اگر اخبار نوآوری‌های بیت کوین را دنبال می‌کنید، احتمالا این روزها نام آلکانز به گوش‌تان خورده است؛ پروتکلی که ممکن است جرقه قیمت بیت کوین را روشن کند. آلکانز (Alkanes) یک متاپروتکل جدید روی بیت‌کوین است که امکان اجرای قراردادهای هوشمند را بدون نیاز به اعتماد به لایه پایه و بدون تکیه بر لایه‌های اجرایی خارجی یا بریج‌ها فراهم می‌کند. این پروتکل به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا بر بستر بلاکچین بیت کوین اپلیکیشن بسازند و توکن‌های مختلف را به‌صورت بومی روی آن راه‌اندازی کنند. این یعنی قرار است فصل تازه‌ای از نوآوری برای قدیمی‌ترین بلاکچین دنیا رقم بخورد و دامنه قابلیت‌های شبکه بیت کوین گسترش پیدا کند.
در این مطلب از میهن بلاکچین قرار است ببینیم پروتکل آلکانز (Alkanes) بیت کوین چیست، چطور کار می‌کند، چه کسانی پشت آن هستند و مهم‌تر از همه هدف و مراحل بعدی این پروتکل چیست. با ما همراه باشید.
آلکانز چیست؟
آلکانز (Alkanes) یک متاپروتکل روی بیت‌کوین است که توسط بنیان‌گذاران شرکت Oyl، الک تاگارت (Alec Taggart)، کول جوریسن (Cole Jorissen) و ری پالور (Ray Pulver) توسعه یافته است. این پروتکل، چارچوبی را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد تا بتوانند با استفاده از ماشین‌های مجازی وب‌اسمبلی (WASM)، قراردادهای هوشمند را مستقیما در لایه داده بیت‌کوین حک کنند.
قراردادهای هوشمند که قلب تپنده اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApp)محسوب می‌شوند و از کدها پشتیبانی می‌کنند در بلاکچین‌هایی مانند اتریوم و سولانا کاملا رایج هستند؛ اما بیت‌کوین به‌طور ذاتی از این نوع قراردادها پشتیبانی نمی‌کند و این موضوع باعث شده که ظرفیت‌های این شبکه در حوزه دیفای محدود شود. به‌همین دلیل، توسعه‌دهندگان خلاق وارد عمل شده‌اند و با توسعه پروتکل آلکانز امکان انجام عملیات بیشتر روی بیت‌کوین را فراهم کرده‌اند.
این کار در یک فرمت فشرده و کارآمد انجام می‌شود؛ به‌طوری‌که از داده‌های بخش ویتنس (Witness) و فیلد OP_RETURN بیت‌کوین برای اجرای قراردادها و پیگیری تغییرات وضعیت استفاده می‌کند. این فرآیند، عملکردی شبیه به پروتکل اردینالز (Ordinals) و رونز (Runes) است که امکان ساخت NFT و توکن‌های قابل‌تعویض را روی بیت کوین فراهم می‌کنند؛ اما با این تفاوت که آلکانز از قراردادهای هوشمند مبتنی بر WASM نیز پشتیبانی می‌کند. اجرا و انتقال وضعیت به کمک یک فریمورک ایندکس‌گذاری انجام می‌شود و تمام فعالیت‌های آنچین مستقیما با نهایی‌شدن بلاک‌های بیت‌کوین هماهنگ هستند.
در حالی‌که استانداردهای رونز و BRC-20 بیشتر به صدور و انتقال توکن‌های قابل تعویض محدود می‌شوند، آلکانز امکانات گسترده‌تری را برای برنامه‌نویسی فراهم می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به بازارسازهای خودکار (AMM)، قراردادهای استیکینگ، مینت‌های رایگان و سواپ NFTها اشاره کنیم. تمام این موارد بدون نیاز به اعتماد، روی خود شبکه بیت‌کوین اجرا می‌شوند.
پروتکل آلکانز قرار نیست جایگزین اوردینالز یا رونز شود؛ بلکه به‌گونه‌ای طراحی شده که در کنار آن‌ها فعالیت کند. اگر پروتکل اوردینال را جرقه‌ای برای آغاز جنبش فرهنگی روی بیت‌کوین بدانیم، آلکانز موتور محرکه‌ای است که این جنبش را به پیش می‌برد.
پروتکل‌های مختلفی که بر بستر بیت‌کوین ساخته شده‌اند، می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند. برای مثال، اگر یک اوردینال در اختیار دارید، می‌توانید از آن برای مینت یک دارایی جدید در آلکانز استفاده کنید. این قابلیت آلکانز را به یک لایه پایه خنثی، اما قابل‌توسعه برای نوآوری و گسترش بیشتر روی بیت‌کوین تبدیل می‌کند. نکته مهم اینجاست که این پروتکل به بریج یا لایه اجرایی مجزا نیاز ندارد، بنابراین توسعه‌دهندگان می‌توانند به‌طور مستقیم به داده‌های بومی بیت کوین دسترسی داشته باشند و در عین حال، موارد استفاده جدید و پیشرفته‌تری را روی همین بستر فعال کنند.
توسعه‌دهندگان این پروتکل که تجربه گسترده‌ای در ایجاد زیرساخت‌های دیفای اتریوم دارند، معتقد بودند که بیت کوین صرفا نباید نقش یک ذخیره ارزش را داشته باشد؛ بلکه می‌تواند به‌عنوان یک لایه تسویه برای اپلیکیشن‌های کاملا گویا (Fully expressive apps) مورد استفاده قرار بگیرد. این یعنی، بیت کوین می‌تواند مشابه اتریوم به بستری برای اجرای اپ‌های پیچیده تبدیل شود. به‌این ترتیب، فعالیت اپلیکیشن‌ها محدود به انتقال توکن نیست و می‌توانند از فعالیت‌های مختلف همچون بازارساز خودکار، استیکینگ، وام‌دهی و سواپ NFTها روی شبکه بیت کوین پشتیبانی کنند. اگرچه راه‌اندازی اوردینالز در سال ۲۰۲۳ باعث ایجاد موجی از فعالیت فرهنگی و اقتصادی در شبکه بیت‌کوین شد؛ اما به گفته تاگارت، مفهوم واقعی «ترکیب‌پذیری (Composability)» تا پیش از آلکانز محقق نشده بود. او در این‌باره می‌گوید:
آلکانز حاصل سال‌ها تحقیق و ایمان به این مسیر است. این پروتکل ثابت می‌کند که بیت‌کوین برای پیشرفت نیازی به تقلید از اتریوم ندارد. آلکانز یک سیستم بومی است که برای کسانی ساخته شده که به بیت‌کوین باور دارند.
پروتکل آلکانز بیت کوین چطور کار می‌کند؟
آلکانز یک ساختار داده جدید به نام «پروتواستون (protostones)» را معرفی کرده است که شبیه به “Runestones” در پروتکل رونز است. هر پروتواستون می‌تواند چندین پیام مختلف را در خود جای دهد و به این ترتیب، آلکانز فراتر از کارکردهای پایه مانند صدور، ساخت، سواپ، مینت و سوزاندن دارایی‌ها، طیف وسیعی از عملیات را امکان‌پذیر می‌کند. تمام این عملکردها از طریق سیستم ران تایم (Runtime) وب اسمبلی رمزگذاری و اجرا می‌شوند.
در پروتکل آلکانز، هر دارایی هم به‌عنوان یک توکن و هم به‌عنوان یک قرارداد تلقی می‌شود. این پلتفرم با بهره‌گیری از الگوی فکتوری (Factory model) استقرار بهینه قراردادها را امکان‌پذیر کرده است. درواقع، به‌جای اینکه برای هر دارایی جدید یک قرارداد از ابتدا مستقر شود، فقط کافی است توسعه‌دهندگان پارامترهای جدید را به یک قالب استاندارد ارسال کنند. این ساختار نه‌تنها کار توسعه‌دهندگان را آسان‌تر می‌کند؛ بلکه موجب صرفه‌جویی در فضای بلاک (Blockspace) و کارمزدها می‌شود.
در آلکانز، تمام دارایی‌ها، چه قابل تعویض و چه غیرقابل تعویض، در قالب توکن تعریف می‌شوند. توکن‌های NFT در این ساختار با عنوان «اوربیتال (Orbital)» شناخته می‌شوند؛ استانداردی که توسط جامعه توسعه‌یافت و اندکی پس از راه‌اندازی اولیه پروتکل شکل گرفت. توکن‌های قابل تعویض آلکانز به‌خاطر پشتیبانی کامل از قراردادهای هوشمند و قابلیت ترکیب‌پذیری، با توکن‌های استاندارد ERC-20 اتریوم قابل‌مقایسه هستند.
اولین دارایی که روی آلکانز مستقر شد، توکنی به نام “Diesel” بود که بازتابی از برنامه انتشار بیت‌کوین است. این توکن از طریق بلاک‌های بیت‌کوین و با استفاده از یک آپکد خاص که پاداش بلاک‌ها را ردیابی می‌کند، مینت می‌شود. فرآیند صدور این توکن مستقیما با چرخه هاوینگ بیت‌کوین گره خورده است.
یکی از تفاوت‌های کلیدی آلکانز با پروتکل رونز و استاندارد BRC-20 این است که نام توکن‌ها در سطح جهانی منحصربه‌فرد نیستند. هر توکن دارای یک شناسه منحصربه‌فرد است، بنابراین می‌توان توکن‌هایی با نام یکسان، مثلا “Methane”را با شناسه‌های متفاوت ایجاد کرد. این ویژگی از پدیده رایج تصرف یا ربایش نام (Name squatting) جلوگیری می‌کند.
در میان مجموعه NFTهای آلکانز می‌توان به “Alkane Pandas”اشاره کرد که یک جامعه پرشور و وفادار دارد و همچنین مجموعه “Oyly on Alkanes” که نخستین مینت رایگان این پلتفرم به‌شمار می‌رود.
هدف بعدی پروتکل Alkanes چیست؟
تیم آلکانز در حال ساخت یک بازارساز خودکار بومی برای این پروتکل است. همچنین، آن‌ها در حال گسترش همکاری‌های خود با پروژه‌هایی در حوزه استیبل‌کوین‌ها -مانند Bound-، مرورگرهای بلاک -مانند Ordiscan و Unisat- کتابخانه‌های کیف پول (مانند LaserEyes) و پروتکل‌های دیفای هستند. این همکاری‌ها شرایطی را فراهم می‌کند تا توسعه‌دهندگان بتوانند برنامه‌های فول‌استک را تنها با استفاده از ابزارهای بومی بیت‌کوین بسازند. تاگارت در این مورد می‌گوید:
هدف این اپلیکیشن‌ها، نشان‌دادن این است که به‌لطف زیرساخت آلکانز، توسعه‌دهندگان می‌توانند اپ‌های غیرمتمرکز را مستقیما روی بیت‌کوین بسازند.
شرکت Oyl همچنین موتور ایندکس‌گذاری خود به نام “Metashrew”و تمام زیرساخت‌های مرتبط با آن را به‌صورت نرم‌افزار متن باز منتشر کرده است. این اقدام به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد در بررسی کدها، فورک پروژه و رشد و توسعه پروتکل مشارکت داشته باشند.
پروتکل آلکانز در ابتدای سال ۲۰۲۵ و در بلاک شماره ۸۸۰۰۰۰ راه‌اندازی شد و اولین چراغ آن با استقرار قرارداد “Diesel” روشن شد. اگرچه مینت عمومی کمی بعد‌تر و در اوایل مارس انجام شد؛ اما طبق کدهای از‌پیش‌نوشته شده، پروتکل از همان بلاک می‌توانست با اسکن و پردازش پیام‌ها، فرآیند مینت را انجام دهد.
آلکانز از زمان راه‌اندازی، به‌صورت ارگانیک با مشارکت توسعه‌دهندگان و کمک‌های متن‌باز رشد کرده است. این روند نشان می‌دهد که جامعه توسعه‌دهندگان بیت‌کوین در تلاش هستند تا اکوسیستمی پایدار و فعال را روی این شبکه ایجاد کنند. تاگارت در این باره می‌گوید:
هدف آلکانز تنها خلق یک استاندارد توکن جدید نیست؛ بلکه می‌خواهد بستری را ایجاد کند تا ترکیب‌پذیری، نقدشوندگی و حاکمیت واقعی، همگی در بستر بیت‌کوین امکان‌پذیر شوند.
جمع‌بندی
آلکانز (Alkanes) یک متاپروتکل پیشرفته روی بیت کوین است که توسط شرکت Oyl توسعه یافته است. هدف این پروتکل ایجاد زیرساختی است تا توسعه‌دهندگان بتوانند قراردادهای هوشمند، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، توکن‌ها و NFTها را بدون نیاز به لایه اجرایی خارجی یا بریج‌ها به‌صورت بومی بر بستر شبکه بیت کوین بسازند. آلکانز قصد ندارد جایگزین استانداردهایی مانند اردینالز یا رونز شود؛ بلکه آمده است تا در کنار آن‌ها محدودیت‌های ساختاری بیت‌کوین را برطرف کند. نظر شما در مورد پروتکل آلکانز چیست؟ آیا معتقد هستید که بیت‌کوین باید صرفا یک ذخیره ارزش باقی بماند، یا زمان آن رسیده که این شبکه قدیمی با حفظ امنیت و سادگی خود، پذیرای اپلیکیشن‌های پیشرفته، قراردادهای هوشمند و نوآوری‌های ترکیب‌پذیر شود؟ آیا آلکانز می‌تواند آغازگر یک فصل تازه در تاریخ بیت‌کوین باشد یا در نهایت به سرنوشت بسیاری از تلاش‌های ناکام برای گسترش کاربردهای این شبکه دچار خواهد شد؟
