رقابت کاردانو و اتریوم در هاردفورکها نیز ادامه دارد؛ یک هفته بعد از مرج اتریوم شاهد هاردفورک واسیل کاردانو خواهیم بود. کاردانو که به اتریوم ژاپنی نیز معروف است، از ابتدا برنامه داشت تا با یک سری هاردفورک به اهدافش دست پیدا کند. انتظار می‌رود هاردفورک واسیل کاردانو پس از مدتی تاخیر در ۲۲ سپتامبر (۳۱ شهریور) اجرا شود و مقیاس‌پذیری و عملکرد این شبکه را بهبود ببخشد. در این مقاله با اشاره به هاردفورک‌های مهم قصد داریم بررسی کنیم که هاردفورک واسیل کاردانو چیست و چه تغییراتی در این شبکه ایجاد میکند؟ همچنین به اثر هاردفورک Vasil بر قیمت ADA نیز می‌پردازیم. با میهن بلاکچین همراه باشید.
هاردفورک واسیل کاردانو چیست؟
واسیل یکی از هاردفورک‌های مهم در نقشه راه کاردانو است که به یاد ریاضیدان فقید بلغاری و عضو برجسته جامعه کاردانو Vasil Dabov نام‌گذاری شده است. اجرای این هاردفورک با دو بار تاخیر مواجه شد. ابتدا برای ماه ژوئن برنامه‌ریزی شده بود، سپس اعلام شد که برای تستهای بیشتر در جولای اجرا میشود و نهایتا ۲۲ سپتامبر (۳۱ شهریور) به عنوان زمان اجرای هاردفورک واسیل معرفی شد.
در شبکه‌های بلاکچینی به هر تغییر و آپدیتی فورک گفته میشود که میتواند Softwork یا Hardfork باشد. اصطلاح هاردفورک نشان‌دهنده یک تغییر اساسی در یک شبکه بلاکچینی است که باعث تمایز عملکرد شبکه قدیمی و شبکه جدید میشود. پس از هر هاردفورک نودها باید بهروزرسانی کنند، در غیر این صورت نمی‌توانند با شبکه جدید ارتباط بگیرند. مقاله زیر اطلاعات کاملی در رابطه با فورک‌ها در اختیار شما قرار می‌دهد.
برای اجرای هاردفورک Vasil سه پیش‌نیاز در نظر گرفته شده بود که با محقق شدن آنها به نظر میرسد این بار در تاریخ تعیین شده، واسیل انجام خواهد شد. این سه مورد عبارتند از:
- ۷۵ درصد از بلاک‌های تولید شده باید توسط نودهایی ایجاد شود که به نسخه ۱.۳۵.۳ آپدیت شده‌اند.
- ۲۵ صرافی برتر که بیش از ۸۰ درصد نقدینگی ADA را ارائه می‌دهند، به نسخه ۱.۳۵.۳ آپگرید شده باشند.
- ۱۰ برنامه غیرمتمرکز برتر کاردانو بر اساس TVL (ارزش کل قفل شده) آماده پشتیبانی از واسیل باشند.
بد نیست مروری کوتاه بر نقشه راه کاردانو داشته باشیم تا جایگاه واسیل در این مسیر را متوجه شویم. نقشه راه کاردانو شامل ۵ مرحله اصلی است که بسیاری از قسمت‌های هر مرحله به موازات هم پیش می‌روند. واسیل یکی از مراحل برای انتقال از فاز گوگن به باشو است. مراحل نقشه راه کاردانو عبارتند از:
- بایرون (Byron): ایجاد معماری بنیادی شبکه
- شلی (Shelley): تمرکززدایی در شبکه کاردانو
- گوگن (Goguen): امکان تعریف قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز
- باشو (Basho): مقیاس‌پذیری و بهبود عملکرد
- ولتر (Voltaire): راه‌اندازی سیستم‌های خزانه‌داری و رای‌گیری
هاردفورک واسیل با ایجاد تغییراتی در شبکه کاردانو تعامل با قراردادهای هوشمند را تسهیل کرده، کارایی این شبکه را بالا برده و مقیاس‌پذیری را افزایش می‌دهد.
نگاهی به هاردفورک‌های کاردانو
در ابتدا به این موضوع اشاره کنیم که کاردانو در ساختارش از یک ترکیب‌کننده هاردفورک (Hard Fork Combinator) استفاده میکند؛ به همین دلیل انتقال از بایرون به شلی بدون هیچ وقفه یا راه‌اندازی مجددی صورت گرفت. این موضوع تضمین میکند که لجر یا دفترکل بایرون و شلی جدا از هم نبوده و به عنوان یک لجر ظاهر میشوند. همچنین نیاز نیست که همه گره‌ها به طور همزمان بهروزرسانی کنند، این یعنی برخی از نودها می‌توانستند بلاک‌های بایرون را اجرا کنند و برخی دیگر بلاک‌های شلی را اجرا می‌کردند.
پروتکل اجماع در شبکه بایرون Ouroboros Classic بود، برای مرحله شلی و غیرمتمرکزسازی کاردانو پروتکل اجماع به Ouroboros Praos تغییر پیدا کرد تا امکان استیکینگ و پاداش دادن به کسانی که ADA استیک می‌کنند، فراهم شود.
برای اینکه این انتقال پیچیدگی‌های زیادی داشت، یک مرحله واسط استفاده شده و پروتکل اجماع ابتدا به Ouroboros BFT (تحمل خطای بیزانس) تبدیل شد. تغییر از Ouroboros Classic به Ouroboros BFT در ۲۰ فوریه ۲۰۲۰ (۱ اسفند ۱۳۹۸)، تنها هاردفورک سنتی در بلاکچین کاردانو است. در این رویداد شبکه اصلی بایرون مجددا راه‌اندازی شد تا پروتکل BFT اجرا شود و امکان انتقال نرم‌تر به Ouroboros Praos بدون هیچ‌گونه وقفه‌ای فراهم شود.
هاردفورک Shelley
مهم‌ترین ویژگی که در شلی به کاردانو اضافه شد، قابلیت قفل کردن توکن‌ها (Token Locking) بود. قفل کردن توکن فرآیندی است که طی آن مقدار معینی از یک توکن برای یک دوره زمانی مشخص ذخیره میشود. این ویژگی برای فراهم کردن امکان تسویه حساب‌های پیچیده و فرآيند حسابداری وجوه بسیار مهم است. از کاربردهای قفل کردن توکن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توافق قراردادی (Contractual Agreement): وقتی شخصی وارد یک توافق قراردادی مثلا برای فروش یک ملک میشود، باید تعهد و اطمینان ایجاد شود که آن ملک به شخص دیگری فروخته نخواهد شد. در این مثال می‌توان یک توکن را معادل با دارایی و تعهد را در قالب فرآیند قفل کردن توکن تعریف کرد. اگر پول پرداخت نشود یا دارایی به شخص دیگری فروخته شود، قرارداد باطل شده و از توکن‌های قفل‌شده به طرف مقابل جریمه پرداخت میشود.
- حق رای: در مکانیسم رای‌گیری فاز ولتر، قفل کردن توکن این امکان را می‌دهد تا هر شخصی با قفل کردن توکن‌هایش، حق رای به دست آورد.
- توکن‌های Multi-asset: امکان تعریف قرارداد هوشمند پای توکن‌های جدیدی جز ADA را به شبکه کاردانو باز میکند. Token Locking امکان قفل کردن ADA برای ایجاد یه توکن سفارشی دیگر با ارزش معادل را می‌دهد.
هاردفورک Mary
هاردفورک مری ارتقایی روی پروتکل شلی است که در ماه مارس ۲۰۲۱ (اسفند ۱۳۹۹) اجرا شد. این هاردفورک توکن بومی و پشتیبانی از Multi-asset را معرفی کرد و به کاربران امکان ایجاد توکن‌های منحصر به فرد و سفارشی را می‌دهد. پس از هاردفورک مری زیرساخت حسابداری دفتر کل کاردانو علاوه بر تراکنش‌های ADA، تراکنش‌هایی حاوی چندین دارایی به طور همزمان (Multi-asset) را هم پردازش میکند.
پشتیبانی بومی مزیت ویژه‌ای برای توسعه‌دهندگان ایجاد میکند و می‌توان ایجاد و تراکنش‌های توکن سفارشی را بدون تعریف قرارداد هوشمند مدیریت کرد. توسعه‌دهندگان، کسب‌وکارها و اپلیکیشن‌ها می‌توانند انواع مختلف توکن از توکن قابل تعویض برای پرداخت‌ها و پاداش یا استیل‌کوین‌های وابسته به یک ارز تا توکن‌های بی‌همتا (NFT) برای مالکیت معنوی را ایجاد کنند.
هاردفورک آلونزو (Alonzo)
هاردفورک آلونزو در سپتامبر ۲۰۲۱ (۲۱ شهریور ۱۴۰۰) با موفقیت انجام شد و بخشی از انتقال به فاز گوگن بوده است. دستاورد این هاردفورک فعال شدن قابلیت تعریف قراردادهای هوشمند روی بلاکچین کاردانو و در نتیجه ورود برنامه‌های غیرمتمرکز و دیفای به این شبکه بود.
زیرساخت‌ها و ابزارهای لازم برای توسعه قراردادهای هوشمند با استفاده از Plutus فراهم میشود. پلوتوس زبان قرارداد هوشمند بومی برای Cardano و یک زبان تورینگ کامل است که با زبان Haskell نوشته شده است. همچنین هاردفورک آلونزو مدل حسابداری EUTXO را پیاده‌سازی کرد.
هاردفورک واسیل (Vasil)
هاردفورک واسیل همانطور که گفتیم برای ماه ٰژوئن برنامه‌ریزی شده بود، اما اجرای آن به تعویق افتاد و در سپتامبر اجرا خواهد شد. این هاردفورک ۵ مکانیسم کلیدی را برای بهبود عملکرد بلاکچین کاردانو به همراه خواهد داشت که در بخش بعدی به آنها خواهیم پرداخت.
تغییرات هاردفورک واسیل با افزایش سایز بلاک‌ها، مقیاس‌پذیری و کاربرد کاردانو را افزایش خواهد داد. همچنین پیچیدگی ایجاد و استقرار برنامه غیرمتمرکز روی کاردانو تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد. یکی دیگر از مواردی که تمرکز Vasil روی آن است، اسکریپت‌های پلوتوس است.
Script به برنامه‌های کوچکی گفته میشود که با زبان‌های برنامه‌نویسی و با هدف جلوگیری از انجام وظایف تکراری و خودکار کردن آنها نوشته میشود. این اسکریپت‌ها به طور مداوم روی زنجیره وجود خواهند داشت تا در صورت نیاز بتوان به آنها ارجاع داد. این موضوع کارایی شبکه را بالاتر خواهد برد، زیرا دیگر نیاز نیست تا اسکریپت در هر تراکنش گنجانده شود.
هاردفورک واسیل چه تغییراتی در کاردانو ایجاد خواهد کرد؟
هاردفورک واسیل میتواند تاثیر زیادی بر عملکرد شبکه کاردانو بگذارد و برنامه‌های غیرمتمرکز این شبکه را افزایش دهد. واسیل ۵ مکانیسم کلیدی را به همراه دارد که منجر به بهبود عملکرد کاردانو میشود. در این بخش قصد داریم به این ۵ مورد بپردازیم.
پروپوزال CIP-31 (Reference Input)
به کمک CIP-31 کاردانو نوع جدیدی از ورودی (Input) را معرفی کند، یک ورودی مرجع که امکان مشاهده خروجی بدون خرج کردن آن را می‌دهد. هدف از این تغییر تسهیل دسترسی بیشتر به اطلاعاتی است که در شبکه کاردانو ذخیره میشوند. این دسترسی بدون نگرانی بابت مشکلات مربوط به خرج کردن و ایجاد مجدد UTXO ایجاد میشود.
یکی از مشکلات در کاردانو به این صورت بود که نگاه کردن به داده‌ها نیز به صرف هزینه نیاز داشت و اغلب داده‌ها باید دوباره ایجاد می‌شدند. مثالی از کاربرد CIP-31 میتواند بررسی وضعیت فعلی ماشین حالت یک استیبل‌کوین باشد.
پروپوزال CIP-32 (Inline Datums)
هدف این پروپوزال ضمیمه Datumها به خروجی‌ها به جای اتصال آنها به هش Datum است، این موضوع ارتباط با مقادیر Datumها بین کاربران را ساده‌تر میکند. در خروجی مدل EUTXO کاردانو یک قسمت به نام Datum وجود دارد که دروازه دسترسی و ذخیره‌سازی اطلاعات روی شبکه کاردانو است. برای دسترسی به اطلاعات Datum، باید آن خروجی که داتوم به آن ضمیمه شده است را خرج کرد. به عبارت دیگر Dappها باید خروجی یک تراکنش را بازسازی کنند. به کمک CIP-32 برنامه‌ها دیگر برای دسترسی مستقیم به Datum نیاز به خرج یا بازسازی خروجی تراکنش ندارند.
پروپوزال CIP-33 (Reference Scripts)
این پروپوزال روی چگونگی تعامل کدهای نوشته شده در Plutus با بلاکچین کاردانو دست گذاشته است. مطابق این پیشنهاد رفرنس‌های اسکریپت پلوتوس برای استفاده دوباره روی بلاکچین ذخیره میشوند، این یعنی دیگر ارائه کردن یک کپی از اسکریپت با هر تراکنش ضروری نیست. CIP-33 کار توسعه‌دهندگانی که روی شبکه کاردانو کار می‌کنند را به طور قابل توجهی کم میکند و تعامل با قراردادهای هوشمند راحت‌تر صورت می‌گیرد.
پروپوزال CIP-40 (Collateral Outputs)
این پروپوزال نوع جدیدی از خروجی تراکنش را معرفی میکند که به آن خروجی وثیقه (Collateral Output) گفته میشود و میتواند به مقیاس‌پذیری شبکه کمک کند. پس از هاردفورک آلونزو تراکنش‌هایی که یک قرارداد هوشمند را فرا می‌خواندند، باید برای پوشش هزینه‌های احتمالی شکست اجرای قرارداد هوشمند وثیقه بگذارند. وثیقه باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد، مثلا فقط ADA پذیرفته است یا نباید آدرس اسکریپت باشد و غیره. این ویژگی‌ها محدودیت‌هایی برای کاربران، قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز ایجاد می‌کرد که این پروپوزال به دنبال حل آنها است.
افزایش مقیاس‌پذیری با Diffusion Pipelining
یکی از بهبودهای کلیدی در مقیاس‌پذیری کاردانو که در لایه اجماع رخ می‌دهد، Pipelining است؛ این امر انتشار سریع بلاک‌ها را تسهیل میکند. برای درک بهتر این موضوع بهتر است ابتدا مروری بر نحوه انتشار فعلی بلاک‌ها داشته باشیم. یک بلاک برای وارد شدن به زنجیره، ۶ مرحله را پشت سر میگذارد:
- ارسال هدر بلاک
- اعتبارسنجی هدر بلاک
- درخواست و ارسال بدنه بلاک
- اعتبارسنجی بدنه بلاک و گسترش زنجیره به صورت لوکال یا محلی
- ارسال هدر بلاک به سایر نودها
- ارسال بدنه بلاک به سایر نودها
همه این مراحل هر بار در هر نود به همین ترتیب باید طی شوند. با توجه به حجم نودها و تعداد روزافزون بلاک‌ها، ارسال یک بلاک زمان قابل توجهی را می‌طلبد. Diffusion Pipelining (در لغت به معنای انتشار خط لوله) منجر به اجرای همزمان برخی از مراحل ذکرشده میشود؛ بنابراین نتیجه آن صرفه‌جویی در زمان، کاهش حجم بلاک‌ها و افزایش توان عملیاتی شبکه است.
آیا واسیل مهم‌ترین هاردفورک کاردانو است؟
هاردفورک‌های کاردانو اهمیت قابل توجهی در تحقق نقشه راه آن دارند و معمولا پیچیدگی‌های فنی زیادی به همراه دارند؛ بنابراین انتخاب مهم‌ترین هاردفورک برای کاردانو کار بسیار سختی است. واسیل یکی از دو هاردفورکی است که کاردانو را از فاز گوگن به باشو خواهد برد.
یک رویکرد برای انتخاب مهم‌ترین هاردفورک این است که ببینیم چه چیزی بالاترین درجه اهمیت را در شبکه کاردانو دارد. غیرمتمرکز، مقیاس‌پذیر و قابل استفاده بودن همگی ویژگی‌های بسیار مهمی هستند، اما هدف اصلی کاردانو چه بوده است؟
هدف نهایی و فلسفه کاردانو این است که خدمات انحصاری فضای سنتی و متمرکز را از طریق بلاکچین و به شیوه‌ای غیرمتمرکز در دسترس عموم قرار دهد. برای دسترسی به این هدف کاردانو باید قابلیت ایجاد و استقرار قراردادهای هوشمند را ایجاد می‌کرد که این اتفاق در هاردفورک آلونزو رخ داد.
با توجه به این مطالب اگرچه واسیل مقیاس‌پذیری، استفاده و کارکرد بیشتر را برای Cardano به ارمغان می‌آورد، اما آلونزو را به واسطه فراهم کردن امکان ایجاد قراردادهای هوشمند می‌توان نقطه عطفی در نقشه راه کاردانو دانست.
هاردفورک واسیل چه تاثیری بر قیمت ADA خواهد گذاشت؟
تصویر فوق روند قیمت ADA و هاردفورک‌های صورت گرفته را نشان می‌دهد. هاردفورکها معمولا نوسانات قیمت قابل توجهی را ایجاد می‌کنند، اما معمولا این نوسانات قبل از وقوع هاردفورک صورت گرفته است. در سه هاردفورک قبلی، قیمت کاردانو تا زمان اجرا روند صعودی به خود گرفته و به جز Mary، در دو مورد دیگر پس از وقوع هاردفورک قیمت کاهش یافته است.
می‌توان این طور نتیجه گرفت که نوسانات قیمت با انتشار خبر هاردفورک شروع میشود و افراد شروع به خریدن خبر می‌کنند. پس از اجرای آپدیت موج فروش‌ها روند قیمت را نزولی میکند. این نکته را هم باید در نظر گرفت که سه هاردفورک بزرگ قبلی در یک بازار صعودی انجام شدند، اما هاردفورک واسیل در میانه بازار نزولی رخ خواهد داد.
هاردفورک Vasil از منظر بنیادی قابلیت‌های شبکه کاردانو را بهبود می‌بخشد، اوضاع را برای قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز بهتر میکند و در نتیجه استفاده از بلاکچین کاردانو و ارز دیجیتال ADA را افزایش می‌دهد. اجرای درست واسیل در بلندمدت میتواند باعث افزایش ارزش ADA شود، اما تاخیرهای صورت‌گرفته در اجرای این هاردفورک و روند فعلی بازار احتمال افزایش قیمت در کوتاهمدت را کمرنگ کرده است.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- هاردفورک واسیل کاردانو چیست؟
هاردفورک واسیل یکی از دو هاردفورک در نظر گرفته شده برای انتقال از فاز گوگن به باشو در نقشه راه کاردانو است. به طور کلی این هاردفورک با ایجاد تغییراتی در ساختار قراردادهای هوشمند، مقیاس‌پذیری و عملکرد شبکه کاردانو را بهبود می‌بخشد. - هاردفورک واسیل چه زمانی انجام میشود؟
هاردفورک واسیل ابتدا قرار بود در ماه ژوئن انجام شود، سپس برای تستهای بیشتر به تاخیر افتاد و ماه جولای برای اجرای آن مشخص شد. در نهایت با تاخیر دوباره، ۲۲ سپتامبر (۳۱ شهریور) برای اجرای واسیل معرفی شد. با تحقق سه پیششرط لازم، به نظر میرسد این بار در زمان مقرر هاردفورک واسیل انجام خواهد شد. - هاردفورک Vasil چه تاثیری بر قیمت ADA میگذارد؟
هاردفورکها معمولا منجر به نوسانات قیمت میشوند و افزایش قیمت از انتشار خبر زمان اجرای هاردفورک شروع میشود. در دو مورد از سه هاردفورک قبلی کاردانو مشاهده شد که پس از وقوع هاردفورک، عده زیادی فروشنده میشوند که این امر باعث کاهش قیمت میشود. در مورد هاردفورک واسیل اگرچه در بلندمدت میتواند منجر به استفاده بیشتر از شبکه کاردانو و رمزارز ADA شود، اما با توجه به دو بار تاخیر و شرایط فعلی بازار احتمال افزایش قیمت کوتاهمدت برای آن زیاد نیست.
جمع‌بندی
کاردانو از ابتدا با یک رویکرد آکادمیک و دانشگاهی و طبق یک نقشه راه ۵ مرحله‌ای پیش رفته است. برای گذار بین این مراحل هاردفورک‌هایی انجام میشود که هاردفورک واسیل، یکی از دو آپگریدی است که کاردانو را از فاز سوم (گوگن) به چهارم (باشو) می‌برد. هاردفورک Vasil که احتمالا ۳۱ شهریور انجام میشود، ۵ مکانیزم جدید را به شبکه کاردانو می‌آورد که نتیجه آن بهبود تعامل با قراردادهای هوشمند و افزایش قابلیت‌ها، کارایی شبکه و به طور کلی مقیاس‌پذیری کاردانو خواهد بود. در این مقاله با اشاره به هاردفورک‌های کاردانو تا امروز، به این پرداختیم که هاردفورک واسیل چیست و چه تغییراتی در کاردانو ایجاد میکند. همچنین تاثیر هاردفورک واسیل بر قیمت کاردانو نیز بررسی شد. نظر شما در رابطه با کاردانو و اثر هاردفورک واسیل بر قیمت ADA چیست؟ آیا کاردانو میتواند به اتریوم نزدیک شود؟
