تب عرضه‌های اولیه بار دیگر داغ شده است، اما نه با همان شکل و شمایلی که در سال ۲۰۱۷ رواج داشت. این بار شاهد ظهور لانچ‌پدهای عمومی (Public Launchpad) هستیم که تلاش می‌کنند با فعالیت در چارچوب‌های قانونی و شفاف، اشتباهات تلخ دوران ICOها را جبران کنند و فرصتهای اولیه سرمایه‌گذاری را به‌صورت عادلانه در اختیار همه سرمایه‌گذاران قرار دهند. در این مطلب از میهن بلاکچین در ابتدا نگاه کوتاهی به سیر تحول رویدادهای جذب سرمایه می‌اندازیم و در ادامه ضمن معرفی ۴ لانچ‌پد عمومی پیشرو، ساختار، مزایا ومعایب آنها را بررسی می‌کنیم.
نکات کلیدی 
رویدادهای فروش عمومی که ما آنها را با هیجان عرضه اولیه‌های سال ۲۰۱۷ می‌شناسیم، دوباره به دنیای کریپتو بازگشته‌اند؛ اما این بار در قالب لانچ‌پدهای عمومی. لانچ‌پدهای عمومی ابزار موثری هستند که به پروژه‌ها در جذب کاربران اولیه و نقدینگی موردنیاز کمک می‌کنند. لژیون، سونار، بیلدپد و کایتو، چهار نمونه از لانچ‌پدهایی هستند که در خط مقدم این جریان قرار دارند. اکثر لانچ‌پدهای عمومی برای رعایت قوانین، احراز هویت را الزامی کرده‌اند. ممکن است تب کوتاه مدت لانچ‌پدهای عمومی بعد از مدتی فروکش کند؛ اما به دلیل نیاز ساختاری بازار، احتمال تداوم حیات آنها در آینده وجود دارد.
سیر تحول از ICOها تا لانچ‌پدهای عمومی
عرضه اولیه (ICO) نخستین بار در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان رویدادی برای جذب سرمایه پروژه‌های کریپتویی نوپا معرفی شد. از آنجایی‌که در این رویداد هم پروژه‌ها نقدینگی قابل‌توجهی جذب می‌کردند و هم سرمایه‌گذاران سود خوبی به دست می‌آوردند، ICOها رونق گرفتند. اما این تب داغ با ظهور پروژه‌های کلاهبرداری در سال ۲۰۱۷ فروکش کرد و بعد از آن نمونه‌هایی متعددی از عرضه معرفی شد. در نهایت، پروژه‌ها به سمت فروش خصوصی تغییر مسیر دادند؛ جایی که فقط سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC) به فرصتهای اولیه دسترسی داشتند و سرمایه‌گذاران خرد از بازی کنار گذاشته شدند.
حالا دوباره با شفاف شدن مقررات کریپتویی، زمینه برای بازگشت عرضه‌های عمومی فراهم شده است. به‌طور مثال، قانون میکا (MiCA) در اروپا چارچوب مشخصی را برای صدور مجوز و عرضه توکن‌ها ایجاد کرده است. همچنین، برخی کشورهای آسیایی و خاورمیانه فروش توکن را به شرط احراز هویت (KYC) تحت قوانین محلی مجاز می‌دانند. به‌همین دلیل، شاهد ظهور لانچ‌پدهایی هستیم که قصد دارند در چارچوب‌های مدون، بستر مناسبی را برای جذب سرمایه پروژه‌های نوپا فراهم کنند و از طرف دیگر دسترسی به فرصتهای اولیه سرمایه‌گذاری را در اختیار عموم قرار دهند.
معرفی ۴ لانچ‌پد عمومی با ۴ رویکرد متفاوت
بازار لانچ‌پدها (Launchpads) روزبه‌روز در حال گسترش است و هر پلتفرم از شیوه جدیدی برای فروش عمومی توکن‌ها رونمایی می‌کند. تمام این پلتفرم‌ها برای حفظ امنیت و انطباق با قوانین، احراز هویت کاربران را الزامی کرده‌اند و تفاوت اصلی آنها در نحوه انتخاب شرکت‌کنندگان و روش توزیع توکن‌ها است. در ادامه، به بررسی ۴ لانچ‌پد عمومی می‌پردازیم تا ببینیم هر کدام از آنها برای جذب سرمایه عمومی چه مسیری را دنبال می‌کند.
لانچ‌پد لژیون (Legion)؛ سرمایه‌گذاری بر پایه شایستگی
لژیون (Legion) یک پلتفرم فروش عمومی است که با هدف ایجاد مدل متفاوتی از جذب سرمایه فعالیت می‌کند. در این لانچ‌پد، انتخاب سرمایه‌گذاران صرفاً بر اساس میزان سرمایه آنها نیست، بلکه بر پایه توانایی و شایستگی افراد برای کمک به رشد پروژه‌ها انجام می‌شود. در واقع، لژیون می‌خواهد افرادی را جذب کند که بتوانند برای پروژه ارزش واقعی ایجاد کنند و در موفقیت بلندمدت آن نقش داشته باشند.
لانچ‌پد لژیون برای اجرای این هدف، از یک سیستم اختصاصی به نام امتیاز لژیون (Legion Score) استفاده می‌کند. این امتیاز از طریق ترکیبی از داده‌های آنچین و آفچین ازجمله سابقه فعالیت کاربر در بلاکچین، میزان تأثیرگذاری در شبکه‌های اجتماعی و مشارکت در گیت‌هاب محاسبه می‌شود.
افزون بر این، کاربران باید هنگام شرکت در دوره‌های جذب سرمایه، نامه‌ای کوتاه (Cover Letter) بنویسند و توضیح دهند که چطور می‌توانند به رشد پروژه کمک کنند. این مرحله به پلتفرم اجازه می‌دهد تا عوامل کیفی و غیرقابل اندازه‌گیری مانند مهارت‌ها، تجربه یا بینش کاربر را نیز در ارزیابی لحاظ کند. برای تحلیل این داده‌ها از مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) استفاده می‌شود. در واقع، لانچ‌پد لژیون به جای تمرکز بر قدرت مالی سرمایه‌گذار، بر توانایی مشارکت واقعی کاربران در اکوسیستم تأکید می‌کند.
نمونه‌ای از اجرای این روش در فروش توکن ییلد بیسیس (Yield Basis) مشاهده شد. بیش از ۶۷ هزار نفر برای مشارکت در این فروش عمومی درخواست دادند. لژیون ابتدا بر اساس امتیاز مشارکت‌کنندگان، آنها را رتبه‌بندی کرد؛ اما به‌جای تکیه صرف بر امتیاز عددی، ارزیابی نسبی را نیز چاشنی کار خود کرد. پلتفرم، عواملی مانند انتشار توییت درباره پروژه، فعالیت آنچین در پروتکل‌های مرتبط و سوابق کدنویسی توسعه‌دهندگان در گیت‌هاب را در نظر گرفت و در آخر، با بررسی دستی، انتخاب‌های نهایی را مشخص کرد.
با این حال، فرآیند مذکور خالی از چالش نبود. برخی کاربران معتقد بودند بخش زیادی از توکن‌ها به تعداد محدودی از اینفلوئنسرها اختصاص یافته است. لژیون در پاسخ، گزارش شفافی منتشر کرد و نحوه تخصیص و توزیع توکن‌ها را توضیح داد. اما همین موضوع یک معضل اساسی را در مدل‌های شایستگی‌محور آشکار کرد؛ قضاوت کیفی همیشه تا حدی سلیقه‌ای است و ناگزیر وارد فرآیند انتخاب می‌شود. به‌علاوه، پلتفرم نمی‌تواند معیارها را به‌صورت کاملا شفاف منتشر کند، زیرا در این صورت احتمال مشارکت جعلی و تقلب در سیستم افزایش می‌یابد. به‌همین دلیل، مدل سرمایه‌گذاری مبتنی بر شایستگی با یک نوع محدودیت ساختاری بین شفافیت کامل و بی‌طرفی مواجه می‌شود.
با وجود این چالش‌ها، رویکرد لانچ‌پد لژیون یک گام مهم در تحول ساختار جذب سرمایه عمومی به‌شمار می‌آید؛ زیرا تلاش می‌کند فرآیند فروش توکن‌ها را از رقابت قدرت سرمایه‌داران یا اولویت ثبت‌نام، به مدلی بر پایه شایستگی و مشارکت واقعی جامعه تبدیل کند. هدف این است که پروژه‌ها به جای جذب صرف منابع مالی، به افرادی متصل شوند که واقعاً در توسعه و موفقیت آنها نقش دارند. با‌این‌اوصاف، باید گفت که لژیون تلاشی برای بازآفرینی روح شفافیت و مشارکت گسترده دوران ICOها است؛ اما این بار در یک چارچوب منظم، واقعی و قانونمند.
لانچ‌پد بیلدپد (Buidlpad)؛ پلتفرم لانچ‌پد کریپتویی مبتنی بر مشارکت
بیلدپد (Buidlpad) یک لانچ‌پد متمرکز بر اکوسیستم سویی (Sui) است که با رویکرد متفاوتی نسبت به لژیون فعالیت می‌کند. هر دو پلتفرم به افرادی که احراز هویت را تکمیل کرده‌اند، اجازه شرکت می‌دهند؛ اما معیار انتخاب شرکت‌کنندگان متفاوت است. در حالی که لژیون به امتیاز شایستگی توجه می‌کند، بیلدپد تمرکز خود را روی تأمین نقدینگی پروژه‌ها گذاشته است.
در بیلدپد، شرکت‌کنندگان مستقیماً از بخش “Hodl” پلتفرم، سرمایه خود را در استخرهای پروژه مورد نظرشان سپرده‌گذاری (Stake) می‌کنند. سپس سطح مشارکت‌کنندگان بر اساس میزان استیک آنها مشخص می‌شود. کسانی که در سطوح بالاتر قرار بگیرند، توکن را با قیمت خرید بهتری دریافت خواهند کرد. این مدل، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد. ابتدا برویم سراغ مزیت‌ها؛ همه افرادی که سرمایه لازم را داشته باشند، می‌توانند مشارکت کنند، بنابراین موانع ورود به حداقل می‌رسد. پروژه‌ها هم می‌توانند در همان مراحل اولیه نقدینگی لازم را به‌دست بیاورند. به‌طور مثال، پروژه مومنتوم (Momentum) که اخیراً فروش خود را روی بیلدپد انجام داده است، ارزش کل قفل شده (TVL) قابل توجهی را به‌دست آورده است.
با این حال، نقطه ضعف اصلی رویکرد لانچ‌پد بیلدپد این است که سرمایه شرط اصلی مشارکت است. بنابراین فرصت مشارکت برای افرادی که می‌توانند از طریق مهارت‌های فنی یا نفوذ اجتماعی ارزش افزوده ایجاد کنند، محدود می‌شود.
بیلدپد برای رفع محدودیت‌های ساختار سرمایه‌محور، سیستم “Squad” را معرفی کرده است. این سیستم، عناصر بازی‌سازی (Gamification) را به مدل استیکینگ اضافه می‌کند. شرکت‌کنندگان می‌توانند با تولید محتوا درباره پروژه‌ها و فعالیت در جامعه، امتیاز و پاداش بیشتری دریافت کنند.
این ساختار باعث شکل‌گیری جامعه‌های فعال از همان مرحله ابتدایی می‌شود و مرز مشارکت و کمک به پروژه را از سرمایه‌گذاری صرف فراتر می‌برد. به این ترتیب، پروژه‌ها همزمان از نقدینگی و اثرات تبلیغاتی، برای شروع کار بهره‌مند می‌شوند. رویکرد بیلدپد نشان می‌دهد که لانچ‌پدها می‌توانند از کانال‌های ساده جذب سرمایه فراتر بروند و به ابزاری برای رشد و تقویت اکوسیستم تبدیل شوند.
لانچ‌پد سونار (Sonar)؛ لانچ‌پد عمومی متعلق به سندیکای پلتفرم اکو
سونار (Sonar) یک لانچ‌پد عمومی است که توسط پلتفرم سرمایه‌گذاری اکو (Echo) توسعه یافته است. اکو، یک پلتفرم انحصاری و مبتنی بر دعوت‌نامه است که علاوه‌بر احراز هویت، شرکت‌کنندگان را بر اساس تجربه و توانایی سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کند. به همین دلیل، اکو پلتفرمی مخصوص سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است که ورود سرمایه‌گذاران خرد به آن دشوار است. لانچ‌پد سونار با هدف پر کردن این شکاف راه‌اندازی شده است و مدل متعادل‌تری را برای فروش توکن‌ها ارائه می‌دهد.
ویژگی برجسته لانچ‌پد سونار انعطاف‌پذیری بالای آن است. پروژه‌ها می‌توانند برنامه فروش، قیمت و روش توزیع توکن‌ها را آزادانه تنظیم کنند. سونار صرفاً نرم‌افزار مورد نیاز را فراهم می‌کند و چارچوب قانونی اکو در تمام فرآیندها حفظ می‌شود. اگرچه شرکت‌کنندگان ملزم به طی کردن مراحل تأیید صلاحیت و KYC هستند؛ اما فقط گواهی صلاحیت (Eligibility Attestation) به پروژه‌ها ارسال می‌شود، نه اطلاعات شخصی. بنابراین، هم الزامات قانونی حفظ می‌شود و هم حریم خصوصی کاربران محفوظ می‌ماند. پروژه‌هایی مانند پلاسما (Plasma) و مگا ای‌تی‌اچ (MegaEther) فروش‌های خود را از طریق سونار با همین روش انجام داده‌اند.
با این حال، ممکن است این انعطاف‌پذیری موجب عدم اطمینان برای سرمایه‌گذاران شود. ساختار فروش در هر پروژه متفاوت است و معیارها یا مسئولیت‌ها همیشه به‌طور شفاف مشخص نیستند. اگر مشکلی پیش بیاید، تعیین مسئولیت میان پلتفرم و پروژه دشوار می‌شود. بنابراین، نسبت به پلتفرم‌های متمرکز که با قوانین مشخصی فعالیت می‌کنند، ممکن است سونار با ریسک‌های ساختاری بیشتری مواجه شود.
لانچ‌پد کایتو کپیتال (Kaito Capital)؛ لانچ‌پد کریپتویی مبتنی بر داده‌های اجتماعی
کایتو کپیتال (Kaito Capital) یک لانچ‌پد عمومی مبتنی بر شایستگی است که شرکت‌کنندگان را بر اساس اعتبار اجتماعی انتخاب می‌کند. این روش شباهت‌هایی به لژیون دارد، اما تمرکز اصلی آن بر نفوذ کاربران در شبکه‌های اجتماعی است. کایتو در ابتدا به‌عنوان یک پلتفرم تحلیل اطلاعات کریپتویی مبتنی بر هوش مصنوعی شروع به کار کرد. این پلتفرم با استفاده از سیستم “Yaps” فعالیت اجتماعی کاربران را به‌صورت کمی اندازه‌گیری می‌کرد و با تکیه بر داده‌های درون زنجیره، اطلاعات دقیقی از بازار ارائه می‌داد. کایتو حالا از این زیرساخت داده برای فروش‌های عمومی استفاده می‌کند.
در لانچ‌پد کایتو کپیتال، نفوذ اجتماعی کاربران با امتیازهای Yap سنجیده می‌شود. اولویت تخصیص توکن‌ها براساس امتیازها، سابقه مشارکت در شبکه، مقدار دارایی و توکن‌های استیک‌شده کایتو، تجربه شرکت در فروش‌های قبلی و محدودیت‌های منطقه‌ای مشخص می‌شود. داشتن امتیاز Yap الزامی نیست؛ اما افرادی که امتیاز بیشتری داشته باشند، از شانس بیشتری هم برای تخصیص توکن برخوردار می‌شوند.
این مدل مزایای قابل‌توجهی برای پروژه‌ها دارد؛ زیرا با انتخاب سرمایه‌گذارانِ با نفوذ در شبکه‌های اجتماعی، به‌طور طبیعی از اثر تبلیغاتی آنها بهره‌مند می‌شوند. استفاده از این روش به‌ویژه برای پروژه‌هایی که شناخت اولیه و دیده شدن در مراحل ابتدایی برایشان اهمیت دارد، بسیار مؤثر است.
با این حال، محدودیت‌هایی هم وجود دارد. این ساختار بیشتر بر فعالیت در اکوسیستم کایتو تمرکز دارد و ورود برای افراد خارج از اکوسیستم را دشوار می‌کند. همچنین، معیار ارزیابی عمدتاً روی نفوذ اجتماعی متمرکز است و سایر انواع مشارکت‌ها، نظیر توانایی‌های فنی توسعه‌دهندگان را نادیده می‌گیرد.
آیا لانچ‌پدهای عمومی جایگاه خود را در آینده حفظ خواهند کرد؟
اخیراً علاقه به لانچ‌پدهای عمومی دوباره افزایش یافته است. پروژه‌هایی که از طریق لانچ‌پد بیلدپد راه‌اندازی شدند، در صرافی‌های بزرگ کره‌ای مانند یوبیت (Upbit) و بیت‌هامب (Bithumb) لیست شدند و رشد قیمت کوتاه‌مدتی قابل‌توجهی را تجربه کردند. چنین مواردی باعث شده است سرمایه‌گذاران دوباره منتظر سودهایی باشند که در دوران عرضه اولیه‌ها رواج داشت. اگرچه بازدهی این دوره کمتر از چرخه عرضه اولیه صرافی‌های غیرمتمرکز (IDO) است؛ اما با توجه به شرایط بازار که در یک رکود طولانی به سر می‌برد، چنین فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاران جذاب به‌نظر می‌رسند.
به‌هرحال، بعید است که این شور و هیجان پایدار بماند. هر بار که توکنی با سود بالا عرضه می‌شود، انتظارات سرمایه‌گذاران هم بالاتر می‌رود. اما واقعیت این است که همه پروژه‌ها نمی‌توانند چنین سودی بدهند و زمانی‌که بازدهی پایین‌تر از انتظار باشد، موج ناامیدی در دل سرمایه‌گذاران رخنه می‌کند و کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ورود سرمایه‌گذارانی که فقط دنبال سود کوتاه‌مدت هستند هم به نوبه خود به کیفیت جامعه پروژه لطمه می‌زند و تبدیل کاربران به اعضای فعال بلندمدت را دشوار می‌کند. بنابراین، با تکرار این الگو، هیجان‌های کوتاه‌مدت به مرور کاهش می‌یابد و اشتیاق برای مشارکت کمتر می‌شود.
با این‌حال، به‌نظر می‌رسد که لانچ‌پدهای عمومی به عنوان مدل‌هایی با تقاضای واقعی به کار خود ادامه خواهند داد. بازار امروز کریپتو بسیار پیچیده‌تر از گذشته است و پیچیده‌تر هم می‌شود. پروژه‌های متعددی به‌طور همزمان ظهور می‌کنند و به‌ناچار برای جذب سرمایه اولیه و شکل‌دهی پایگاه‌های کاربری خود به بسترهای مناسب نیاز دارند. برگزاری مستقل رویدادهای تولید توکن (TGE) هزینه و ریسک بالایی دارد. به‌علاوه، با وجود انبوهی از ربات‌ها و حساب‌های تکراری شناسایی کاربران واقعی چندان آسان نیست. درمقابل، لانچ‌پدهای عمومی با ارائه راه‌حل‌ها ساختاریافته این مشکلات را حل می‌کنند. آنها با تشکیل مجموعه‌هایی از شرکت‌کنندگان که پیش از ورود غربالگری می‌شوند به پروژه‌ها کمک می‌کنند تا نقدینگی و جامعه اولیه خود را به بهترین شکل تأمین کنند.
لانچ‌پدهای عمومی مجددا فرصتهای سرمایه‌گذاری اولیه را برای سرمایه‌گذاران خرد فراهم کرده‌اند؛ فرصت‌هایی که برای مدت طولانی صرفا در اختیار سرمایه‌گذاران خطرپذیر قرار داشت. این پلتفرم‌ها به سرمایه‌گذاران خرد اجازه می‌دهند از طریق روش‌های شفاف و عادلانه، در پروژه‌های مراحل ابتدایی پروژه‌ها مشارکت کنند. لانچ‌پدهای عمومی فراتر از اینکه ابزاری برای کسب سود کوتاه‌مدت باشند، سازوکار جدیدی برای مشارکت مستقیم در نقطه شروع اقتصادهای توکنی هستند.
جمع‌بندی
بازار کریپتو با پدیده جدیدی به نام لانچ‌پدهای عمومی در حال بازگشت به سمت عرضه‌های عمومی است؛ اما این بار با چهره‌ای قانونی و عادلانه. هر لانچ‌پد با ساختار، معیار و روش‌های متفاوت خود تلاش می‌کند میان جذب سرمایه، شفافیت و مشارکت همگانی تعادل برقرار کنند. با این حال، مسیر پیش‌روی لانچ‌پدها کاملا هموار نیست؛ تناقض میان مشارکت آزاد و انتخاب دقیق کاربران واقعی همچنان یک چالش مهم است. شفافیت بیش از حد، فضا را برای سوء‌استفاده و دستکاری سیستم باز می‌کند و معیارهای مبهم باعث تضعیف اعتماد کاربران می‌شود. این یعنی، لانچ‌پدها هنوز به پیشرفت‌های نهادی و فنی بیشتری نیاز دارند تا بتوانند عملکرد پایدار و مؤثری داشته باشند. به‌نظر شما آیا بازگشت لانچ‌پدهای عمومی، تب عرضه اولیه‌های سال ۲۰۱۷ را تکرار می‌کند یا این بار بازار کریپتو بر اساس تجربه گذشته، تصمیم متفاوتی می‌گیرد؟
