حتما شنیده‌اید که می‌گویند بازارهای مالی، ماهیتی چرخهای دارند و رفتار آنها در چرخههای مشخصی تکرار میشود. هرکدام از این چرخههای بازار (Market Cycles) از فازهای مختلفی تشکیل شده‌اند که بدون شک، شناخت این فازها و درک آنها شما را در تصمیم‌گیری درست هنگام سرمایه‌گذاری در بازار ارز دیجیتال یاری می‌کند. در این مطلب سعی داریم تا چرخه بازار را تعریف کنیم و فازهای مختلف آن را زیر ذرهبین ببریم و نکات مهم مربوط به هر فاز چرخه بازار ارز دیجیتال را به شما آموزش دهیم. با میهن بلاکچین همراه باشید.
چرخه بازار چیست؟
چرخه بازار (Market Cycle) به الگوی تکرارشونده و چرخهای از رشد، انقباض و بازیابی در اقتصاد، بازار سهام و سایر بازارهای مالی مثل بازار کریپتو اشاره دارد. چرخه بازار با دوره‌های انبساط و رشد و به دنبال آن دوره‌های انقباض و رکود مشخص میشود. اگر مدت زیادی در بازار رمزارزها حضور داشته باشید، بدون شک بالا و بلندی‌های این بازار را تجربه کرده‌اید و حتی ممکن است در زمان ریزش، ضرر هم کرده باشید. آلبرت انیشتین جمله معروفی دارد که می‌گوید: «به اعماق طبیعت نگاه کنید، آنگاه همه چیز را بهتر درک خواهید کرد». الگویی در دنیای اطراف ما وجود دارد که زندگی روزمره ما را احاطه کرده است. این الگو که در طبیعت یافت میشود، در حوزه‌های مختلفی از جمله روان‌شناسی، آمار، طراحی گرافیک، بازار سهام و احتمالا در تابع نمودار زنگوله‌ای برای فهمیدن نقطه ورود و خروج در بازار ارزهای دیجیتال استفاده میشود. در ادامه مطلب، پیش از آن به بررسی ۴ فاز اصلی یک چرخه بازار بپردازیم، درباره ماهیت و کارکرد نمودار زنگوله‌ای صحبت می‌کنیم.
نمودار زنگوله‌ای چیست و چه کاربردی در بازار ارز دیجیتال دارد؟
این تابع ریاضی، برای اولین بار توسط یک ریاضیدان آلمانی به نام کارل گاوس (Carl Gauss) کشف شد و بسته به موارد استفاده آن، نام‌های مختلفی دارد. در صورتی که یک طراح گرافیک هستید، ممکن است این تابع را با نام «منحنی گاوسی» بشناسید. در حوزه آمار، اغلب از این تابع به عنوان منحنی «توزیع نرمال» یا «انحراف استاندارد» یاد میشود. با این حال، اکثر مردم این تابع را با نام رایج «منحنی زنگی» یا «منحنی زنگوله‌ای» می‌شناسند؛ نامی که شکل آن را به بهترین وجه توصیف می‌کند.
شکل و شمایل منحنی زنگوله‌ای از سایر نمودارها به راحتی قابل تشخیص است. این منحنی، یکی از مهم‌ترین نمودارها در بازار سهام است و از آن برای تعیین زمان‌بندی خروج یا ورود استفاده میشود. نکته مهم اینجاست که می‌توان از این منحنی، برای بازار ارزهای دیجیتال نیز استفاده کرد.
اگر نگاهی به اطراف خود بیندازیم، منحنی زنگوله‌ای را در تمامی جنبه‌های زندگی مشاهده می‌کنیم. علاوه‌بر این، در بسیاری از حوزه‌های مختلف، از این نمودار برای کاربردهای بسیار دقیق استفاده میشود.
همانطور که گفتیم، از منحنی زنگی می‌توان در بازار رمزارزها نیز بهره برد. به عنوان مثال، اگر اولین بازار صعودی بیت کوین در اواخر دسامبر (دی) ۲۰۱۷ را در نظر بگیریم که در آن، قیمت از ۳۰۰۰ به ۲۰،۰۰۰ دلار رسید، به راحتی می‌توانیم این منحنی را مشاهده کنیم. در ادامه نیز، دوباره در اواسط سال ۲۰۲۱ و همزمان با رشد قیمت بیت کوین از ۱۱،۰۰۰ به ۶۳،۰۰۰ دلار و سقوط آن تا ۳۰،۰۰۰ دلار، بخشی از این منحنی تشکیل شد.
در حالی که در حوزه آمار از منحنی زنگوله‌ای برای نمایش یک توزیع نرمال استفاده میشود، در بازارهای مالی می‌توان از آن برای تعیین ۴ فاز مختلف یک چرخه و شناسایی بهترین زمان خرید و فروش ارز دیجیتال استفاده کرد.
۴ فاز چرخه بازار ارز دیجیتال کدامند؟
همانطور که گفتیم، از منحنی زنگوله‌ای می‌توان برای شناسایی ۴ فاز موجود در چرخههای بازار استفاده کرد. ۴ فاز چرخه بازار به شرح زیر هستند:
📌 انباشت (Accumulation)
📌 افزایش (Run up)
📌 توزیع (Distribution)
📌 کاهش (Run Down)
این چهار فاز، بارها و بارها در تمامی بازارها تکرار شده‌اند. واقعیت این است که هر بازار زنده‌ای محکوم به تکرار این چرخه است. متاسفانه باور اشتباهی که در میان سرمایه‌گذاران تازه‌وارد بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد این است که این بازار، بدون در نظر گرفتن چرخههای طبیعی سایر بازارها، تنها به صعود ادامه میدهد و از سقوط قیمت مصون است. همین باور باعث میشود سرمایه‌گذار بدون ترس وارد بازار شده و به محض ریزش قیمت، با ضرر خارج شود.
چرخههای بازار و فازهای مختلف آن همیشه وجود دارند و باقی خواهند ماند و تمامی بازارهای مالی، از جمله بازار ارز دیجیتال به پیروی از این الگوها ادامه خواهند داد. مشکل بسیاری از سرمایه‌گذاران به ویژه معامله‌گران بازار رمزارزها این است که آنها نمی‌دانند (یا نمی‌خواهند تایید کنند) که بازارها ماهیتی چرخهای دارند و به هیچ وجه به فاز نهایی هر چرخه (ریزش قیمت) توجهی نمی‌کنند. در حالی که تعیین کف یا سقف قیمتی در هرچرخه تقریبا غیرممکن است، درک وجود ماهیت چرخهای در بازارها و اینکه هر بازار، در کدام فاز قرار دارد به شما کمک می‌کند تا بهترین زمان برای خرید و فروش را شناسایی کنید و با به حداقل رساندن ضرر خود، بازدهی استراتژی خود را به حداکثر برسانید.
در ادامه ۴ فاز مختلفی که در چرخههای بازار ارز دیجیتال یا سایر بازارهای مالی وجود دارد را بررسی می‌کنیم.
فاز اول؛ انباشت
فاز انباشت (Accumulation) یا در زمان آغاز به کار یک پروژه جدید رخ میدهد یا مصادف با پایان فاز ریزش قیمت چرخه قبلی است که طی آن قیمت به کف خود رسیده است. در رابطه با آغاز به کار یک پروژه جدید، این فاز به زمانی اطلاق میشود که سرمایه‌گذاران اولیه یا افراد نزدیک به این پروژه در آن سرمایه‌گذاری میکنند.
در فاز انباشت بازار، بازار به کف خود رسیده است و سرمایه‌گذارانی که بر مبنای احساسات خود به بازار وارد شده بودند (در اصطلاح به این دسته از سرمایه‌گذاران، دستان ضعیف یا Weak hands گفته میشود) دارایی خود را به فروش رسانده و از بازار خارج شده‌اند. همزمان،سرمایه‌گذاران با تجربه وهوشمند با علم به اینکه ریزش شدید به پایان خود رسیده و چرخه جدید آغاز شده است به بازار وارد می‌شوند. بسیاری از فاز انباشت به عنوان فرصتی برای «خرید در کف» یاد میکنند. در حقیقت در این فاز، قیمت در پایین‌ترین سطح خود قرار گرفته است. همچنین در این فاز، احساسات بازار از حالتی منفی به خنثی تغییر می‌کند.
فاز دوم؛ افزایش قیمت (بازار صعودی)
فاز افزایش قیمت (Run up) یا بازار صعودی، زمانی رخ میدهد که قیمت‌ها با سرعت بسیار زیادی رشد میکنند. در ابتدای این مرحله، تحلیلگران تکنیکال، تعداد زیادی از پروژه‌های مستعد رشد را انتخاب میکنند و پس از آن، اکثر سرمایه‌گذاران اولیه به بازار وارد می‌شوند. در این نقطه، جهت بازار مشخص شده است و احساسات کلی بازار تغییر کرده و سرمایه‌گذاران نسبت به آینده خوش‌بین شده‌اند.
در پایان این مرحله، فومو (FOMO) یا همان ترس از دست دادن فرصتی طلایی، به اوج خود می‌رسد و سرمایه‌گذاران بیشتری در زمانی که قیمت در حوالی اوج خود قرار دارد به بازار وارد میشود.
پایان فاز دوم با ورود تعداد بسیار زیادی از سرمایه‌گذاران جدید به بازار و در نتیجه افزایش حجم معاملات مشخص میشود. در این نقطه، معمولا ارزش بازار، بیش از ارزش واقعی آن است. در نهایت، با رسیدن به پایان فاز افزایش قیمت، سرمایه‌گذاران باتجربه دارایی‌های خود را به فروش می‌رسانند.
همزمان با کاهش قیمت‌ها، بازار به سمت فاز بعدی سوق داده میشود و موج نهایی سرمایه‌گذاران جدید وارد می‌شوند. در این برهه، در دوره‌های بسیار کوتاه ممکن است شاهد رشد چشمگیر قیمت‌ها باشیم و توجه رسانه‌ها به بازار معمولا به اوج خود می‌رسد.
فاز سوم؛ توزیع
در فاز سوم چرخه بازار، قیمت به ثبات نسبی می‌رسد و تسلط فروشندگان بر بازار بیشتر میشود. در فاز توزیع (Distribution) بازار، احساسات خوش‌بینانه‌ای که در فاز قبلی وجود داشت تغییر و به احساسات مختلط تبدیل میشود. نوسانات قیمت در محدوده کوچکی صورت گرفته و این روند ممکن است برای روزها یا هفته‌ها به طول بیانجامد و در نهایت حرکت قیمت کند خواهد شد.
فاز توزیع با معکوس شدن جهت بازار به پایان خود می‌رسد. نکته مهم اینجاست که در این فاز است که الگوهای تکنیکال کلاسیک مانند الگوی سر و شانه یا الگوی سقف دو قلو یا سه‌قلو را می‌توان پیدا کرد و انتظار تغییر روند را داشت.
در این فاز، قیمت به سقف خود رسیده و به همین خاطر تحت تاثیر احساسات است. اکثر سرمایه‌گذاران با امید به تکرار دستاوردهای گذشته در بازار باقی مانده‌اند و طمع بازار را فرا گرفته است. در این فاز، دیگر خبری ازسرمایه‌گذاران هوشمند نیست (این دسته از سرمایه‌گذاران در اواخر فاز افزایش قیمت از بازار خارج شده‌اند) و ترس و انتظار بازار را احاطه کرده است.
فاز چهارم؛ ریزش قیمت‌ها (بازار نزولی)
آخرین فاز از چرخه بازار، ریزش قیمت‌هاست. فاز کاهش قیمت (Down Run) برای اکثر سرمایه‌گذاران سخت‌ترین دوره محسوب میشود. در بازار رمزارزها، زمانی که این فاز فرا می‌رسد، فعالیت در رسانه‌های اجتماعی افزایش یافته و علاقه‌مندان به این بازار دوباره از پیش‌بینی‌های صعودی خود در رابطه با قیمت‌ها خبر می‌دهند. با این حال، بر اساس ماهیت چرخهای بازارهای مالی، این فاز همواره وجود دارد. از نظر روان‌شناسی ترید، فاز ریزش قیمت‌ها یکی از سخت‌ترین مراحل برای سرمایه‌گذاران است. چراکه آنها از ماهیت چرخهای بازار آگاه نیستند یا تصمیم می‌گیرند آن را نادیده بگیرند. در نتیجه این باور، سرمایه‌گذاران یا خیلی دیر از بازار خارج می‌شوند و ضرر میکنند و یا اصلا دارایی خود را به فروش نمی‌رسانند.
البته می‌توان همزمان با فرا رسیدن فاز نزولی، تا رالی صعودی بعدی منتظر ماند و هولد (HODL) کرد. با این حال، هولد دارایی به مدت طولانی می‌تواند نرخ بازگشت سرمایه (ROI) را کاهش دهد و فرصت‌های سرمایه‌گذاری آتی شما را محدود کند.
چرخههای بازار چقدر طول می‌کشند؟
بازار ارزهای دیجیتال، بسیار جوانی است و تنها بیش از یک دهه از عمرش می‌گذرد، به همین خاطر داده‌های تاریخی زیادی برای ارزیابی مدت زمان چرخه‌ها وجود ندارد. بزرگترین صعود در این بازار در سال ۲۰۱۷ رخ داد که طی آن قیمت بیت کوین از ۳۰۰۰ دلار تا ۲۰،۰۰۰ دلار افزایش یافت. پس از آن، مجددا در سال ۲۰۲۱، ما شاهد بازار صعودی دیگری بودیم و در آن قیمت از ۱۰،۰۰۰ دلار به ۶۳،۰۰۰ دلار رسید. با توجه به این داده‌های محدود، می‌توان گفت به طور متوسط هر چرخه در بازار رمزارزها حدود ۴ سال طول می‌کشد. در حالی که چرخههای کلی بازار ممکن است چندین سال به طول بیانجامد، ممکن است چرخه یک ارز دیجیتال خاص از چند روز تا چند هفته طول بکشد.
چرخههای درون چرخههای بازار
علاوه بر این، ممکن است در چرخههای کلی بازار، چرخههای مختلفی وجود داشته باشد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذار هوشمند ممکن است در حالی که بازار در فاز مختلفی به سر می‌برد، یک ارز دیجیتال خاص را انتخاب کند و از افزایش قیمت آن سود کسب کند.
تعیین زمان ورود و خروج بازار ارز دیجیتال
استراتژی‌ای با نام سرمایه‌گذاری متضاد (Contrarian Investing) وجود دارد که در آن سرمایه‌گذاران، به طور هدفمند برخلاف روندهای رایج بازار حرکت میکنند. این یعنی زمانی که عامه سرمایه‌گذاران در حال خرید هستند، دارایی خود را می‌فروشند و برعکس در زمان فروش سایرین، خرید میکنند.
فاز انباشت بهترین زمان برای ورود و خرید است. در رابطه با پروژه‌های جدید نیز زمانی که برای اولین بار در بازار عرضه می‌شوند یا در پایان فاز چهارم چرخه قبلی خود قرار دارند می‌توان به بازار وارد شد. در این مراحل، بازار همچنان حال و هوای نزولی دارد اما کاهش قیمت متوقف شده است. در این زمان، می‌توان در «کف قیمت» خرید کرد.
بر اساس استراتژی سرمایه‌گذاری متضاد، پایان فاز دوم (افزایش قیمت‌ها) و پیش از شروع فاز توزیع، بهترین زمان برای فروش است. در این دوره، احساسات بازار در صعودی‌ترین حالت خود قرار گرفته و قیمت‌ها همچنان در حال صعود هستند و افراد مختلف و رسانه‌ها در رابطه با آن صحبت میکنند. سرمایه‌گذار هوشمند در این زمان دارایی خود را به فروش می‌رساند.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- چرخه بازار چیست؟
چرخه بازار (Market Cycle) به الگوی تکرارشونده و چرخهای از رشد، انقباض و بازیابی در اقتصاد، بازار سهام و سایر بازارهای مالی مثل بازار کریپتو گفته میشود و شامل ۴ فاز انباشت، صعود، توزیع و نزول است.
- آیا چرخه بازار زمان خرید و فروش را به ما نشان میدهد؟
چرخههای بازار در کنار سایر موارد مانند رویدادهای اقتصاد کلان، سیاستگذاریها و پیشرفتهای تکنولوژیک ما را در یافتن بهترین زمان خرید و فروش یاری میکنند.
جمع‌بندی
متاسفانه همه ما دوست داریم باور داشته باشیم که قیمت‌ها، همواره بالا می‌روند. با این حال، واقعیت این است که روزی، با توجه به ماهیت چرخهای بازار شاهد سقوط قیمت‌ها خواهیم بود. منحنی زنگوله‌ای در حقیقت نمایانگر واقعیت بازار است. به همین دلیل، استراتژی سرمایه‌گذاری متضاد در کنار سایر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، به ویژه در بازار رمزارزها پاسخگو خواهد بود. درک چرخه بازار و فازهای مختلف آن به ویژه در بازار پرنوسان ارزهای دیجیتال، رویکردی ضروری و محتاطانه برای تعیین زمان ورود و خروج است. دانستن این نکته برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران رمزارزها به کاهش ریسک و افزایش بازدهی کمک شایانی خواهد کرد. آیا شما برای تعیین زمان سرمایه‌گذاری به چرخههای بازار توجه می‌کنید؟
