پروتکل رونز (Runes protocol) بیت کوین چیست؟ جایگزین جدید استاندارد BRC-20

در دو سال گذشته، اکوسیستم بیت کوین به گونه‌ای تکامل یافته است که توکن‌های قابل تعویض و غیرقابل تعویض در آن توسعه یافته‌اند. این توکن‌ها در حال حاضر به ارزش بازار بیش از ۲ میلیارد دلار رسیده‌ و صدها میلیون دلار درآمد برای ماینرهای این شبکه ایجاد کرده‌اند. اوردینالز اولین پروتکلی بود که امکان ساخت توکن‌های غیر قابل تعویض یا NFTها را در شبکه بیت کوین فراهم کرد. پس از آن استاندارد BRC-20 امکان ساخت توکن‌های قابل تعویض را ایجاد کرد. اکنون توسعه‌دهنده پروتکل اوردینالز یک پروتکل جدید به نام رونز (Runes) را معرفی کرده است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای استاندارد توکن‌سازی BRC-20 بیت کوین باشد. با راه‌اندازی پروتکل Runes، یک پروتکل توکن که انقلابی در ایجاد توکن‌ها در بیت‌کوین ایجاد می‌کند، پیش‌بینی‌های زیادی در مورد ساخت میم کوین‌ها در اکوسیستم بیت کوین مطرح شده است. در این مقاله از میهن بلاکچین بررسی می‌کنیم که پروتکل رونز چیست، چگونه کار می‌کند و چه مزیت‌هایی برای اکوسیستم بیت کوین دارد.

پروتکل رونز چیست؟

پروتکل رونز (Runes protocol) یک استاندارد توکن‌سازی برای بلاک چین بیت کوین است. به‌کمک این پروتکل می‌توان در شبکه بیت کوین توکن‌های مثلی یا قابل‌تعویض (Fungible) ساخت. پروتکل رونز احتمالا در آخر فروردین و هم‌زمان با هاوینگ بیت کوین راه‌اندازی خواهد شد. به این ترتیب، قرار است این پروتکل در بلوک ۸۴۰٬۰۰۰ بیت کوین فعال شود.

پروتکل رونز توسط کیسی رودآرمور (Casey Rodarmor) که همان توسعه‌دهنده پروتکل اوردینالز (Ordinals) است، ساخته شده است. رود آرمور این پروتکل جدید را در سپتامبر ۲۰۲۳ و به عنوان جایگزینی بهتر و ساده‌تر برای استاندارد BRC-20 برای توکن‌های قابل تعویض معرفی کرد. پروتکل رونز هنوز به‌صورت رسمی راه‌اندازی نشده است؛ اما توسعه‌دهندگان، پروژه‌های مختلفی را در انتظار راه‌اندازی این استاندارد و با استفاده از اوردینالز ساخته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به پروژه‌های Runealpha ،PipeBTC و RSIC اشاره کرد. این پروژه‌ها در انتظار راه‌اندازی رونز و انتقال به این پروتکل هستند.

به هر یک از توکن‌های مختلفی که با استفاده از پروتکل رونز ساخته می‌شوند، رون (Rune) گفته می‌شود. این توکن‌ها به صورت مستقیم در بلاکچین بیت کوین صادر می‌شوند. دقت کنید که پروتکل رونز با ارز دیجیتال RUNE که توکن بومی شبکه تور چین (Thorchain) است، فرق دارد و این دو پروژه هیچ ربطی به هم ندارند.

رودارمور در ماه فوریه در یکی از قسمت‌های پادکست خود به نام Hell Money اشاره کرده که این پروتکل برای میم کوین‌ها ساخته است:

من بستری را فراهم می‌کنم تا مردم بتوانند در آن شت کوین بسازند.

هدف از توسعه پروتکل رونز چیست؟

در حالی که استانداردهای توکن BRC-20 و SRC-20 از قبل وجود دارند، این استانداردها بر اساس نظریه Ordinals هستند که می‌تواند منجر به ایجاد UTXOهای «غیرضروری» شوند که می‌تواند شبکه را به هم ریخته و منجر به معاملات کندتر، پرهزینه‌تر و با قابلیت اعتماد کمتر شود. پروتکل رونز برای حل این مشکل آمده و هدفش این است که تولید UTXOهای «اضافه» در شبکه به حداقل برسد و ترافیک شبکه کم‌تر شود. از آنجایی که Runes تولید UTXOهای غیرضروری را کاهش می‌دهد دارای حداقل ردپای آنچین بوده و کارایی کلی را بهبود می‌بخشد.

تفاوت‌های پروتکل رونز با استاندارد BRC-20

پروتکل رونز با استاندارد BRC-20 متفاوت است. استاندارد BRC-20 پیچیده‌تر است و مبتنی بر UTXO نیست. هدف پروتکل رونز این است که جایگزین بهتری برای استاندارد BRC-20 باشد.

رودآمور رونز را به عنوان یک پروتکل و استاندارد توکن توصیف کرده که می‌تواند برخی از کاستی‌های BRC-20 را برطرف کند. همچنین، نسبت به BRC-20 ساده‌تر بوده و امنیت بیشتری را به کاربران ارائه می‌دهد. به علاوه، رونز یک پروتکل مستقل است و برخلاف BRC-20 به اوردینالز وابسته نیست. از طریق BRC-20، کاربران فقط می‌توانند یک نوع توکن را با یک اینسکریپشن به یک مقصد انتقال دهند. با این حال، Runes به کاربران این امکان را می‌دهد تا توکن‌های مختلف را در یک تراکنش واحد که هر تعداد Runes را از ورودی‌ها به خروجی‌ها منتقل می‌کند، توزیع کنند.

BRC-20	RUNES	اجزا
مبتنی بر اوردینالز	مبتنی بر UTXO	مدل عملکرد
حکاکی روی ساتوشی	ذخیره در OP_RETURN	نحوه ذخیره‌سازی داده
قابل تعویض	قابل تعویض	نوع توکن
زیاد	کم	ردپای آنچین
خیر	بله	سازگاری با لایتنینگ
تنها محدود به روش Open Minting	مینت باز و بسته	نحوه مینت توکن
نیازمند به اینسکریپشن‌های جدید	بر اساس OP_RETURN	انتقال توکن
Domo	Casey Rodarmor	سازنده

یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین این دو پروتکل این است که Runes توکن‌های ایجاد شده یا مینت شده با استفاده از تراکنش‌های دارای خطا را می‌سوزاند و کاربران را تشویق می کند تا مدیریت صحیح UTXO را انجام دهند. برعکس، پروتکل BRC-20 به کاربران این امکان را می‌دهد که در صورت اشتباه، دوباره تلاش کنند.

در ضمن پروتکل رونز از سایر پروتکل‌های بیت کوین مثل RGB و تپ روت (Taproot) بهتر است؛ چون این پروتکل‌ها بر داده‌های آفچین متکی هستند. پروتکل رونز بر داده‌های آفچین متکی نیست و نیازی به توکن بومی ندارد و کاملا به صورت آنچین کار می‌کند. به عنوان مثال، پروتکل Taproot Assets از UTXOها استفاده می‌کند، اما متا دیتای دارایی را به صورت آفچین ذخیره می‌کند. از طرف دیگر Counterparty، پروتکلی که بر بستر بلاک چین بیت کوین ساخته شده است، برای برخی عملیات خود به یک توکن بومی نیاز دارد و مبتنی بر UTXO نیست.

پروتکل رونز چگونه کار می‌کند؟

برای درک نحوه عملکرد پروتکل رونز بیت کوین، آشنایی با دو عبارت ضروری است:

• مدل تراکنش UTXO بیت کوین
• کد عملیات OP_RETURN

در مدل تراکنش UTXO (خروجی تراکنش خرج نشده)، کل دارایی نگهداری شده در دفتر کل کاربر برای هر تراکنش مصرف می‌شود که طی آن یک الگوریتم، موجودی جدید را پس از انتقال مقدار مورد نظر توکن‌ها به گیرنده محاسبه می‌کند. هر UTXO می‌تواند هر مقدار از هر تعداد Runes را در خود جای دهد.

برخلاف پروتکل اوردینالز، پروتکل رونز داده‌ها را در بخش ویتنس (Witness) تراکنش‌ ذخیره نمی‌کند. ویتنس با ارتقای SegWit معرفی شد که با تقسیم قالب تراکنش بیت کوین به دو بخش آن را تغییر داد. قسمت اول آدرس‌های کیف پول فرستنده و گیرنده را نگه می‌دارد، در حالی که بخش ویتنس حاوی امضاهای تراکنش است. Runes به‌جای ذخیره داده‌ها در بخش ویتنس تراکنش، همه داده‌ها از جمله حکاکی، مینت و انتقال پیام‌ها را در OP_RETURN ذخیره می‌کند. این عامل پروتکل‌های Ordinals و Runes را از یکدیگر متمایز می‌کند.

کد عملیاتی OP_RETURN کاربران را قادر می‌سازد تا اطلاعات اضافی را به تراکنش‌های بیت‌کوین ضمیمه کنند، بدون اینکه تاثیری بر کارایی شبکه داشته باشند. کد OP_RETURN به کاربران بیت کوین امکان می‌دهد تا حداکثر ۸۰ بایت داده را به یک تراکنش غیرقابل مصرف اضافه کنند. این داده‌ها شامل اطلاعات مربوط به توکن از جمله نام، شناسه، نماد، فرمان برای اقدامات خاص و سایر داده‌های مورد نیاز است. تابع خاص OP_RETURN که پروتکل رونز برای ذخیره داده‌ها از آن استفاده می‌کند، تراکنش‌ها را کارآمد نگه داشته و فشار شبکه را به حداقل می‌رساند؛ ضمن اینکه تجربه کاربر را بهبود می‌بخشد.‌

پیام‌های پروتکل Runes نیز که در OP_RETURN ذخیره می‌شوند، Runestone نام دارند (با کالکشن Runestones Ordinals اشتباه گرفته نشود).

حکاکی و مینت Runes در شبکه بیت کوین

فرآیند ایجاد یک Rune جدید به عنوان حکاکی (Etching) شناخته می‌شود. کاربرانی که می‌خواهند یک Rune جدید حکاکی کنند، نام، نماد، شناسه، مقدار عرضه، تقسیم‌پذیری و پارامترهای مربوط به تولید و توزیع Rune را در خروجی OP_RETURN مشخص می‌کنند. سازندگان همچنین می‌توانند قابلیت پری‌ماین (Premine) را در فرآیند حکاکی بگنجانند که در آن می‌توانند قبل از عرضه عمومی، بخشی از عرضه توکن را برای خود بردارند.

پس از حکاکی، رونز را می‌توان از طریق مینت باز یا بسته ضرب کرد. Open Minting به هر کسی اجازه می‌دهد تا یک Rune را بعد از حکاکی اولیه ضرب کند. مینت بسته تنها زمانی اجازه ایجاد توکن‌های جدید را می‌دهد که شرایط از پیش تعیین‌شده برآورده شود. مانند یک دوره زمانی خاص که پس از آن فرآیند مینت به پایان رسیده و عرضه توکن محدود می‌شود.

اگر تراکنش Rune به دلیل پیام نامعتبر پروتکل با شکست مواجه شود، Runes سوزانده می‌شود تا از ایجاد تصادفی توکن‌ها جلوگیری شود.

مزیت‌های پروتکل رونز برای اکوسیستم بیت کوین

راه‌اندازی پروتکل رونز می‌تواند مزیت‌های مختلفی برای اکوسیستم بیت کوین داشته باشد. در ادامه به برخی از اثرات مثبت پروتکل رونز بر شبکه بیت کوین اشاره می‌کنیم.

• کاربران بیشتر: پروتکل رونز این امکان را به پروژه‌های ارز دیجیتال می‌دهد که انواع مختلفی از توکن‌ها مثل توکن‌های حاکمیتی، استیبل کوین‌ها و توکن‌های اوراق بهادار را در شبکه بیت کوین بسازند. این امر باعث می‌شود کاربردهای شبکه بیت کوین بیشتر شده و کاربرهای بیشتری به این شبکه جذب شوند. در واقع پروتکل رونز به مقبولیت گسترده شبکه بیت کوین کمک می‌کند.
• درآمد بیشتر: هرچه کاربران بیشتری از پروتکل رونز و توکن‌های آن استفاده کنند، کارمزدهای بیشتری در شبکه بیت کوین پرداخت خواهد شد. افزایش کارمزدها باعث افزایش درآمد ماینرها و تشویق آ‌ن‌ها به فعالیت بیشتر در شبکه بیت کوین می‌شود. با توجه به اینکه در هاوینگ پیش‌رو پاداش استخراج بیت کوین نصف خواهد شد، ماینرها به این انگیزه نیاز خواهند داشت.
• نوآوری: پروتکل رونز به توسعه‌دهندگان انگیزه می‌دهد تا پروژه‌های جدید و نوآورانه‌ای را در شبکه بیت کوین بسازند و کاربردهای جدیدی را به این شبکه اضافه کنند.
• صدور توکن‌های مثلی در شبکه بیت کوین را ساده می‌کند: پروتکل رونز این امکان را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند که به‌راحتی و به صورت مستقیم توکن‌های خود را در شبکه بیت کوین راه‌اندازی کنند.

چالش‌های پیش روی پروتکل رونز

• رقابت با استاندارد توکن BRC-20 که به طور گسترده پذیرفته شده است.
• سوزاندن توکن‌های ناشی از خطا می‌تواند بر تجربه کاربر تاثیر منفی بگذارد.
• این پروتکل هنوز خود را به عنوان یک استاندارد توکن بیت کوین اثبات نکرده است.

اکوسیستم Runes

با توجه به اینکه Runes قرار است در تاریخ هاوینگ بیت کوین فعال شود، سازندگان بیت کوین در حال حاضر با ایجاد زیرساخت پشتیبانی برای توکن‌های Runes خود را برای راه‌اندازی این پروتکل آماده می‌کنند. در اینجا نگاهی به اکوسیستم در حال رشد Runes می‌اندازیم:

مارکت پلیس‌های رونز

مارکت پلیس‌های Runes پلتفرم‌هایی هستند که کاربران می‌توانند پس از راه‌اندازی این پروتکل، با کیف پول خود رون‌ها را خریداری کرده و بفروشند. سرمایه‌گذاران در حال حاضر می‌توانند توکن‌هایی مانند Runestone، RSIC، Rune Pups و RuneX: Unnamed را در مارکت پلیس مجیک ادن (Magic Eden) معامله کنند.

لانچ پدهای Runes

لانچ پدهای Runes وب‌سایت‌هایی هستند که پروژه‌ها می‌توانند توکن‌های خود را در آن‌ها راه‌اندازی و توزیع کنند. هر دو مارکت پلیس Magic Eden و BitX دارای لانچ پدهایی هستند که از بازاریابی این پروژه‌ها پشتیبانی می‌کنند. با این حال، پروژه‌های توکن Runes می‌توانند در پلتفرم‌های Meta Runes ،CraftRunes و Runes Terminal نیز راه‌اندازی شوند.

پلتفرم های وام‌دهی Runes

پلتفرم‌های وام‌دهی رونز، برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) هستند که کاربران را قادر می‌سازد تا مستقیما با کیف پول خود، توکن‌های رونز را قرض دهند.

Fluid Tokens نمونه‌ای از Dappهای وام‌دهنده رونز روی شبکه بیت‌کوین است که امکان وام‌دهی و قرض گرفتن بدون مجوز از هر دو پروتکل رونز و اوردینالز را ارائه می‌دهد.

کیف پول‌های رونز

در حالی که رونز بر بستر بلاکچین بیت کوین ساخته می‌شود، به برنامه‌های کیف پول خاصی برای مدیریت دارایی نیاز دارد. کاربران می‌توانند از کیف پول‌هایی مانند Xverse که از توکن‌های BRC-20 نیز پشتیبانی می‌کند، برای مدیریت توکن‌های Runes خود استفاده کنند.

معرفی بهترین پروژه‌های پروتکل رونز

با اینکه پروتکل رونز به طور رسمی راه‌اندازی نشده است، برخی از پروژه‌های اوردینالز قصد دارند توکن‌های رونز خود را در این پروتکل راه‌اندازی کنند. در ادامه تعدادی از مهم‌ترین پروژه‌های این پروتکل را بررسی می‌کنیم.

رون استون (Runestone)

رون استون یکی از پروژه‌های مهم است که به پروتکل رونز ملحق شده است. این پروژه توسط شخصی با نام مستعار Leonidass راه‌اندازی شد. رون استون یک کالکشن بزرگ و متشکل از از ۱۱۲,۳۸۳ آیتم مختلف است. کل این کالکشن به کاربران قدیمی پروتکل اوردینالز ایردراپ شد.

توکن‌های کالکشن رون استون به صورت رایگان به کیف پول‌های کاربران پروتکل اوردینالز واریز شده است. هولدرهای این کالکشن بخشی از ایردراپ میم‌کوین رونز را دریافت خواهند کرد. احتمالا سایر پروژه‌های اوردینالز نیز بخشی از ایردراپ‌های خود را به هولدرهای کالکشن رون استون اختصاص خواهند داد.

متاپروتکل آرسیک (RSIC Metaprotocol)

متاپروتکل آرسیک یکی از بهترین پروژه‌های رونز است که در ماه ژانویه ۲۰۲۴ به صورت رایگان بین هولدرهای کالکشن‌های مختلف اوردینالز ایردراپ شد. این کالکشن توسط گروهی از توسعه‌دهندگان ناشناس به نام Runecoin ساخته شده و شامل ۲۱,۰۰۰ آیتم مختلف است.

RSICها نوعی واحد ماینینگ هستند که توکن‌های رونز منتشر نشده را برای هولدرها جمع‌آوری می‌کنند. هرچه یک نفر مدت بیشتری RSIC نگهداری کند، سهم بیشتری از توکن‌های آینده خواهد داشت. دقت کنید که در صورت انتقال RSIC، توکن‌های ماین شده منتقل نمی‌شوند و در همان کیف پول اولیه باقی می‌مانند.

پروژه BTC Machine

پروژه BTC Machine یکی از اولین کالکشن‌های اوردینالز است که یک توکن BRC-20 به نام ZBIT نیز منتشر کرده است. این پروژه حالا قصد دارد ZBIT را از یک توکن BRC-20 به یک توکن رونز تبدیل کند.

احتمالا همانند RSIC، هولدرهای این کالکشن نیز سهمی از توکن‌های آینده رونز را دریافت خواهند کرد. پروژه BTC Machine در حال توسعه یک بازی به نام Satoria است و اعلام کرده که بخشی از توکن‌های رونز ZBIT را به هولدرهای Runestone ایردراپ خواهد کرد.

پاپس (PUPS)

مثل ZBIT، توکن پاپس نیز یک توکن BRC-20 است که حالا قصد دارد به یک توکن رونز تبدیل شود. طبق اطلاعیه‌ای که در صفحه توییتر پروژه منتشر شد، ۷۷٪ از توکن‌های رونز این پروژه به هولدرهای توکن PUPS مبتنی بر استاندارد BRC-20 و ۲۳٪ آن به هولدرهای کالکشن Rune Pups ایردراپ خواهد شد. توکن‌های PUPS هیچ کاربردی ندارند و صرفا میم‌کوین‌هایی هستند که توسط جامعه کاربری کنترل می‌شوند.

رونز ترمینال (RunesTerminal)

رونز ترمینال یکی از پروژه‌هایی است که در مدت کوتاه به خوبی رشد کرد و حالا قصد دارد از زیرساخت پروتکل رونز برای توسعه قابلیت‌های مختلف استفاده کند. رونز ترمینال به زودی یک کالکشن اوردینالز به نام ApeOdyssey و یک توکن رونز به نام RUNI راه‌اندازی خواهد کرد. 

سوالات متداول (FAQ)