در دنیای بلاکچین، عرضه توکن صرفا نقطه آغاز یک پروژه نیست؛ بلکه فرآیندی برای تامین سرمایه، اعتمادسازی و شکل‌گیری جامعه کاربران است. یکی از روش‌های جدید جذب سرمایه برای راه‌اندازی پروژه‌های کریپتویی، عرضه توکن به روش مزایده محرمانه (Sealed-Bid) است. برخلاف روش‌های رایج که قیمت یا میزان تخصیص توکن از قبل برای شرکت‌کنندگان مشخص می‌شود، در این مدل، پیشنهادات کاربران تا پایان فرآیند مخفی می‌ماند. ویژگی محرمانه بودن پیشنهادات باعث کشف قیمت منصفانه، جلوگیری از حمله فرانت رانینیگ و کاهش دستکاری بازار می‌شود. در این مطلب از میهن بلاکچین به این موضوع می‌پردازیم که عرضه مزایده محرمانه توکن (Sealed-bid token launch) چیست، چطور اجرا می‌شود و در ادامه مزایا، ریسک‌ها و کاربردهای عرضه توکن از طریق مزایده محرمانه را بررسی می‌کنیم.
روش‌های مختلف عرضه ارزهای دیجیتال چیست؟
پروژه‌های کریپتویی برای عرضه توکن و جذب سرمایه، از روش‌های متنوعی استفاده می‌کنند که هرکدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. از عرضه اولیه کوین (ICO) و عرضه اولیه صرافی (IEO) گرفته تا عرضه عادلانه (Fair Launch) و ایردراپ‌ها (Airdrop) هر یک سطح متفاوتی از شفافیت، دسترس‌پذیری و ریسک را به‌همراه دارند. با توجه به متفاوت بودن اهداف، منابع و مخاطبانِ پروژه‌ها، در طول زمان مدل‌های گوناگونی برای عرضه توکن شکل گرفته است.
برخی مدل‌ها بر تمرکززدایی و توزیع گسترده بین کاربران تاکید دارند، در حالی که بعضی دیگر برای جذب حداکثری سرمایه یا تخصیص هدفمند طراحی شده‌اند. عواملی مانند نوسان‌های بازار، دخالت ربات‌ها و فشارهای نظارتی نیز در نحوه ورود توکن‌ها به بازار موثر بوده‌اند.
یکی از جدیدترین روش‌های جذب سرمایه برای راه‌اندازی یک پروژه کریپتویی، عرضه توکن از طریق مزایده محرمانه است؛ مدلی برگرفته از سازوکارهای رایج در بازارهای سنتی که پیش‌تر در فروش اوراق قرضه دولتی و عرضه اولیه سهام (IPO) مورد استفاده قرار می‌گرفت. اکنون این روش در بستر بلاکچین، به‌صورت غیرمتمرکز، با حفظ محرمانگی پیشنهادات کاربران، در حال بازتعریف استانداردهای عرضه توکن در صنعت رمزارزهاست.
عرضه مزایده محرمانه توکن چیست؟
عرضه توکن به روش مزایده محرمانه (Sealed-Bid Token Launch) روشی برای توزیع توکن در بازار ارزهای دیجیتال است که در جریان آن، شرکت‌کنندگان پیشنهادات قیمتی خود را به‌صورت مخفی و بدون اطلاع از پیشنهاد دیگران ثبت می‌کنند. این روش برگرفته از مزایده‌های مهروموم شده یا مزایده‌های پاکت‌بسته (Sealed-bid auctions) سنتی است که شرکت‌کنندگان پیشنهادهای خود را به‌صورت مخفی ارائه می‌دهند و معمولا بالاترین پیشنهاد برنده می‌شود.
بسیاری از سیستم‌های مزایده از جمله عرضه مزایده محرمانه به‌طور فزاینده روی بلاکچین‌هایی مانند اتریوم پیاده‌سازی می‌شوند و برای حفظ محرمانگی و عدالت در روند مزایده از فناوری‌های حفظ حریم خصوصی مانند ماشین مجازی اتریوم کاملا همومورفیک (Fully Homomorphic EVM) استفاده می‌کنند. برخلاف مزایده‌های باز (Open auction) که شفافیت عمومی آن‌ها منجر به جنگ قیمتی و افزایش غیرواقعی نرخ‌ها می‌شود، در مدل مزایده محرمانه، پیشنهادها تا پایان فرآیند پنهان می‌مانند. این ساختار باعث می‌شود شرکت‌کنندگان نتوانند بر اساس رفتار دیگران پیشنهاد دهند و در نتیجه، قیمت‌گذاری بر مبنای ارزش واقعی و برآورد مستقل هر فرد انجام می‌شود. عرضه توکن از طریق مزایده محرمانه باعث تخصیص منصفانه و شفاف توکن‌ها می‌شود و از دستکاری قیمت و فرانت رانینگ (Front Running) جلوگیری می‌کند.
در این مدل، با استفاده از تکنیک‌های رمزنگاری مانند تعهدات (Commitments) و منطق قراردادهای هوشمند، هر شرکت‌کننده تنها مجاز به ثبت یک پیشنهاد است. این فناوری‌ها مانع ارسال چندباره پیشنهاد می‌شوند و تعهدات پرداخت شرکت‌کنندگان را اجرا می‌کنند. هنگام ثبت پیشنهاد، هر کاربر مقدار توکن موردنیاز و قیمت پیشنهادی خود را اعلام می‌کند. پس از پایان زمان مزایده، پیشنهادها آشکار می‌شوند و بر اساس قوانین از پیش‌تعیین‌شده مانند «قیمت تسویه» یا «سطوح تخصیص» مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این سازوکار منجر به کاهش دخالت ربات‌ها و توزیع منصفانه‌تر توکن‌ها در عرضه‌های پرتقاضا می‌شود.
یکی از ویژگی‌های کلیدی عرضه به روش مزایده محرمانه، خاصیت پیشنهاد «یکباره» آن است. به این معنا که هیچ شرکت‌کننده‌ای امکان ویرایش پیشنهاد خود یا مشاهده پیشنهاد دیگران را ندارد. به‌همین دلیل شرایط رقابت برای تمام شرکت‌کنندگان برابر است. اما در عین حال، نوعی عدم قطعیت و ریسک استراتژیک را برای شرکت‌کننده‌ها ایجاد می‌کند؛ چرا که کاربران باید بدون اطلاع از سایر نظرات، پیشنهاد بهینه را تخمین بزنند.
در آوریل ۲۰۲۴، کانر مک‌گرگور (Conor McGregor) بوکسور و مبارز معروف، برای جذب سرمایه میم‌کوین خود به نام “REAL” از مدل مزایده محرمانه استفاده کرد. هدف او از انتخاب این روش، جلوگیری از دستکاری فرآیند فروش توسط ربات‌ها و اسنایپرها بود.
عرضه مزایده محرمانه توکن چطور انجام می‌شود؟
عرضه توکن به‌صورت مزایده محرمانه با پیروی از یک فرآیند ساختار‌یافته، احتمال دستکاری را به حداقل می‌رساند و شفافیت را تضمین می‌کند. در ادامه، مراحل اصلی این فرآیند را مرور می‌کنیم:
مرحله اول: اعلام رسمی پروژه
در اولین مرحله، پروژه از طریق وبسایت رسمی، کانال‌های رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر یا پلتفرم‌هایی مانند لانچ‌پد بایننس، فروش توکن به روش مزایده محرمانه را اعلام می‌کند. در این اطلاعیه، جزئیاتی نظیر تعداد توکن‌های قابل عرضه، بازه زمانی ثبت پیشنهادها، محدودیت‌های حداقل و حداکثر قیمت و نحوه تخصیص توکن‌ها شرح داده می‌شود.
مرحله دوم: ارسال پیشنهادها به‌صورت خصوصی و محرمانه
شرکت‌کنندگان باید قبل از مهلت مقرر، پیشنهادهای خود را به‌صورت مخفی از طریق پلتفرم نزد مزایده‌گذار ثبت کنند. هر پیشنهاد شامل تعداد توکن موردنظر و قیمت پیشنهادی به ازای هر توکن می‌شود. کاربران نمی‌توانند پیشنهاد دیگران را مشاهده کنند و این ویژگی باعث حفظ حریم خصوصی و کاهش دستکاری‌های استراتژیک می‌شود.
مرحله سوم: قفل‌شدن پیشنهادها
پس از ثبت پیشنهادها، تمام آن‌ها قفل می‌شوند و دیگر امکان تغییر قیمت و مقدار توکن پیشنهادی یا انصراف از مزایده وجود ندارد. این کار شفافیت فرآیند را تضمین می‌کند.
مرحله چهارم: تخصیص توکن
پس از پایان مهلت مزایده، قرارداد هوشمند شروع به بررسی و پردازش پیشنهادها می‌کند. در این مرحله، بسته به مدل عرضه، توکن‌ها یا به بالاترین پیشنهادها تخصیص داده می‌شوند یا از طریق یک مدل قیمت‌گذاری مانند قیمت تسویه یا تخصیص پلکانی توزیع می‌شوند. پیشنهادهای پایین‌تر ممکن است مقدار اندکی از توکن را دریافت کنند یا اصلا مبلغ آن‌ها بازگردانده شود.
در جذب سرمایه پروژه مک‌گرگور، شرکت‌کنندگان تنها ۲۸ ساعت فرصت داشتند تا پیشنهاد خود را به‌صورت محرمانه و از طریق استیبل کوین USDC ثبت کنند. پس از پایان مزایده، پیشنهادها توسط یک قرارداد هوشمند رتبه‌بندی شدند و توکن‌ها تا زمان اتمام موجودی به بالاترین پیشنهاددهندگان تخصیص داده شد. وجوه اضافی نیز به‌صورت خودکار به شرکت‌کنندگان بازگردانده شد.
مزایای عرضه توکن به روش مزایده محرمانه چیست؟
عرضه توکن به روش مزایده محرمانه در حال تبدیل شدن به جایگزینی برای مدل‌های سنتی فروش توکن است. این مدل به‌دلیل توزیع عادلانه‌تر و کشف قیمت واقع‌بینانه‌تر، مورد توجه بسیاری از پروژه‌ها و سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. در ادامه به مهم‌ترین مزایای عرضه مزایده محرمانه می‌پردازیم:
شفافیت
درحالی‌که پیشنهاد هر یک از شرکت‌کنندگان در طول مزایده محرمانه باقی می‌ماند؛ اما پس از پایان زمان تعیین‌شده، تمام پیشنهادها و نتایج تخصیص توکن‌ها از طریق قرارداد هوشمند به‌صورت عمومی قابل مشاهده می‌شود. این ویژگی، قابلیت تایید و اعتماد درون‌زنجیره‌ای را تضمین می‌کند.
کاهش کارمزد گس
برخلاف عرضه‌هایی که مبتنی بر اولویت ورود هستند و کاربران برای ارسال سریع‌تر تراکنش‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند، در عرضه مزایده محرمانه تمام کاربران در یک بازه زمانی ثابت پیشنهاد خود را ثبت می‌کنند. این ویژگی، علاوه‌بر اینکه باعث کاهش ازدحام و حذف رقابت بر سر کارمزد گس می‌شود، خطر سوء‌استفاده ربات‌ها برای دسترسی سریع‌تر را نیز کمتر می‌کند.
کشف قیمت منصفانه‌تر
در این مدل، کاربران بدون مشاهده پیشنهادات دیگران، قیمت پیشنهادی خود را ثبت می‌کنند. این کار باعث می‌شود قیمت‌گذاری نه بر مبنای هیجان یا دستکاری بازار& بلکه بر اساس ارزش واقعی توکن صورت گیرد. در نتیجه، قیمت نهایی توکن بازتاب دقیق‌تری از تقاضای واقعی بازار خواهد بود.
کاهش سلطه نهنگ‌ها
از آنجایی که در این مدل تمام پیشنهادها به‌صورت محرمانه ثبت می‌شود، سرمایه‌گذاران بزرگ و نهنگ‌ها نمی‌توانند با ثبت پیشنهادهای بالاتر نسبت به کاربران خُرد، سهم بیشتری از توکن‌ها را به‌راحتی تصاحب کنند.
جلوگیری از دستکاری
باتوجه به اینکه قیمت‌ها و پیشنهادها به‌صورت زنده قابل مشاهده نیستند، احتمال تبانی میان شرکت‌کنندگان یا تصمیم‌های جهت‌دار تیم پروژه کاهش می‌یابد. این ساختار از رفتارهایی مانند پامپ و دامپ (Pump and Dump) برنامه‌ریزی‌شده جلوگیری می‌کند.
ممکن است در آینده مدل‌های مزایده محرمانه با ابزارهای هویت غیرمتمرکز (Decentralized Identity) ترکیب شوند؛ به‌طوری که تنها کیف‌پول‌های احراز هویت‌شده مجاز به شرکت در مزایده باشند. مطمئنا، چنین ساختاری حریم خصوصی، عدالت و انطباق قانونی را در کنار هم محقق می‌کند.
ریسک‌ها و محدودیت‌های عرضه مزایده محرمانه توکن چیست؟
اگرچه عرضه توکن از طریق مزایده محرمانه مزایای متعددی دارد؛ اما کاملا بدون ایراد نیست و چالش‌هایی را برای پروژه‌ها و سرمایه‌گذاران به همراه دارد. در ادامه& با مهم‌ترین محدودیت‌ها و ریسک‌های این مدل آشنا می‌شویم:
ابهام در مرحله ابتدایی مزایده
از آنجایی که تا پایان مهلت مزایده هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره پیشنهادهای دیگران منتشر نمی‌شود، ممکن است بسیاری از کاربران در تصمیم‌گیری مردد بمانند یا احساس ناآگاهی کنند.
پیچیدگی برای کاربران معمولی
به‌دلیل استفاده از مفاهیم پیشرفته، ممکن است روش مزایده محرمانه برای کاربران تازه‌وارد یک فرآیند پیچیده به‌نظر برسد. همین موضوع باعث کاهش مشارکت عمومی می‌شود.
مناسب نبودن برای پروژه‌های با ارزش بازار اندک
پروژه‌های با ارزش بازار اندک عموما جامعه فعال و تثبیت‌شده‌ای ندارند. این پروژه‌ها برای جذب سرمایه به بازاریابی ویروسی و تبلیغات دهان‌به‌دهان متکی هستند؛ اما فضای بسته و محدود مزایده محرمانه مانع شکل‌گیری چنین هیجانی می‌شود و انگیزه مشارکت عمومی را کم می‌کند.
ریسک‌های مرتبط با بلاکچین
از آنجایی که کل فرآیند به‌صورت آنچین و توسط قرارداد هوشمند انجام می‌شود، همواره خطرات خاص بلاکچین مانند نقص در کد قرارداد، باگ امنیتی یا حمله به شبکه وجود دارد.
ریسک تامین‌نشدن سرمایه کافی
در صورتی که پروژه پیشنهادهای رقابتی کافی را جذب نکند، به هدف تامین مالی خود نمی‌رسد. این مسئله، به‌ویژه برای توکن‌های ناشناخته یا بدون پشتیبانی قوی بسیار رایج است. به‌طور مثال، در مزایده محرمانه‌ای که توسط مک‌گرگور برای میم‌کوین REAL برگزار شد، تنها ۳۹۲ هزار دلار از هدف ۱.۰۰۸ میلیون دلاری (معادل ۳۹٪) پروژه جمع‌آوری شد. چندین عامل خارجی در این شکست نقش داشتند که عبارتند از:
- بازار نزولی: راه‌اندازی توکن همزمان با رکود بازار کریپتو بود؛ دقیقا زمانی که ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران افزایش یافته بود.
- بی‌اعتمادی به میم‌کوین‌ها: شکل‌گیری موجی از پروژه‌های میم‌کوین ناموفق و کلاهبردارانه باعث بدبینی عمومی نسبت به این دسته از توکن‌ها شده بود.
- حضور سطحی سلبریتی‌ها: برخی از سرمایه‌گذاران مشارکت مک‌گرگور را صرفا تبلیغاتی تلقی کردند و نسبت به اعتبار بلندمدت پروژه دچار تردید شدند.
- طراحی مشکوک توکن: قابلیت برداشت تنها ۱۲ ساعت پس از عرضه، برای بسیاری از کاربران یادآور طرح‌های پامپ و دامپ بود.
- فقدان ارتباط و عدم شفاف‌سازی: ارتباط ضعیف با جامعه و نبود اطلاعات شفاف باعث ضعیف‌تر شدن اعتماد کامیونیتی و کاهش مشارکت آن‌ها شد.
- پیچیدگی مدل مزایده: بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد به‌دلیل پیچیدگی فرآیند، در این مزایده شرکت نکردند.
کاربردهای عرضه توکن به‌صورت مزایده محرمانه چیست؟
مدل عرضه توکن به روش مزایده محرمانه رویکرد منحصربه‌فردی برای توزیع عادلانه توکن در دنیای کریپتو است. این روش به‌خاطر حفظ حریم خصوصی، کاهش دستکاری قیمت و جلوگیری از حملات ربات‌ها در عرضه‌های پرتقاضا، توجه بسیاری از پروژه‌ها و سرمایه‌گذاران را جلب کرده است. در ادامه، مهم‌ترین کاربردهای عرضه مزایده محرمانه را مرور می‌کنیم:
تأمین مالی دائوها و لانچ‌پدهای غیرمتمرکز
سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO) برای افزایش شفافیت در کمپین‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی خود می‌توانند از مزایده محرمانه استفاده کنند. این روش حملات فرانت رانینیگ را کاهش می‌دهد و باعث افزایش اعتماد جامعه می‌شود. لانچ‌پدهای غیرمتمرکز نسل جدید نیز می‌توانند برای جلب اعتماد کاربران و جلوگیری از عرضه توکن‌های تبلیغاتی از سیستم مشابهی استفاده کنند.
ادغام با احراز هویت
با توجه به اینکه هرچه جلوتر می‌رویم رعایت قوانین در بازار کریپتو حیاتی‌تر می‌شود، می‌توان سیستم عرضه توکن به روش مزایده محرمانه را با لایه‌هایی مانند احراز هویت (KYC) یا تایید هویت دیجیتال ترکیب کرد. در این صورت، تنها افرادی که هویت‌شان تایید شده مجاز به شرکت در مزایده می‌شوند، خطر حملات سیبل (Sybil attacks) کاهش پیدا می‌کند و اعتماد نهادهای نظارتی افزایش می‌یابد. به‌علاوه، چنین ادغامی راه ورود سرمایه‌گذاران سازمانی را هموار می‌کند و دسترسی به فروش توکن‌های منطبق با قوانین و منصفانه را گسترش می‌دهد.
کاربرد ویژه برای توکن‌های کمیاب
در پروژه‌هایی که عرضه محدودی دارند، مزایده محرمانه بهترین روش برای کشف قیمت واقعی است. مخفی بودن پیشنهادها تا پایان زمان مزایده از سلطه ربات‌ها یا نهنگ‌ها بر فروش جلوگیری می‌کند.
جمع‌بندی
با بلوغ تدریجی فضای کریپتو، نیاز به مدل‌های جذب سرمایه شفاف، عادلانه و مقاوم در برابر دستکاری بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. عرضه توکن به روش مزایده محرمانه (Sealed-Bid) پاسخی به این نیاز است که تلاش می‌کند توازن بهتری ایجاد کند. در این مدل، شرکت‌کنندگان پیشنهادهای خود را بدون اطلاع از پیشنهادات دیگران ثبت می‌کنند و پس از پایان مزایده، توکن‌ها براساس مکانیزم‌های مشخص تخصیص می‌یابند. البته این مدل نیز مانند سایر روش‌های عرضه توکن مزایا و معایب خاص خودش را دارد. از مزایای عرضه مزایده محرمانه توکن می‌توان به جلوگیری از حملات فرانت‌رانینگ، کاهش سلطه نهنگ‌ها و افزایش شفافیت اشاره کرد. در مقابل، پیچیدگی فنی، دشواری در جذب کاربران ناآشنا و احتمال عدم تحقق اهداف تأمین مالی، از جمله چالش‌های آن هستند. به‌هرحال، در دورانی که اعتماد به سازوکارهای سنتی کاهش یافته و کاربران دنبال روش‌هایی با قواعد خودکار و شفافیت آنچین هستند، مزایده محرمانه این ظرفیت را دارد که به استاندارد جدیدی برای عرضه توکن در دنیای کریپتو تبدیل شود.
