امروزه زیاد می‌شنویم که آینده بلاکچین در دست شبکه‌های مالتی‌چین (Multichain) یا چند‌زنجیره‌ای است. اما همانطور که احتمالا می‌دانید بسیاری از شبکه‌های بلاکچینی فعلی قادر به برقراری ارتباط مستقیم و همکاری با یکدیگر نیستند. اما توسعه‌دهندگان دنبال راه حل‌هایی برای رفع این مشکل بوده‌اند. پروتکل ارتباط بین بلاکچینی یا Inter‐Blockchain Communication Protocol (به‌اختصار IBC) یکی از این راهکارهاست. IBC یک پروتکل متن باز برای انتقال پیام میان دفاتر کل توزیع‌شده مستقل است و هدف از آن اتصال بین بلاکچین‌های مختلف است. اما پروتکل ارتباط بین بلاکچینی چیست؟ برای آشنایی با این پروتکل و کسب اطلاعات درباره اهمیت وجود IBC و روش‌های استفاده از آن، در این مقاله با میهن بلاک چین همراه باشید.
پروتکل ارتباط بین بلاکچینی چیست؟
هری آلفورد (Harry Alford) مدیر توسعه کسب‌وکار صرافی کوین بیس، در گزارش اخیر خود نوشته است: «در وب ۲، شبکه بزرگ‌تر برنده خواهد شد. در وب ۳، کسی که بزرگترین شبکه مشترک را بسازد برنده خواهد شد».
اکوسیستم کازماس (Cosmos) قصد دارد «اینترنت بلاک چین‌ها» یا شبکه‌ای از بلاک چین‌های مستقل را ایجاد کند که بتوانند به صورت غیرمتمرکز با یکدیگر ارتبط برقرار کنند. پروتکل ارتباط بین بلاکچینی یا IBCها برای دستیابی به چنین هدفی، طراحی شده‌اند.
از طریق IBC بلاکچین‌های مستقل می‌توانند داده‌ها را که عموما توکن هستند، به طور مستقیم به یکدیگر ارسال کنند. اکثر پل‌های میان زنجیره‌ای (Cross Chain Bridge) توسط اشخاص ثالث مستقل ساخته شده و بسته به پروتکلی که با آن در ارتباط هستند، درجه بلوغ و امنیت آن‌ها بسیار متفاوت است و این موضوع باعث کاهش امنیت آن‌ها شده و در نهایت منجر به یک تجربه ناخوشایند می‌شوند.
وجه تمایز IBC در این است که در IBC داده‌ها توسط یک لایه بدون نیاز به اعتماد (Trustless) از طریق یک کانال اختصاصی ارسال می‌شوند و داده‌هایی که یک بار تایید شده‌اند، به بلاکچین مقصد می‌رسند.
IBC در مارس ۲۰۲۱ راه‌اندازی شد و تا نوامبر ۲۰۲۱ در ۲۲ شبکه مختلف فعال شد. تاکنون بیش از ۱.۵ میلیون تراکنش ماهانه از طریق IBC انجام گرفته است. دارندگان توکن معمولا برای کار با IBC و سواپ و استیکینگ یا سپرده‌گذاری توکن‌ها در بلاک چین‌هایی که IBC در آن‌ها فعال است، از شبکه ازموسیس (Osmosis) استفاده می‌کنند. همچنین از IBC می‌توان برای ساخت انواع مختلفی از اپلیکیشن‌های میان‌زنجیره‌ای (Cross‐Chain) از جمله قراردادهای هوشمند میان‌زنجیره‌ای، پیام‌رسان، انتقالات توکن‌های بی‌همتا (NFT)، فید داده (Data Feed) به اوراکل‌ها و غیره استفاده کرد.
اهمیت قابلیت همکاری چند زنجیره‌ای چیست؟
در حال حاضر، صنعت بلاک چین یک دوره رنسانس (دوره تجدد) توسعه و مشارکت اجتماعی را تجربه می‌کند. همزمان با ورود پروژه‌ها، کاربردها و نوآوری‌های بیشتر به این فضا، یک نیاز مبرم به کارایی تخصصی یا مقیاس‌پذیری به وجود آمده است که شبکه‌های خاص امکان پاسخگویی به آن را دارند.
گفته می‌شود که ارزش یک سیستم، از مجموع ارزش اجزای آن بیشتر است. برای مثال، درمورد دولت‌های حاکم و مستقل، هر کشور عملا می‌تواند نیازهای ساکنان را به تنهایی تامین کند؛ اما شاید از برخی منابع اضافی و در برخی دیگر کمبود داشته باشد. یک شبکه تجارت جهانی، ارزش بیشتری نسبت به ارزش مجموع بخش‌های بین‌المللی خود دارد، زیرا می‌تواند با ارائه امکان تجارت آسان مازاد کالاهای ضروری، ارزش بیشتری را به شهروندان ارائه کند. بلاک چین‌ها نیز این‌گونه هستند. قابلیت همکاری بین بلاکچین‌هایی که کاربرد‌های متفاوتی دارند، کارایی بهتری نسبت به مجموع کارایی تک تک بخش‌ها دارد.
یک نمونه از مزیت بزرگ این همکاری، قابلیت سوپر فلوئید استیکینگ یا Superfluid Staking (مشابه لیکویید استیکینگ یا استیکینگ شناور است اما مختص پلتفرم ازموسیس) از طریق IBC است، که در آینده در شبکه Osmosis راه‌اندازی خواهد شد. با استفاده از ازموسیس به عنوان رابط کاربری، دارندگان توکن قادر خواهند بود تا هر توکنی را که توسط دو شبکه مشترک پشتیبانی می‌شود، در یک استخر نقدینگی ازموسیس واریز کرده و سهم نقدینگی (که با توکن‌های تامین نقدینگی نشان داده می‌شود) را روی نودهای تاییدکننده در شبکه بومی توکن‌ها، استیک کنند.
در این صورت، دارایی‌های سپرده‌گذاری شده نه تنها سهم کارمزد خود را از تراکنش‌های اجرا شده با توکن‌های استخرهای نقدینگی دریافت می‌کنند، بلکه به خاطر کمک به امنیت بلاک چین پاداش‌هایی نیز دریافت می‌کنند. این امر به کاربران این امکان را می‌دهند تا به‌طور همزمان برای بازارساز خودکار (AMM) ازموسیس نقدینگی ارائه کرده و هم در اکوسیستم بومی توکنی که سپرده‌گذاری کرده‌اند، مشارکت کنند. برای مثال، توکن نقدینگی (LP) یک استخر OSMO<>AKT، هم امنیت شبکه را برقرار کرده و هم پاداش سپرده‌گذاری در شبکه‌های ازموسیس و اکاش (Akash) را دریافت می‌کند. این قابلیت، هم به افرادی که به دنبال مدیریت و امنیت در بلاک چین هستند و هم برای افرادی که به‌دنبال پاداش‌های زیاد هستند، انگیزه می‌دهد.
از آن‌جایی که امنیت شبکه یک بلاک چین با ارزش قفل‌شده در آن متناسب است، وجود چنین قابلیتی مهم است. با این حال، چون اکثر بلاک چین‌های مستقل به طور کامل قابلیت همکاری ندارند، کاربران معمولا ترجیح می‌دهند توکن‌های خود را تبدیل یا سواپ کنند. در واقع اکوسیستم یک بلاک چین را ترک کرده و برای فرصت‌های جدید به بلاک چین دیگر می‌روند و یا ترجیح می‌دهند به جای تامین امنیت یک شبکه از طریق سپرده‌گذاری مستقیم، در فرصت‌های پربازده سرمایه‌گذاری کنند. در این صورت کاربران مجبور نیستند بین پاداش‌های نقدینگی و مشارکت فعال در شبکه‌ای که قصد تامین امنیت و افزایش ارزش و کارایی آن را دارند، یکی را انتخاب کنند.
پروتکل IBC چطور کار می‌کند؟
IBC پروتکلی است که به بلاک چین‌های مستقل امکان مي‌دهد تا بدون نیاز به اعتماد، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. با اینکه پروتکل ارتباط بین بلاکچینی بخشی از نقشه راه کازموس بوده و در حال حاضر توسط بلاک چین‌های اکوسیستم کازماس استفاده می‌شود، هر بلاک چین دیگری می‌تواند به این شبکه متصل شده و با استفاده از IBC در حالت استاندارد آن یعنی استاندارد بین زنجیره‌ای یا Inter‐Chain Standard (به‌اختصار ICS)، با بلاک چین‌های دیگر ارتباط برقرار کند.
پروتکل ارتباط بین بلاکچینی از دو لایه تشکیل شده است: لایه پایه TAO (انتقال، تصدیق و دستور) و لایه APP (اپلیکیشن) که بر روی لایه TAO ساخته شده است. با اینکه کارایی IBC عمدتا به لایه TAO مربوط می‌شود، هر پروتکلی با لایه اپلیکیشن می‌تواند روی آن ساخته و اجرا شود.
یک ویژگی مهم پروتکل ارتباط بین بلاکچینی این است که بلاک چین‌های متصل‌شده نیازی به ارتباط مستقیم با یکدیگر ندارند. در عوض، می‌توانند بسته‌های اطلاعاتی را از طریق کانال‌های اختصاصی که از ماژول‌های قرارداد هوشمند استفاده می‌کنند، ارسال کنند. این ماژول‌های قرارداد هوشمند با کلاینت سبکی که دارند، بدون نیاز به اعتماد تایید می‌کنند که وضعیت ارسال‌شده توسط بلاک چین دیگر معتبر است.
بدون نیاز به اعتماد و بدون نیاز به مجوز بودن پروتکل ارتباط بین بلاکچینی یعنی هر شخصی می‌تواند یک لایه را اجرا کند و نیازی نیست که بلاک چین‌های شرکت‌کننده به اشخاصی که اطلاعات منتقل می‌کنند، اعتماد کنند. این ویژگی، در حفظ استقلال بلاک چین‌ها بدون ایزوله شدن آن‌ها از یکدیگر (هدف اصلی اکوسیستم کازماس) نقش بسیار مهمی دارد.
کارکرد IBC/TAO از طریق قراردادهای هوشمندی است که در هر یک از بلاک چین‌ها تعبیه شده و از طریق پروتکل ارتباط بین بلاکچینی متصل شده‌اند. اطلاعات به صورت بسته دیتا و از طریق یک لایه رله (Relay) بدون نیاز به مجوز بین بلاک چین‌ها منتقل می‌شود. بسته‌ها در زمان مشخص و به همان ترتیبی که ارسال شده‌اند، به بلاک چین مقصد می‌رسند. رله‌کننده یا تسهیل‌گر به کمک اتصال و کانال، خروجی یک قرارداد هوشمند از ماژول TAO فرستنده را به ماژول TAO در بلاک چین گیرنده تغذیه می‌کند. تصدیق داده‌های دریافت‌شده توسط یک کلاینت سبک درون‌زنجیره‌ای انجام می‌شود و این کلاینت مستقیما تایید می‌کند که وضعیت ارائه‌شده در بلاک چین ارسال‌کننده، صحیح است.
- تسهیلگران (Relayers) از طریق یک کانال اختصاصی بسته‌های داده را از یک قرارداد هوشمند به قرارداد دیگر منتقل می‌کنند.
- به انتهای هر کانال یک ارتباط قرارداد هوشمند اختصاص داده شده است تا بسته‌های داده‌ای که از طریق کانال ارسال می‌شوند، نشان دهند که داده‌ها از طرف قرارداد هوشمند اختصاصی وابسته به بلاک چین ارسال‌کننده، ارسال شده است.
- ماژول IBC/TAO دارای قراردادهای هوشمندی است که در هر بلاک چین برای کانال‌ها تعبیه شده‌اند تا ترتیب عملیات را تسهیل کنند.
- هر ماژول IBC/TAO از کانال و اتصال برای تعریف و برقراری ارتباط دو قرارداد هوشمند کانال و از یک کلاینت سبک برای تایید بدون نیاز به اعتماد وضعیت ارسال شده توسط بلاک چین استفاده می‌کند.
چطور از پروتکل ارتباط بین بلاکچینی استفاده کنیم؟
برای اکثر استفاده‌ها مانند سواپ، استیکینگ و تامین نقدینگی با توکن‌های بلاک چین‌های دارای قابلیت IBC، مستقیم‌ترین راه استفاده از IBC صرافی غیرمتمرکز پروتکل ازموسیس خواهد بود. همچنین می‌توان انتقالات IBC را به صورت دستی، با استفاده از کیف پول Keplr و انتخاب کانال‌ها برای انتقال دارایی‌ها، انجام داد. کارمزد انجام تراکنش های IBC توسط پارامتر‌های هر بلاک چین تنظیم می‌شود اما در حال حاضر این تراکنش‌ها یا رایگان هستند و یا کارمزد بسیار کمی دارند.
توسعه‌دهندگانی که مایل به استفاده از پروتکل ارتباط بین بلاکچینی هستند می‌توانند مدارک کامل توسعه و اجرای آن را از وب‌سایت پروتکل IBC دریافت کنند. مخزن عمومی توسعه و مدارک IBC در گیت‌هاب (GitHub) نیز از این لینک قابل دسترس است.
افرادی که قصد ساخت اپلیکیشن‌های مرتبط با IBC را دارند می‌توانند از زیرساخت خواندن\نوشتن (Query & Transact) صرافی کوین بیس برای دسترسی آسان به داده‌های بلاک چین و ساخت اپلیکیشن‌های قوی بر بستر ۳۰ پروتکل مختلف از جمله پروتکل کازماس، Crypto.org و ترا (Terra) که دارای قابلیت IBC هستند، استفاده کنند.
جمع بندی
IBC با ارائه امکان ارتباط بلاک چین‌های مستقل با یکدیگر، در اکوسیستم کازماس امکان برقراری ارتباط بین بلاکچین‌ها را فراهم کرده است. بهترین روش برای استفاده از این فناوری جدید، مشارکت در اکوسیستم درحال رشد کازماس است. در مطلب بالا، پروتکل ارتباط بین بلاکچینی را معرفی کرده و جنبه‌های مختلف آن از جمله دلایل نیاز به این پروتکل، شیوه کار آن و طریقه استفاده از آن را بررسی کردیم.
نظر شما درباره پروتکل ارتباط بین بلاکچینی چیست؟ آیا این فناوری می‌تواند تغییر بزرگی در آینده بلاک چین‌ها ایجاد کند؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
