برای استفاده از سیستم‌های مالی جدید در دنیای کریپتو از جمله صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، باید با اتفاقاتی که در حین انجام معامله در این پلتفرم‌ها ممکن است برای دارایی‌هایمان بیافتد، آشنا شویم. اگر شما هم علاقه‌مند به استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز باشید، حتما با عبارت Price Impact مواجه شده‌اید. در واقع پرایس ایمپکت تفاوت بین قیمت فعلی بازار و قیمتی است که هنگام سواپ در یک صرافی غیرمتمرکز پرداخت می‌شود. این اتفاق در دکس‌ها و به دلیل بر هم خوردن تناسب نقدینگی موجود در استخر‌هایشان و تغییر قیمت‌های ناگهانی در یک توکن اتفاق می‌افتد. در این مقاله به این می‌پردازیم که Price Impact چیست و چگونه باید از وقوع آن جلوگیری کنیم. با ما همراه باشید.
Price Impact چیست؟
دیفای (DEFI) می‌تواند تجربه‌ای فوق‌العاده هیجان‌انگیز برای کسانی باشد که تا‌کنون به بازارهای مالی دسترسی نداشته‌اند. اما افرادی که بدون داشتن دانش کافی به انجام فعالیت در این حوزه می‌پردازند، ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند که دارایی آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. به طور کلی Price Impact در دکس‌ها اتفاق می‌افتد و علت آن نیز نحوه کار دکس‌ها است که با بازار‌ساز‌های خودکار یا AMMها گره خورده است. نحوه کار AMMها به این شکل است که از فرمول‌های ریاضی برای تعیین قیمت یک توکن استفاده می‌کنند و معاملات در آن‌ها با قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. در دکس‌ها هیچ‌گونه سفارش خرید و فروش وجود ندارد و قرارداد هوشمند به عنوان خریدار در تراکنش عمل می‌کند. معمولا در استخرهای نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز، از نسبت‌های معادل (یک به یک) استفاده می‌شود. این امر باعث می‌شود با خرید یا فروش یک توکن، این تعادل در استخرهای دکس‌ها به هم بخورد و DEX برای حفظ این تعادل از Price Impact استفاده کند. در ادامه با مثالی این موضوع را تشریح می‌کنیم.
فرض کنید توکنی را از بین توکن‌های مختلف انتخاب کرده‌ایم و قصد خرید و سرمایه‌گذاری در آن را به میزان ۱۰۰ دلار داریم. قیمت هر توکن ۰.۰۱ دلار است و ما در این قیمت اقدام به خرید این توکن می‌کنیم و پس از انجام خرید ما ۱۰.۰۰۰ عدد از این توکن را در اختیار داریم. سپس قیمت این توکن به طور ناگهانی بالا می‌رود و قیمت هر واحد از آن به ۰.۱ دلار می‌رسد، اکنون سرمایه‌گذاری ۱۰۰ دلاری ما تبدیل به یک سرمایه ۱۰۰۰ دلاری شده و ما قصد نقد کردن آن را داریم. آن را به یکی از صرافی‌های غیرمتمرکز انتقال داده و به اتر تبدیل می‌کنیم؛ اما پس از دریافت کوین اتر خود، متوجه می‌شویم که به جای ۱۰۰۰ دلار ۲۰۰ دلار اتر دریافت کرده‌ایم. در اینجا متعجب می‌شویم که چه اتفاقی برای ۸۰۰ دلار باقی‌مانده ما افتاده است؟ آیا قیمت توکن را اشتباه دیدیم؟ یا شاید کارمزد شبکه بسیار بالا بوده است؟ هیچ کدام از این موارد باعث این اتفاق نشده‌اند و در واقع فروش یکجای همین ۱۰.۰۰۰ توکن بوده، که باعث شده ما دچار پرایس ایمپکت یا «تاثیر قیمت» شویم.
این اتفاق زمانی می‌افتد که نقدینگی موجود در استخر دکسی که در آن اقدام به Swap کرده‌ایم، کم باشد. شاید این اتفاق به نظر یک نوع کلاه‌برداری به نظر برسد اما، این اتفاق در بازارهای مالی سنتی نیز می‌افتد. در این بازار‌ها نیز اگر معامله‌ای با حجم بالا انجام دهید، تا جایی که صرافی موجودی داشته باشد، معامله را با همان قیمت درخواستی خودتان انجام می‌دهد؛ اما پس از آن هر آنچه از معامله شما باقی می‌ماند، با حداقل قیمت انجام می‌شود.
این مفهوم دقیقا مفهوم عرضه و تقاضا است؛ اگر در استخری که ما اقدام به فروش ۱۰.۰۰۰ توکن خود کرده‌ایم فقط ۱۰۰.۰۰۰ عدد از این توکن وجود داشته باشد، در یک لحظه عرضه بر تقاضا و یا تقاضا بر عرضه پیشی می‌گیرد و باعث افت یا افزایش قیمت این دارایی می‌شود. به طور کلی، دلیل رخ دادن این موضوع به دلیل عدم معامله گسترده این توکن توسط افراد در DEXهای مختلف است.
شایان ذکر است که این اتفاق فقط در حالت فروش توکن رخ نمی‌دهد و ممکن است برای خرید یک توکن نیز با این اتفاق روبرو شوید؛ برای مثال اگر قصد خرید ۲۰ درصد از دارایی‌های یک توکن در یک استخر را داشته باشید، Dex قیمت آن را به طور خودکار افزایش می‌دهد و شما مبلغ بالاتری نسبت به قیمت واقعی آن توکن را برای خرید آن می‌پردازید. می‌توان گفت پرایس ایمپکت یک نوع سازوکار برای جلوگیری از رفتار نهنگ‌ها برای بر هم زدن تعادل در استخر DEXها نیز هست. حجم سرمایه نهنگ‌ها بسیار بالاست و هنگامی که به برای تبدیل دارایی‌های خود به دکس‌ها مراجعه می‌کنند، باعث بر هم خوردن تعادل در استخر دکس‌ها می‌شوند. DEXها برای جلوگیری از بر هم خوردن تعادل در استخر‌هایشان قیمت توکنی که نهنگ‌ها قصد تبدیل آن را دارند، به قدری بالا می‌برند تا انجام این معامله برای آن‌ها صرفه اقتصادی نداشته باشد و از انجام آن صرف نظر کنند.
پرایس ایمپکت چگونه کار می‌کند؟
پرایس ایمپکت به دلیل مدل قیمت‌گذاری در صرافی‌های غیرمتمرکز رخ می‌دهد. با تغییر نسبت دارایی‌های استخرهای موجود در یک دکس، عرضه یک توکن افزایش می‌یابد و عرضه توکن دیگر کاهش پیدا می‌کند. این امر باعث می‌شود توکنی که موجودی آن کم شده است، افزایش قیمت پیدا کند. هر چه نسبت تعادل دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی دکس‌ها بیشتر تغییر کند، نوسانات قیمت‌ها در آن بیشتر متاثر می‌شود و این تغییرات در استخرهایی که حجم نقدینگی کمتری دارند، به نسبت استخرهایی که حجم نقدینگی در آن‌ها زیاد است، بسیار بیشتر خواهد بود.
فرض کنید در یک استخر نقدینگی ۱۰۰۰ کوین اتر و ۲.۰۰۰.۰۰۰ دلار توکن تتر موجود است و قیمت هر واحد اتر برابر با ۲۰۰۰ دلار است. در این استخر، نسبت تعادل بین کوین اتر و تتر به‌صورت ۵۰ به ۵۰ برقرار است.
تبادل ۱۰.۰۰۰ واحد تتر با اتر در این استخر، باعث می‌شود که تعادل این استخر به میزان ۰.۴۸ درصد به هم بخورد که به این درصد، پرایس ایمپکت گفته می‌شود و قیمت خرید اتر برای فردی که این سواپ را انجام می‌دهد، برابر می‌شود با قیمت اتر * ۰.۴۸ درصد که برابر است با ۲۰۰۹.۶۴ دلار؛ یعنی کاربر برای خرید هر واحد اتر، باید ۹.۶۴ دلار بیشتر از قیمت بازار اتر، پرداخت کند.
حال اگر بخواهیم ۱۰۰.۰۰۰ دلار از این استخر اتر خریداری کنیم، پرایس ایمپکت به ۴.۹۹ درصد و قیمت هر واحد اتر برای ما ۲۰۹۹.۹۵۱ دلار محاسبه می‌شود. دلیل این‌که ما نمی‌توانیم ETH خود را با نرخ بازار در دکس‌ها مبادله کنیم، این است که اگر مثلا اقدام به سواپ ۲.۰۰۰.۰۰۰ دلار USDT با ETH در این استخر کنیم، کل اتر این استخر خالی شده و فقط ۴.۰۰۰.۰۰۰ دلار تتر باقی می‌ماند.
برای درک بهتر مکانیزم Price Impact، نحوه محاسبه آن را تشریح می‌کنیم:
در ابتدا باید بگوییم، برخی از دکس‌ها ممکن است فرمول پیچیده‌تری برای Price Impact یا ضرر‌ناپایدار (Impermanent Loss) داشته باشند. این روش رایج‌ترین و ساده‌ترین راه محاسبه این مکانیزم است.
فرمول محاسبه بدین شرح است:
- نرخ تعادل استخر= اندازه استخر توکن اول * اندازه استخر توکن دوم؛ این عدد باید قبل و بعد از انجام تبادل ثابت باشد.
- قیمت اتر در مثال اول قبل از Swap به شکل زیر محاسبه می‌شود:
- تعداد USDT در استخر= ۲.۰۰۰.۰۰۰ دلار
- تعداد ETH در استخر= ۱.۰۰۰ واحد
- قیمت هر واحد اتر= ۲.۰۰۰ دلار
- نرخ تعادل استخر= ۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰
- در مثال اول، قصد تبدیل ۱۰.۰۰۰ تتر به اتر را داشتیم اتفاقی که حین سواپ رخ می‌دهد:
- تعداد USDT در استخر= ۲.۰۱۰.۰۰۰ دلار (۱۰.۰۰۰ دلار تتر به استخر وارد می‌کنیم)
- نرخ تعادل استخر= ۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ (فعلا ثابت مانده)
- تعداد اتر جدید در استخر= ۹۹۵.۰۲۴ (از تقسیم نرخ تعادل استخر به تعداد جدید تتر به‌دست می‌آید)
- تعداد ETH که کاربر بعد از Swap دریافت می‌کند = ۴.۹۷۶ (از منها کردن تعداد اترهای قبلی (۱۰۰۰ واحد) به تعداد اترهای جدید استخر (۹۹۵.۰۲۴) به‌دست می‌آید.)
- قیمت پرداخت شده برای هر واحد اتر= ۲۰۰۹.۶۷ دلار
- پرایس ایمپکت= قیمت اتر خریداری شده به قیمت اتر در بازار
در تصویر بالا دکس پنکیک سواپ را می‌بینیم. ما می‌خواهیم BNB را با توکن Safemoon مبادله کنیم، که با عبارت Price Impact Too High مواجه می‌شویم. میزان پرایس ایمپکت ۹۹.۰۶ درصد است؛ به این معنی که برای انجام این سواپ باید معادل ۹۹.۰۶ درصد بیشتر از قیمت واقعی توکن Safemoon، پرداخت کنیم. درصد پرایس ایمپکت بستگی به دکس و حجم استخری که در آن معامله می‌کنید دارد. در ادامه راه‌های جلوگیری از این اتفاق را تشریح می‌کنیم.
چگونه مطمئن شویم که دچار پرایس ایمپکت نمی‌شویم؟
در ابتدا باید در نظر داشته باشیم که پرایس ایمپکت‌های بالا، اکثرا در هنگام معامله توکن‌های جدید و ناپایدار بازار به وجود می‌آید. اگر علاقه‌مند به خرید و فروش یک توکن با این مشخصات هستید، باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- حجم (Valume): اگر فکر می‌کنید در حال جابجایی حجم زیادی از یک توکن هستید، ابتدا آدرس کانترکت آن توکن را در مرورگر‌های بلاکچینی مثل EtherScan، بسته به نوع شبکه آن توکن جستجو کنید و حجمی که سایر افراد جابجا می‌کنند را مشاهده کنید. اگر حجمی که جابجا می‌کنید از میانگین حجمی جابجایی بقیه افراد کمتر است، نباید نگران این موضوع باشید؛ ولی در صورتی که میانگین حجمی شما در یک جابجایی بیشتر از میانگین بقیه است، ممکن است دچار Price Impact بالا شوید.
در تصویر بالا نمودار حجم معاملات توکن FEG نشان داده شده است. با مراجعه به جستجو‌گرهای مختلف بلاکچینی و جستجوی قرارداد هوشمند توکن مد‌نظرتان، می‌توانید از حجم معاملات آن آگاه شوید.
- عمق استخر: یافتن عمق استخرهای جدید کار آسانی نیست؛ توکن‌های جدیدی که به تازگی ایجاد می‌شوند، اغلب از حجم بالای مبادلات برخوردار نیستند و اطلاعات معاملات آن‌ها به درستی در جایی ثبت نمی‌شود. این توکن‌ها اغلب در صرافی‌های بزرگ لیست نمی‌شوند و محدود به یک پلتفرم و برنامه غیرمتمرکز (DAPP) خاص هستند؛ به همین دلیل افراد برای خرید آن‌ها مجبور به استفاده از این پلتفرم‌ها هستند. توصیه می‌شود برای خرید یک توکن، استخری در یک پلتفرم بزرگ، شناخته شده و معتبر پیدا کنید که نقدینگی زیادی در استخر‌هایشان دارند و عرضه و تقاضا در آن‌ها تقریبا متعادل است.
در تصویر بالا، که در صرافی پنکیک سواپ است، با مراجعه به قسمت Info و رفتن به بخش Liquidity توکن مد‌نظرتان، می‌توانید از میزان عمق آن استخر مطلع شوید، که در این تصویر با کادر قرمز رنگ مشخص شده است.
- استفاده از تجمیع کننده‌ها: سعی کنید برای انجام معاملات خود، از تجمیع‌کننده‌های صرافی‌های غیرمتمرکز (Dex Aggregator) استفاده کنید؛ تجمیع‌کننده‌های دکس‌ها پلتفرم‌هایی هستند که به طور خودکار در صرافی‌های غیرمتمرکز مختلف جستجو می‌کنند و دکسی که بهترین قیمت را برای معامله ارائه می‌دهد را انتخاب می‌کنند. همچنین استفاده از تجمیع کننده‌ای مثل MetaMask Swap که تاثیرات پرایس ایمپکت را در نظر می‌گیرد و به طور خودکار به شما هشدار می‌دهد، توصیه می‌شود. یکی از بهترین Dex Aggregatorها پروتکل 1inch است که برای آشنایی کامل با آن، می‌توانید مقاله زیر را مطالعه کنید.
به طور کلی هنگام استفاده از DEXها به چند مورد که در تصویر زیر توضیح داده شده، حتما توجه کنید.
هنگام کار با صرافی‌های غیر متمرکز مانند پنکیک سواپ و یونی سواپ حتما پیش از انجام معامله موارد بالا را چک کنید.
- قیمت توکنی که قصد سواپ کردن آن را دارید، به قیمت بازار آن نزدیک باشد.
- در قسمت Minimum Received حتما مقدار حداقل رمز‌ارزی که پس از انجام Swap دریافت می‌کنید را چک کنید.
- در قسمت Price Impact درصدی که به عنوان پرایس ایمپکت نمایش داده می‌شود را حتما بررسی کنید و اگر عدد نمایش داده شده بزرگ بود، معامله را انجام ندهید و سعی کنید از دکس دیگری استفاده کنید.
پس از چک کردن تمام موارد بالا و اطمینان از صحت آن‌ها معامله را انجام دهید.
جمع بندی
حتی اگر مدت زمان زیادی است که به فعالیت در بازار کریپتو مشغول هستید، باید بدانید که با گسترش آن، هر روز مفاهیم جدیدی به آن اضافه می‌شود و ممکن است با عدم آگاهی از این موارد جدید، متحمل ضررهای مالی شوید. دیفای هم به اندازه بازارهای مالی سنتی پیچیده است و شاید بیشتر آن به دلیل تازگی مفاهیم مالی آن باشد. Price Impact یا تاثیر قیمت یکی از خطرات موجود بر سر راه کاربران دکس‌ها است، که ممکن است باعث از دست رفتن بخشی از دارایی آن‌ها شود. انجام فعالیت در دیفای می‌تواند یک تجارت پر‌خطر باشد؛ حتی اگر بدانید چه کاری انجام می‌دهید. در این مقاله به این پرداختیم که Price Impact چیست و چگونه باید از وقوع آن جلوگیری کنیم. اگر شما هم تجربه کار با دکس‌ها و مواجه شدن با پرایس ایمپکت را داشته‌اید، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
