بیت‌کوین سال‌ها است که به‌عنوان امن‌ترین و غیرمتمرکزترین شبکه مالی جهان شناخته می‌شود، اما شرکت تحلیلی بلاکچیر (Blockchair) اخیرا با اشاره به کاهش بودجه امنیتی بیت‌کوین از یک بحران ساختاری پرده برداشته است. این یک هشدار جدی است؛ زیرا اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، ممکن است امنیت بزرگترین رمزارز جهان در معرض تهدید قراربگیرد. ماجرا این است که هر چهار سال در رویداد هاوینگ، پاداش بلاک نصف می‌شود و امنیت شبکه بیش از پیش بر دوش کارمزد تراکنش‌ها می‌افتد. این در حالی است که اقتصاد کارمزدها هنوز به اندازه کافی بالغ نشده است تا بتواند جایگزین مناسبی باشد. بلاکچیر معتقد است اتکا به رشد هش ریت یا امید به افزایش قیمت دلاری بیت کوین هم نمی‌تواند خلأ انگیزه ماینرها برای حفظ امنیت شبکه را جبران کند، درنتیجه مهم‌ترین عامل بازدارندگی شبکه در برابر مهاجمان بی‌اثر می‌شود. به همین دلیل این شرکت با راه‌اندازی وبسایتی به‌نام “Budget.Day” تلاش می‌کند تا موضوع کاهش بودجه امنیتی بیت کوین و چالش‌های امنیت پایدار این شبکه را به کانون توجه بیاورد. در این مطلب از میهن بلاکچین می‌خواهیم مدل امنیتی بودجه بیت کوین را بررسی کنیم و ببینیم بلاکچیر چه راهکارهایی را برای آینده امنیت بیت کوین پیشنهاد می‌دهد. با ما همراه باشید.
مدل امنیتی بودجه بیت‌کوین چطور کار می‌کند؟
ساختار امنیت شبکه بیت‌کوین بر پایه یک مکانیزم اجماع غیرمتمرکز به نام اثبات کار (Proof-of-Work) بنا شده است. در این مدل، ماینرها انرژی و توان محاسباتی خود را صرف اعتبارسنجی تراکنش‌ها و ایمن‌سازی شبکه می‌کنند. شبکه برای تشویق ماینرها به مشارکت در این فرآیند از انگیزه‌های اقتصادی استفاده می‌کند تا هم منافع شرکت‌کنندگان با امنیت شبکه همسو شود و هم از رفتارهای مخرب جلوگیری کند.
در این فرآیند، ماینرها برای حل معماهای رمزنگاری با هم رقابت می‌کنند و اولین کسی که پاسخ معتبر را پیدا کند، اجازه دارد بلاک جدیدی را به بلاکچین اضافه کند. از آنجایی‌که مشارکت در این فرآیند مستلزم مصرف بالای انرژی برق و سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در دستگاه‌های سخت‌افزاری ماینینگ است؛ حملاتی مانند دوبار خرج کردن (Double-Spending) یا سازمان‌دهی مجدد زنجیره (Chain Reorgs) از نظر اقتصادی دشوار و غیرممکن می‌شود. انجام این حملات تنها در صورتی شدنی است که مهاجم بتواند اکثریت نرخ هش شبکه را در اختیار بگیرد. برای جلوگیری از این اتفاق، در وایت پیپر بیت کوین الگوریتمی برای تنظیم سختی استخراج تعریف شده است که تضمین می‌کند حتی اگر قدرت هش شبکه تغییر کند، بلاک‌ها به طور میانگین هر ۱۰ دقیقه تولید شوند. بنابراین، انتشار بیت‌کوین‌های جدید و پردازش تراکنش‌ها با یک ریتم قابل پیش‌بینی ادامه پیدا می‌کند.
بودجه امنیتی بیت‌کوین چیست؟
اصطلاح بودجه امنیتی (Security Budget) به کل مبلغی گفته می‌شود که شبکه در ازای مشارکت مداوم ماینرها به آن‌ها پرداخت می‌کند. بودجه امنیتی بیت کوین از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود:
- پاداش بلاک (Block Subsidy): مقدار بیت‌کوینی است که در هر بلاک جدید مینت می‌شود و مستقیما به ماینری تعلق می‌گیرد که بلاک را حل کرده است. پاداش بلاک در ابتدا ۵۰ بیت‌کوین بود و پس از آن، هر چهار سال یک بار در رویداد هاوینگ (Halving) به نصف کاهش پیدا کرد. در هاوینگ سال ۲۰۲۴، این پاداش به ۳.۱۲۵ واحد بیت‌کوین در هر بلاک رسید.
- کارمزد تراکنش‌ها (Transaction Fees): مبلغی است که کاربران در ازای گنجاندن تراکنش‌ها در بلاک‌ها به ماینرها پرداخت می‌کنند.
با توجه به اینکه پاداش استخراج بلاک به‌مرور زمان کاهش پیدا می‌کند، اهمیت کارمزدها در تأمین امنیت شبکه بیشتر و بیشتر می‌شود. این دو منبع باید در مجموع آنقدر از نظر اقتصادی جذاب باشند که انگیزه ماینرها را برای ادامه فعالیت در شبکه حفظ کنند. اگر بودجه امنیتی کمتر از هزینه‌های عملیاتی ماینرها شود، ممکن است برخی از آن‌ها از شبکه خارج شوند که منجر به کاهش نرخ هش و در نتیجه افزایش آسیب‌پذیری شبکه در برابر حملات می‌شود.
افق بلندمدت مدل امنیتی بیت‌کوین
طبق طراحی بیت‌کوین، پاداش بلاک در نهایت به سمت صفر میل می‌کند. این اتفاق حدود سال ۲۱۴۰ رخ می‌دهد و در آن زمان، امنیت شبکه تنها از طریق کارمزد تراکنش‌ها تأمین می‌شود. به همین دلیل، تقاضای پایدار برای فضای بلاک و وجود یک بازار فعال برای کارمزدها به شدت اهمیت دارد. اگر زمانی که پاداش بلاک‌ها به صفر می‌رسد، حجم تراکنش‌ها و کارمزدهای حاصل از آن‌ها کافی نباشد، ممکن است شبکه بیت کوین برای حفظ قدرت هش کافی به مشکل بخورد؛ مگر اینکه سازوکارهای جایگزین مانند سایدچین‌ها یا راهکارهای خارج از زنجیره مانند شبکه لایتنینگ (Lightning Network) فعالیت اقتصادی لازم را ایجاد کنند تا بازار کارمزدها در لایه پایه جان بگیرد. البته این موضوع محل بحث و اختلاف‌نظر است؛ چراکه منتقدان می‌گویند اتکای صرف به کارمزدها ممکن است امنیت شبکه را به خطر بیندازد. از طرف دیگر، مدافعان معتقد هستند که عواملی همچون کمیابی بیت‌کوین، افزایش پذیرش و کارکرد اقتصادی آن، به‌طور طبیعی یک بازار کارمزد پایدار و قوی را ایجاد خواهند کرد.
منطق بازی و پویایی مدل امنیتی بیت کوین
یکی از ویژگی‌های کلیدی مدل امنیتی بیت‌کوین، مقاومت آن در برابر حمله از دیدگاه نظریه بازی (Game-Theoretic Resilience) است. به این معنا که ماینرها از نظر اقتصادی در وضعیتی هستند که ترجیح می‌دهند صادقانه عمل می‌کنند؛ زیرا اولا هرگونه حمله به شبکه برای آن‌ها بسیار پرهزینه است، ثانیا اگر باعث تضعیف شبکه شوند، اعتماد کاربران به بیت کوین از دست می‌رود و در نتیجه ارزش کوین‌هایی که در اختیار دارند و تجهیزات‌شان سقوط می‌کند.
همچنین، برنامه عرضه ثابت بیت کوین باعث می‌شود که سهم پاداش استخراج در بودجه امنیتی شبکه در طول زمان کاهش پیدا کند. بنابراین پایداری امنیت شبکه در بلندمدت به کارمزدهای ناشی از تقاضا و نوآوری‌های فنی بستگی خواهد داشت.
بنابراین، می‌توان اینطور گفت که مدل امنیتی بیت‌کوین یک سیستم ثابت نیست، بلکه یک تعادل پویا میان انگیزه‌های اقتصادی، رفتار کاربران و نوآوری‌های فناورانه است که همه آن‌ها باید به‌طور همزمان تکامل پیدا کنند تا یکپارچگی و امنیت بیت‌کوین حفظ شود.
چرا بلاکچیر ادعا می‌کند که مدل امنیتی بیت‌کوین در معرض خطر است؟
شرکت بلاکچیر (Blockchair) که در زمینه تحلیل داده‌های بلاکچین فعالیت می‌کند، به تازگی یک وبسایت آموزشی را به نام “Budget.Day” راه‌اندازی کرده است. هدف اصلی این سایت جلب توجه و هشدار درمورد مشکل کاهش بودجه امنیتی بیت‌کوین یا همان پاداش بلاک است؛ پاداشی که هر ۲۱۰ هزار بلاک طی رویداد هاوینگ نصف می‌شود و ممکن است در بلندمدت تاب‌آوری شبکه را با مشکل مواجه کند.
این وبسایت با زبانی ساده توضیح می‌دهد که مدل امنیتی اثبات کار بیت‌کوین بر پایه انگیزه مالی ماینرها (یعنی همان پاداش بلاک و کارمزد تراکنش‌ها) عمل می‌کند و اگر این انگیزه اقتصادی تضعیف شود چه اتفاقی می‌افتد. باجت دی با اشاره به نصف شدن پاداش بلاک‌ها در هر چهار سال و ناکافی بودن کارمزد تراکنش‌ها برای جبران این کاهش، هشدار می‌دهد که ممکن است بیت‌کوین در آینده به نقطه‌ای برسد که توان اقتصادی لازم را برای جلوگیری از حملاتی مانند دوبار خرج کردن، سانسور تراکنش‌ها یا متوقف کردن شبکه نداشته باشد. این نگرانی صرفاً یک بحث تئوری نیست؛ بلکه بر اساس داده‌های قابل اندازه‌گیری و کاهش درآمد ماینرها در مقایسه با ارزش کل بیت‌کوین مطرح شده است.
هسته اصلی استدلال سایت Budget.Day کاهش پاداش بلاک است؛ پاداشی که امروز به ۳.۱۲۵ واحد بیت‌کوین در هر بلاک رسیده و در نهایت در سال ۲۱۴۰ به صفر می‌رسد. از لحاظ تئوری، برای حفظ مشارکت ماینرها در تامین امنیت شبکه، کاهش پاداش‌های بلاک باید از طریق یک بازار کارمزد قوی جبران شود؛ اما داده‌ها نشان می‌دهد که تا الان چنین اتفاقی رخ نداده است.
اکنون که در اواسط سال ۲۰۲۵ هستیم، کارمزد تراکنش‌ها تنها بخش کوچکی از درآمد ماینرها را تشکیل می‌دهد و سطح آن‌ها همچنان پایین است؛ زیرا که هم فضای بلاک‌ها محدود است و هم بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند از راه‌حل‌های ارزان‌تر در سایر شبکه‌ها استفاده کنند. باجت دی هشدار می‌دهد که اگر درآمد حاصل از کارمزدها و افزایش قیمت بیت‌کوین از کاهش پاداش‌ها پیشی نگیرد، ماینرهای کمتری در تامین امنیت شبکه مشارکت خواهند کرد. این موضوع باعث کاهش توان پردازشی شبکه می‌شود و در نتیجه، هزینه لازم برای اجرای موفق حملات ۵۱٪ کاهش می‌یابد. به این‌ترتیب، عامل بازدارنده‌ای که اساس طراحی غیرمتمرکز و بدون اعتماد بیت کوین را شکل می‌دهد، تضعیف می‌شود.
راهکارهای بهبود مدل امنیتی بیت کوین چیست؟
سایت باجت دی برای بهبود مدل بودجه امنیتی بیت کوین دو مسیر پیشنهادی را مطرح کرده است.
- مقیاس‌پذیری درون‌زنجیره‌ای: این راهکار شامل اقداماتی مانند افزایش اندازه بلاک، کاهش زمان تولید بلاک یا گنجاندن بخش‌های اختیاری در بلاک‌ها می‌شود. این تغییرات امکان پردازش تعداد تراکنش بیشتری را در هر بلاک فراهم می‌کنند. در نتیجه، کارمزد تراکنش‌ها برای کاربران کاهش می‌یابد، در حالی که مجموع پاداش ماینرها در سطح قابل‌قبولی حفظ می‌شود.
- تغییرات بنیادی: دو پیشنهاد بحث‌برانگیزتر باجت دی یکی «تغییر مکانیزم اجماع اثبات کار بیت کوین به اثبات سهام (PoS)» و دیگری «اعمال تورم دائمی از طریق طرح‌هایی مانند انتشار پایدار (Tail emission) یا دموراژ (Demurrage)» است. منظور از دموراژ، این است که برای دارندگان بلندمدت بیت کوین هزینه‌ای بابت نگهداری یا جریمه انباشت وضع شود تا بتوان این هزینه را دوباره به سیستم برگرداند و صرف امنیت شبکه کرد. البته هر دو گزینه، هم از نظر فلسفی و هم عملی جای بحث دارند؛ زیرا یکی اصل عرضه ثابت ۲۱ میلیون واحدی بیت‌کوین را نقض می‌کنند و دیگری خطر تمرکزگرایی را در پی دارد.
سایت Budget.Day این راهکارها را به‌عنوان یک پیشنهاد مطرح می‌کند، نه اینکه آن‌ها را تأیید کند؛ هدف صرفاً بررسی گزینه‌ها و پیامدهای آن‌ها است.
بخشی از مأموریت Budget.Day به‌چالش کشیدن باورهای رایج درباره امنیت آینده بیت‌کوین است. این وبسایت هشدار می‌دهد که «افزایش نرخ هش» به‌تنهایی تضمین‌کننده امنیت بیت کوین نیست، به‌ویژه اگر این افزایش ناشی از دسترسی به انرژی یا سخت‌افزار ارزان‌تر باشد. همچنین در پاسخ به کسانی که ایده «بهبود بودجه امنیتی شبکه از طریق افزایش قیمت بیت‌کوین» را مطرح می‌کنند، اینطور استدلال می‌کند که ماینرها دستمزد خود را در قالب بیت‌کوین دریافت می‌کنند و مهاجمان بالقوه هم رشوه یا منابع حمله را با همان بیت‌کوین تامین می‌کنند؛ بنابراین تصور اینکه افزایش قیمت دلاری بیت کوین می‌تواند به بهبود امنیت شبکه کمک کند را بی‌ربط می‌داند.
سایت Budget.Day در این زمینه یک جمع‌بندی صریح اما محتاطانه دارد؛ اگر اصلاحات یا نوآوری‌های معناداری در مدل پاداش‌ها و مشوق‌ها رخ ندهد، ساختار تشویقی فعلی بیت‌کوین ممکن است در بلندمدت برای ایمن نگه داشتن شبکه ناکارآمد نباشد. البته این سایت ادعا نمی‌کند که راه‌حل نهایی را در اختیار دارد؛ بلکه هدف آن برجسته‌کردن یک مسئله فنی و اقتصادی است که با وجود اهمیت بنیادی، کمتر به آن پرداخته شده است.
آیا مسئله امنیت بیت کوین جدی است؟
تیم باجت دی به دلیل پرداختن به مسئله بودجه امنتی بیت کوین شایسته تقدیر است، زیرا سراغ موضوعی رفته که جامعه بیت کوین ترجیح می‌دهد درباره آن سکوت کند. صحبت کردن در مورد پایداری بلندمدت بودجه امنیتی بیت‌کوین کار ساده‌ای نیست؛ زیرا باور رایج جامعه این است که موفقیت بیت‌کوین حتمی است و همیشه امن می‌ماند. اما این پروژه به جای ترویج آسودگی و بی‌خیالی، ریسک‌های واقعی ناشی از کاهش درآمد ماینرها را برجسته می‌کند و هشدار می‌دهد که افزایش قیمت یا تقاضای سفته‌بازانه نمی‌تواند مشکلات ساختاری را حل نمی‌کند. سایت باجت دی با ارائه داده‌های شفاف و قابل‌فهم، از جامعه دعوت می‌کند که صادقانه با این مسئله روبه‌رو شوند؛ زیرا برای حل آن علاوه بر نیاز به دانش فنی، باید باورهای نادرست رایج را نیز اصلاح کرد.
تغییر روایت بیت‌کوین و پیامدهای آن
بیت‌کوین در ابتدا به‌عنوان یک سیستم نقدی همتا‌به‌همتا برای انجام تراکنش‌های روزمره با حجم بالا و کارمزد اندک معرفی شد. در سال‌های اولیه هم عمدتا برای پرداخت‌های خرد و تراکنش‌های مستقیم استفاده می‌شد؛ اما با گذشت زمان، در مواجهه با محدودیت‌های مقیاس‌پذیری و مناقشات شدید داخلی بر سر اندازه بلاک، مسیر آن تغییر کرد. بیت کوین به عنوان طلای دیجیتال معرفی شد؛ یک دارایی کمیاب و ضدتورمی که بیشتر برای حفظ ارزش طراحی استفاده می‌شود تا پرداخت هزینه‌های روزمره. اگرچه این تغییر روایت با مزایایی همچون پذیرش بیشتر در سطح نهادی و تقویت جایگاه بیت‌کوین به عنوان ذخیره ارزش همراه بود؛ اما یک اثر جانبی منفی هم ایجاد کرد. کاهش استفاده از بیت‌کوین برای پرداخت‌های روزانه مانع رشد بازار پایدار کارمزدها شد؛ بازاری که در آینده باید جایگزین پاداش بلاک شود.
با این اوصاف، بیت کوین در بلندمدت با یک چالش جدی روبرو می‌شود؛ زیرا مدل امنیتی بیت‌کوین بر این فرض استوار است که افزایش کارمزدها به‌طور طبیعی کاهش پاداش‌ها را جبران می‌کند. اما اگر اکثریت دارندگان بیت‌کوین صرفاً سرمایه‌گذارانی باشند که کوین‌هایشان را جابه‌جا نمی‌کنند یا اینکه برای پرداخت کارمزد کمتر به لایه ۲های بیت کوین مهاجرت کنند، ممکن است حجم تراکنش‌های لازم برای تامین مالی ماینرها کافی نباشد.
راه‌اندازی پروتکل‌های غیرمتعارفی مانند اردینالز (Ordinals) و رونز (Runes) روی شبکه بیت کوین بحث‌های زیادی را در جامعه آن برانگیخت. این پروتکل‌ها اجازه می‌دادند دارایی‌های دیجیتال مستقیماً روی بلاکچین بیت‌کوین حک یا مینت شوند و اغلب منجر به افزایش شدید کارمزدها در دوره‌های شلوغی شبکه می‌شدند.
این موضوع باعث شد بیت کوین برای بسیاری از کاربران عادی موقتاً غیرقابل‌استفاده شود؛ زیرا هزینه یک تراکنش ساده به‌شدت بالا می‌رفت. منتقدان، به‌ویژه بیت‌کوینرهای قدیمی این توکن‌ها را نوعی سوء‌استفاده از فضای بلاک و انحراف از هدف اصلی بیت کوین دانستند. اما از نگاه ماینرهایی که با حاشیه سود بسیار اندک و رقابت شدید مواجه شده بودند، این اتفاق فرصت جذابی برای درآمدزایی بود. به همین دلیل، برخی ماینرها برای اینکه درآمد بیشتری به‌دست بیاورند، سرویس‌های ویژه‌ای مانند ممپول‌های (Mempools) خصوصی یا کانال‌های انتقال خارج از شبکه (Out-of-Band Relay Channels) را مستقیما به پروژه‌های توکن‌سازی ارائه دادند. اگرچه درآمد اضافی حاصل از موج پروتکل‌های اردینال و رونز یک کمک اقتصادی موقت بود؛ اما در عین حال نشان داد که میان کاربردهای جدید بیت کوین و کاهش بودجه امنیتی شبکه یک تعارض جدی در حال شکل‌گیری است.
جمع‌بندی
در سال‌های اخیر بحث امنیت بلندمدت بیت‌کوین بیش از گذشته جدی شده است. تاکنون چندین نفر از افراد برجسته جامعه بیت کوین از جمله پیتر تاد (Peter Todd) نسبت به امنیت آینده این شبکه هشدار داده‌اند. نگرانی اصلی آن‌ها این است که با کاهش پاداش بلاک به مرور زمان، درآمد ماینرها کاهش می‌یابد و از طرف دیگر بازار کارمزدها هنوز آنقدر بالغ نشده است که بتواند انگیزه اقتصادی ماینرها را تامین کند. به همین دلیل، پیشنهادهای بحث‌برانگیزی همچون انتشار پایدار عرضه یا مکانیزمی برای وضع مالیات بر هولد بیت کوین مطرح شده است. اگرچه این ایده‌ها می‌توانند درآمد پایداری را برای ماینرها ایجاد کنند؛ اما اصل تغییرناپذیر عرضه محدود ۲۱ میلیون واحدی بیت کوین و تمرکززدایی را به چالش می‌کشند. به هر حال، هدف از طرح این ایده‌ها، خیانت به اصول بنیادی بیت کوین نیست؛ بلکه تلاشی برای حفظ پایداری شبکه در بلندمدت است. واقعیت این است که نادیده گرفتن کاهش بودجه امنیتی بیت کوین ممکن است در آینده به ضرر شبکه تمام شود. از این رو، آنچه اهمیت دارد این است که مسیر تکامل بیت کوین نه از روی تعصب و ایمان کورکورانه؛ بلکه برپایه آگاهی و تصمیم‌های سنجیده پیش برود. نظر شما در این مورد چیست؟ آیا هشدار بلاکچیر را یک زنگ خطر جدی برای امنیت شبکه بیت کوین می‌دانید؟
