حتما شما هم جمله «شبکه‌های لایه دو کارمزد کمتری دارند» را شنیده‌اید. فارغ از اینکه به چه شبکه‌ای بلاکچین لایه یک و چه شبکه‌ای لایه دو گفته میشود، می‌خواهیم کارمزد شبکه‌های لایه ۱ و لایه ۲ را با یکدیگر مقایسه کنیم. برای این‌کار اول باید ببینیم کارمزد تراکنش چیست، چه فاکتورهایی در کاهش کارمزد موثر است و در نهایت به این برسیم که چرا تراکنش در شبکه‌های لایه دو به‌صرفه‌تر است. شاید عنوان این مقاله کمی فنی به نظر برسد، اما اصلا نگران نباشید چون امروز به ساده‌ترین شکل ممکن مبحث کارمزد در شبکه‌های لایه ۱ و لایه ۲ را موشکافی می‌کنیم. با میهن بلاکچین همراه باشید.
کارمزد تراکنش چیست؟
کارمزد تراکنش در شبکه‌های بلاکچینی هم مفهومی مشابه کارمزد انتقال وجه یا برداشت پول از حساب‌های بانکی است. اما یک تفاوت بزرگ وجود دارد. ما چند مدل کارمزد تراکنش در دنیای بلاکچین داریم؛ کارمزد شبکه، کارمزد صرافی، کارمزد کیف پول. هر کدام از این مدل‌های کارمزد، ساختار مخصوص خود را دارند و از قبل تعریف شده که بابت هر کدام چه مقدار و به چه شکل از موجودی شما کسر میشود. از آن‌جایی که موضوع امروز ما مقایسه کارمزدهای لایه ۱ و لایه ۲ است، تمرکزمان را روی کارمزد شبکه می‌گذاریم.
کارمزد شبکه، هزینهای است که بابت ارسال یک تراکنش یا تعامل با یک قرارداد هوشمند به شبکه بلاکچین می‌پردازیم. این هزینه را هم باید با پرداخت ارز بومی همان شبکه‌ای که باهاش کار می‌کنیم، بپردازیم. مثلا اگر روی شبکه آوالانچ تراکنش می‌زنیم، باید کارمزد شبکه را با AVAX روی شبکه آوالانچ، بپردازیم و نمی‌توانیم کارمزد را مثلا با توکن آواکس روی اتریوم یا بایننس اسمارت چین پرداخت کنیم. این مسئله که نامش را می‌گذاریم «چالش یکسان بودن شبکه» هنگام انتخاب نوع صرافی (متمرکز یا غیرمتمرکز)، اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. درباره این موضوع بعدا بیشتر صحبت می‌کنیم. فعلا برگردیم به کارمزدها و ببینیم که اصلا ما این هزینه شبکه را به چه کسانی و چرا پرداخت می‌کنیم؟
ما به دو دلیل زیر باید کارمزد شبکه پرداخت کنیم:
- تامین امنیت شبکه
- اجرای قرارداد هوشمند
فرقی نمی‌کند که شبکه از کدام الگوریتم اجماع استفاده می‌کند، ما معمولا باید به ماینرها یا اعتباردهنده‌های شبکه (که به آنها نود گفته میشود) پول بدهیم. در ازای ایمن سازی شبکه و اطمینان از اینکه تراکنش‌های تقلبی تایید نمی‌شوند، با پرداخت کارمزد شبکه، زحمات این نودها جبران میشود. اعتبارسنجی شبکه این امکان را برای بلاک چین فراهم می کند تا به صورت غیرمتمرکز عمل کند و مطمئن باشیم که فعالیت آن بدون تکیه بر نهادهای متمرکز و واسطه خواهد بود.
دومین دلیلی که کاربران هزینه تراکنش را پرداخت می‌کنند، فعال کردن عملیات قراردادهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند برنامه‌هایی هستند که پس از برآورده شدن شرایط خاص به طور خودکار اجرا می‌شوند. برای مثال، یک قرارداد هوشمند ممکن است طوری برنامه‌ریزی شود که مثلا یک سری توکن بی‌همتا (NFT) را پس از گذشت مدت زمان مشخصی آزاد کند. درست مانند کاربران، قراردادهای هوشمند نیز باید هزینه بپردازند، زیرا آنها هم تراکنش ارسال می‌کنند. بنابراین، اگر کاربری بخواهد عملکرد خاصی را در یک قرارداد هوشمند انجام دهد، باید هزینهای موسوم به هزینه گس (همان کارمزد خودمان) پرداخت کند. این گس در همان کارمزد شبکه لحاظ میشود و صرافی‌های متمرکز مانند بایننس و بیت پین، معمولا رقم نهایی کارمزد را به شما نشان می‌دهند.
شاخص‌های تغییر کارمزد شبکه
کارمزد شبکه برخلاف کارمزد صرافی و کیف پول که برای مدت مشخصی ثابت هستند، براساس فاکتورهای بسیاری تغییر می‌کند. اولین متغیر سرعت است؛ نودها تراکنش‌های با سرعت بالاتر را در اولویت قرار می‌دهند. بنابراین تراکنشی که روی گزینه Instant یا فوری تنظیم شده، زودتر از گزینه استاندارد پردازش می‌شوند. در واقع تراکنش‌هایی که کارمزد کمتری دارند، مدت زمان اعتبارسنجی طولانی‌تری دارند. چون نودها آنها را در اولویت قرار نمی‌دهند.
اکثر پلتفرم‌ها (کیف پول‌ها و صرافی‌ها) از قبل، کارمزد تراکنش را در سطح استاندارد تنظیم می‌کنند. با این حال، کاربران معمولا می‌توانند کارمزد را تغییر دهند؛ مبلغ را برای تراکنش‌های فوری افزایش دهند و برای صرفه‌جویی در پول، در حالیکه مدت زمان بیشتری برای تکمیل تراکنش منتظر می‌مانند، مبلغ را کاهش دهند.
عرضه و تقاضا عامل بزرگ بعدی در افزایش یا کاهش مبلغ کارمزد شبکه است. وقتی تقاضا بالا می‌رود، هزینه کارمزد هم افزایش می‌یابد. اینجا کاربر و نود وارد یک چرخه می‌شوند؛ هر چقدر ازدحام شبکه بیشتر شود، کاربران حاضر به پرداخت کارمزد بیشتر هستند، نودها تراکنش‌های با کارمزد بالاتر را اولویت قرار می‌دهند و کاربران باز هم حاضر به پرداخت کارمزدهای بیشتر می‌شوند.
به عنوان مثال تصور کنید که میانگین کارمزد تراکنش ۳ دلار است، اما شبکه شلوغ است. بنابراین، بسیاری از کاربران شروع به تنظیم کارمزد تراکنش خود روی ۱۰ دلار می کنند. مثلا فرض کنیم یک توکن سودده روی آن شبکه در بازار عرضه شده است. پس تقاضا همچنان در حال رشد است و حتی تراکنش های ۱۰ دلاری نیز برای تکمیل بسیار طولانی است. بنابراین، کاربران شروع به پرداخت ۱۵ دلار، سپس ۲۵ یا حتی ۵۰ دلار می‌کنند.
علاوه بر این، ممکن است اکوسیستم عظیمی از ابزارها و محصولات روی آن شبکه وجود داشته باشد؛ از پروتکل‌های ییلد فارمینگ گرفته تا وام‌دهی و وام‌گیری، ایردراپ NFT و بازی‌های بلاکچینی. بنابراین تقاضا برای معاملات در بخش‌های مختلف افزایش می‌یابد. بنابراین حتی ممکن است که هزینه تراکنش روی چنین شبکه‌ای به ۳۰۰ دلار هم برسد. تصور کنید برای انتقال ۱۵۰ دلار مجبور باشید ۳۰۰ دلار کارمزد بدهید! اینجاست که شبکه‌های لایه ۲ به داد ما می‌رسند.
مقایسه کارمزد شبکه‌های لایه ۱ و لایه ۲
راهکارهای مختلفی در پاسخ به هزینه‌های بالای تراکنش ایجاد شده‌اند. یکی از محبوب‌ترین راه حل‌ها، راهکارهای لایه ۲ است. شبکه‌های لایه ۲ در بالای بلاکچین اصلی یا لایه یک عمل می‌کنند و بخشی از تراکنش‌ها را می‌گیرند و آنها را خارج از زنجیره اصلی اعتبارسنجی می‌کنند. با تایید تراکنش‌ها در یک شبکه جداگانه، فشار روی بلاکچین اصلی کاهش می‌یابد، از ازدحام جلوگیری میشود و در عین افزایش سرعت، هزینه‌ها نیز کاهش می‌یابد. خود شبکه‌های لایه ۲ (در زمان ازدحام شبکه بلاکچین لایه یک) کارمزد بسیار پایین و سرعت بالایی دارند. از محبوب‌ترین شبکه‌های لایه دو برای اتریوم می‌توان به آپتیمیزم و آربیتروم اشاره کرد. مثلا کارمزد شبکه اتریوم در ۱ مه ۲۰۲۲، حدود ۲۳.۸۲ دلار بود، در حالیکه کارمزد شبکه‌های آربیتروم و آپتیمیزم در همان تاریخ به ترتیب ۵.۷۱ و ۶.۰۷ دلار بود.
راهکارهای لایه ۲ در یک دسته‌بندی کلی به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱. رول‌آپ‌ها (Rollups)
۲. پلاسما (Plasma)
۳. کانال‌های وضعیت (State Channels)
۴. سایدچین‌ها (Sidechains)
۵. راه‌حل‌های ترکیبی (Hybrid solutions)
۶. ولیدیوم (Validium)
پروتکل‌ها و کیف پول‌ها نیز اقداماتی را برای کاهش هزینه تراکنش برای کاربران انجام داده‌اند. به عنوان مثال، کیف پول Ambire دارای مخزن گس (Gas Tank) است که به کاربران امکان می‌دهد با پیش‌پرداخت، هزینه تراکنش را کاهش دهند. این کار با استفاده از اعتبارات برای پرداخت هزینه‌های فعلی گس انجام میشود. برای مثال، اگر هزینه‌های گس در حال حاضر کم باشد، کاربر می‌تواند با کمک مخزن گس، هزینه تراکنش را پیش‌پرداخت کند و در تراکنش بعدی این مبلغ را بازپرداخت کند. کاربران همچنین می‌توانند با استفاده از استیبل‌کوین‌هایی مانند تتر و USDC که نوسانات کمتری نسبت به ارزهای دیجیتال معمولی دارند، هزینه‌های گس را پرداخت کنند.
بنابراین اساسا، زمانی که تقاضای زیادی وجود دارد، کاربران مایلند برای اطمینان از انجام تراکنش‌هایشان، هزینه بیشتری بپردازند. با افزایش کارمزد تراکنش، سایر کاربران برای پیشی گرفتن از کاربران قبلی و اطمینان از تکمیل تراکنش‌های آنها، مبلغ بیشتری را پرداخت می‌کنند. با گذشت زمان، این امر منجر به افزایش کلی هزینه‌های تراکنش در شبکه بلاک چین میشود. هزینه‌های پایین گس، منعکس‌کننده تراکم کمتر و «سختی شبکه» کمتر در بلاکچین است.
رمزارزهای لایه ۲ را از کجا بخریم؟
روش خرید رمزارزهای لایه دوم هم مانند رمزارزهای لایه یک است؛ مراجعه به یک صرافی متمرکز یا پروتکل دیفای (صرافی غیرمتمرکز، بریج یا دکس اگریگیتور). بنابراین ابتدا باید به یک صرافی مراجعه کنید که توکن مدنظر شما را روی شبکه‌ای که می‌خواهید داشته باشد. مثلا برای خرید توکن‌های روی شبکه پالیگان می‌توانید به صرافی غیرمتمرکز کوییک سواپ مراجعه کنید. یا اگر دنبال خرید توکن‌های آپتیمیزم در صرافی غیرمتمرکز هستید یونی سواپ را در نظر داشته باشید. همچنین برای خرید تتر یا اتر روی شبکه آپتیمیزم می‌توانید به صرافی ایرانی بیت پین هم مراجعه کنید.
مزیت صرافی‌های متمرکز مانند بیت پین در این است که معضل «چالش یکسان بودن شبکه» را هنگام پرداخت کارمزد ندارید. یعنی برای خرید، فروش و انتقال توکن به کیف پول خود نیازی نیست که حتما کوین بومی آن شبکه را هم برای پرداخت داشته باشید. همه این کارها را صرافی به عهده می‌گیرد. بنابراین از این نظر کار شما کمی راحت‌تر است.
صرافی متمرکز بیت پین هم‌اکنون از شبکه‌های لایه ۲ آپتیمیزم و آربیتروم پشتیبانی می‌کند. این صرافی امکان خرید و فروش ۲ ارز پرطرفدار اتریوم و تتر را روی این دو شبکه فراهم کرده است. در تصویر بالا می‌توانید کارمزدهای برداشت این دو رمزارز در شبکه‌های لایه دو را با شبکه اتریوم مقایسه کنید.
جمع‌بندی
کارمزد بالای تراکنش برای کاربران شبکه‌های بلاک چین محبوب مانند اتریوم در دوره‌های افزایش تقاضا، موضوع جدیدی نیست. با این حال، پروتکل‌ها، پلتفرم‌ها و روش‌هایی وجود دارد که به کاربران کمک می‌کند تا هزینه‌ها را کاهش دهند. آربیتروم و آپتیمیزم شبکه‌هایی هستند که در زمان شلوغی شبکه اتریوم می‌توانند نیازهای ما را با هزینهای کمتر برطرف کنند. راهکار شما برای کاهش هزینه‌های تراکنش چیست؟ شما از کدام راهکار لایه دو استفاده می‌کنید؟ نظر خود را با ما در میان بگذارید.
