برنامه‌های مختلف، چهار موضوع به‌طور جدی‌تر دنبال می‌شوند. اولین موضوع مربوط به افزایش شبکه‌هایی است که از Frax پشتیبانی می‌کنند. این پلتفرم قصد دارد به یک پلتفرم مولتی چین یا چندزنجیرهای گسترده‌تر تبدیل شود. در حال حاضر علاوه بر اتریوم، فرکس بریج‌هایی به پالیگان، فانتوم و هارمونی دارد.
مورد بعدی پیاده‌سازی سیستم AMO یا Algorithmic Market Operations Controller است. این ایده که به نام فرکس V2 نیز شناخته می‌شود، یک کنترل‌کننده بازار الگوریتمی است که سیاست‌های پولی و قراردادی را برای حفظ قیمت FRAX بعد از پگ کردن آن وضع می‌کند. این بدان معنا است که AMOها می‌توانند عملیات بازار باز را به‌صورت الگوریتمی پیاده‌سازی‌کنند، اما آن‌ها نمی‌توانند به‌صورت قراردادی از بدون هیچ پشتوانه‌ای توکن FRAX بسازند.
مورد سوم مربوط به FPI یا شاخص قیمتی فرکس است. شاخص قیمت فرکس، جایگزین بلاک چینی شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) است. شاخص قیمت مصرف‌کننده، یک عیار برای اندازه‌گیری نرخ تورم در اقتصاد سنتی است. این شاخص به‌دلیل شفاف نبودن اطلاعات، در برخی مواقع دقت لازم را ندارد و مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان است. فرکس می‌خواهد زیرساخت‌های لازم را برای انجام این کار مهیا کند.
مورد آخر بحث راه‌اندازی سرویس‌های بیشتر و تکمیل پلتفرم Frax است. یکی از مواردی که سم کاظمیان به آن اشاره می‌کند، راه‌اندازی سرویس وام‌دهی (لندینگ) در اکوسیستم فرکس است.
بنیان گذار فرکس کیست؟
سم کاظمیان (Sam Kazemian) یک توسعه‌دهنده نرم‌افزار ایرانی – آمریکایی است. او در دانشگاه UCLA تحصیل کرده و فارغ‌التحصیل فلسفه و نوروساینس است. در سال ۲۰۱۴ او در خوابگاه دانشجویی خود و به‌وسلیه یک دستگاه ماینینگ دست‌ساز، چند ارز دیجیتال از جمله بیت کوین و دوج کوین استخراج کرد و این‌گونه به دنیای کریپتو قدم گذاشت. کاظمیان علاوه بر فرکس، بنیان‌گذار Everipedia، نسخه بلاک چینی ویکی پدیا است. در ابتدا این دانشنامه به‌صورت آنلاین عرضه شد؛ اما پس از مدتی، کاظمیان تصمیم گرفت این پلتفرم را به بلاک چین منتقل کند.
سم کاظمیان در گام اول برای راه‌اندازی پلتفرم فرکس، با عضو سابق فدرال رزور، استفان مور همراه شد. در ادامه افرادی مانند تراویس مور (مدیر ارشد فناوری فرکس) و جیسون هوان (هم‌بنیان‌گذار فرکس) به مجموعه اضافه شدند.
پروتکل Frax با چه پروژه‌هایی همکاری داشته است؟
در ادامه برای اینکه بدانیم فرکس چیست و برای رسیدن به اهدافش، چه فعالیت‌هایی انجام داده است، برخی از پروژه‌های همکاری آن را معرفی خواهیم کرد.
پارتیسیسا (Partisia): پارتیسیا یک بلاک چین عمومی در نسل سوم وب است. همان‌طور که اشاره شد یکی از برنامه و سرویس‌هایی که فرکس به‌دنبال ارائه آن است، ساخت «شاخص قیمتی فرکس» است. برای به‌دست آوردن اطلاعات لازم و پیاده‌سازی برنامه، فرکس با بلاک چین پارتیسیا همکاری می‌کند. یکی از مزیت‌های پارتیسیا، امنیت و پرایوسی بالای این شبکه است.
اوندو (Ondo): اوندو یک پلتفرم برای برقرای ارتباط میان سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان توکن از طریق خدمات سرمایه‌گذاری بانکی آنچین است. طبق همکاری این دو پلتفرم در یک طرح به‌نام «نقدینگی به‌عنوان سرویس»، به فرکس این امکان داده می‌شود که نقدینگی مورد نیاز را برای صدور توکن در پلتفرم اوندو، تامین کند.
هارمونی (Harmony): هارمونی یک پلتفرم قرارداد هوشمند است. فرکس در همکاری خود با این پلتفرم یک میلیون دلار FRAX برای ایجاد استخر نقدینگی روی هارمونی و ایجاد بریج، وارد این پلتفرم می‌کند. علاوه‌بر این، این دو نهاد با برگزاری یک هکاتون مشترک، به کسانی که بتوانند ادغام و یکپارچه‌سازی فرکس به هارمونی را طراحی کنند، ۵۰ هزار دلار جایزه می‌داد.
کریپشن نتورک (Cryption Network): کریپشن یک پروتکل دیفای است. در همکاری این پروتکل با فرکس، قرار است از زیرساخت‌ها و پروتکل‌های فرکس برای اضافه کردن نقدینگی به PolyDEX (یکی از محصولات کریپشن نتورک) استفاده شود. این نقدینگی برای استخرهای FXS و CNT استفاده می‌شود. در این همکاری، امکان ساخت (Mint) توکن FRAX از طریق اپلیکیشن کریپشن به‌وجود خواهد آمد.
معرفی توکن‌های FRX و FRAX
ارز دیجیتال FRAX و FXS دو رمز ارز پلتفرم فرکس فایننس هستند. هر دوی این توکن‌ها بر شبکه اتریوم ساخته شده‌اند و استاندارد ERC20 دارند. توکن فرکس، استیبل کوین و محصول اصلی پلتفرم Frax است در حال حاضر به گزارش میهن بلاکچین در تاریخ ۲۴ دی ۱۴۰۰، ارزش بازاری برابر با ۲٬۱۰۸٬۹۱۹٬۲۳۷ دلار دارد که از این بابت در رتبه ۶۹ بازار ارزهای دیجیتال قرار دارد. میزان عرضه آن با توجه الگوریتمیک بودنش متغیر بوده و در حال حاضر نزدیک به دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون عدد از آن عرضه و و در چرخه بازار قرار دارد.
رمز ارز دوم یعنی FXS که نام کامل آن Frax Share است، به نوعی سهام این پلتفرم به‌حساب می‌آید. این توکن، یک توکن حاکمیتی است و برای مسائلی مانند وثیقه‌گذاری، پرداخت کارمزد و حق عضویت در اکوسیستم فرکس استفاده می‌شود. به گزارش میهن بلاکچین قیمت FXS برابر با ۲۸.۵۶ دلار است. این ارز دیجیتال با ارزش بازار ۱٬۳۶۹٬۸۹۹٬۰۰۹ دلاری در رتبه ۹۶ ارزهای دیجیتال قرار دارد. عرضه کل FXS برابر با ۹۹٬۸۱۱٬۰۷۳ عدد که از این میزان، ۳۵٬۶۴۸٬۰۶.۳۵ عدد آن در گردش است. بیشترین قیمت FXS مربوط به ۲۲ دی ماه ۱۴۰۰و ۴۲.۸ دلار است و کمترین قیمت آن در ۴ تیر ۱۴۰۰ با قیمت ۱.۵ دلار به ثبت رسید.
نحوه تخصیص توکن FXS یکی از جالب‌ترین نکات درباره فرکس فایننس است. ۶۵ درصد از کل توکن‌ها به کامیونیتی تعلق دارد. ۶۰ درصد مربوط به برنامه‌های نقدینگی، فارمینگ و جامعه است. ۵ درصد دیگر میان خزانه‌داری، کمک‌های مالی و شرکا تقسیم می‌شود. نرخ توزیع این توکن‌ها روزانه ۲۵ هزار عدد است که با توجه به طرح پیشنهادی شماره ۱۶ فرکس (FIP-16) هر ۱۲ ماه نصف می‌شود.
۳۵ درصد دیگر از توکن‌های تخصیص‌داده شده، به تیم و سرمایه‌گذارن واگذار می‌شود. ۲۰ درصد آن به تیم، بنیان‌گذاران و افرادی که در مراحل نخست به پروٰه اضافه شده‌اند (بین ۶ تا ۱۲ ماه امکان برداشت وجود ندارد) داده می‌شود. ۱۵ درصد دیگر میان مشاوران استراتژیک، مشارکت‌کنندگان خارج از شرکت و سرمایه‌گذاران خصوصی توزیع می‌شود.
در کدام صرافیهای می‌توان FRAX و FXS را خرید و فروش کرد؟
برای خرید و فروش توکن FRAX صرافیهای یونی سواپ V2 و V3، گیت، کرو فایننس (Curve Finance)، سوشی سواپ، دودو، تریدر جو، هات بیت و پاراسواپ این توکن را لیست کرده‌اند.
برای خرید و فروش توکن دیگر پلتفرم فراکس یعنی FXS، می‌توان از صرافیهای بایننس، یونی سواپ V2، کوکوین، گیت، Crypto.com، سوشی سواپ، اسپریت سواپ، هات بیت و پاراسواپ استفاده کرد.
کدام کیف پول برای نگهداری FXS و FRAX مناسب است؟
از آنجایی که هر دو رمز ارز FRAX و FXS بر بستر اتریوم و با استاندار ERC20 عرضه شده‌اند، این دو ارز دیجیتال را در کیف پول‌هایی که از این شبکه پشتیبانی می‌کنند، نگهداری کرد. گزینه‌هایی مانند متامسک و تراست ولت به جهت سهولت در استفاده، از جمله انتخاب‌های متداول کاربران هستند.
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی یکی از استیبل کوین‌های الگوریتمی به نام Frax پرداختیم و برای این که بدانیم فرکس چیست، نحوه کارکرد، محصولات پلتفرم Frax Finance، نقشه راه، بنیان‌گذاران و پروژه‌های مشترک آن را بررسی کردیم. آیا شما تابه‌حال تجربه کار با پروتکل فرکس را داشته‌اید؟ به‌نظر شما آیا فرکس می‌تواند در مسیر خود به سمت اهدافش، موفق باشد؟
