تفاوت دیفای و وب ۳ چیست؟

در عصر حاضر با دو پدیده به نام دیفای (Decetralized Finance) و وب ۳ (Web3) مواجه هستیم که نسخه‌های جایگزین امور مالی و اینترنت هستند. هدف هر دو ایجاد امنیت و تمرکززدایی بیشتر در مقایسه با نسخه‌های سنتی و قبلی است. در واقع امور مالی غیرمتمرکز یک سیستم مالی نوظهور در وب ۳ است که در مقایسه با سیستم‌های مالی سنتی اشکال جدیدی از ارزش و روابط مالی را ارائه می‌دهد. گاهی مرز بین امور مالی غیرمتمرکز و نسل سوم وب آن‌قدر باریک می‌شود که برخی عملا این دو را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. با میهن بلاکچین همراه باشید تا ببینیم تفاوت دیفای و وب ۳ چیست و چه ویژگی‌هایی این دو را از هم متمایز می‌کند؟

آیا دیفای بخشی از نسل سوم وب است؟

نسل سوم وب (Web3) شکل جدیدی از اینترنت است که قصد دارد با اتکا به زیرساخت تکنولوژی بلاکچین فضای اینترنت را عادلانه‌تر و غیرمتمرکزتر کند. در این فضا کنترل داده‌ها، هویت و پول بر عهده خود کاربران است و به صورت غیرمتمرکز انجام می‌شود.

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) یک سیستم مالی نوظهور است و اشکال جدیدی از ارزش و کاربردها را ارائه می‌دهد که در سیستم‌های مالی معمولی وجود ندارد. مهم‌ترین تفاوت دیفای و وب ۳ این است که دیفای روی پلتفرم‌های قرارداد هوشمند مانند اتریوم (Ethereum) ساخته شده است، در حالی که وب ۳ از زیرساخت خود اینترنت استفاده می‌کند.

در حقیقت دیفای و اینترنت غیرمتمرکز (وب ۳) دو مفهوم کاملا مجزا هستند. اما هر دو از نوآوری‌های تکنولوژیکی و فنی مشترکی استفاده می‌کنند. دیفای و وب ۳ نسخه‌های جایگزینی برای امور مالی و اینترنت هستند که نسبت به همتایان متمرکز، از تمرکززدایی و ایمنی بیشتری برخوردارند. برای درک بهتر تفاوت‌های وب ۳ و دیفای، ابتدا باید ببینیم هر کدام چیستند و چطور کار می‌کنند.

وب ۳ چیست و چطور کار می‌کند؟

در مسیر توسعه اینترنت و در طول زمان، نحوه تعامل افراد با فناوری به‌ویژه در حوزه امور مالی به طور قابل توجهی تغییر کرده است. نسل‌های مختلف وب به سه مرحله وب ۱، وب ۲ و وب ۳ تقسیم می‌شود. وب ۱ (Web1) اولین نسل اینترنت و از دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ (دهه ۶۰ تا ۷۰) را شامل می‌شود. اکثر وبسایت‌ها صفحاتی با کدهای HTML ثابت و غیرتعاملی بودند. بنابراین هیچ زیرساختی برای انجام تراکنش‌های مالی به صورت آنلاین وجود نداشت.

وب ۲ (Web2) از زمانی شکل گرفت که تعاملات دوطرفه اینترنت شروع شد. مشخصه بارز این دوره رواج اپلیکیشن‌های موبایلی، شبکه‌های اجتماعی و محتوای آنلاین است. در نسل دوم وب انجام تراکنش‌های ارز فیات از طریق اینترنت امکان‌پذیر شد. از نکات منفی این دوره می‌توان به چندین حفره امنیتی از قبیل نقض حریم خصوصی و حملات هکری بزرگ اشاره کرد. در وب ۲ افراد مجبور بودند به اشخاص ثالث و شرکت‌های بزرگ اعتماد کنند و پس از مدتی متوجه شدند که این شرکت‌ها از فروش محتوای تولیدشده آن‌ها درآمد کسب می‌کنند.

نسل سوم وب (Web3) برای رفع مشکلات اساسی وب ۲ پا به عرصه گذاشت. وب ۳ به جای اتکا به شرکت‌ها، از طریق تکنولوژی بلاکچین حس مالکیت را برای کاربر به ارمغان ‌آورد. در نسل سوم وب که طلایه‌دار تمرکززدایی است، شاهد ظهور بیت کوین (BTC) و سایر ارزهای دیجیتال، برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) و امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) بودیم.

به لطف تکنولوژی بلاکچین و ذخیره‌سازی متمرکز، کاربران وب ۳ بار دیگر می‌توانند کنترل داده‌های خود را بر عهده بگیرند. به علاوه این خود کاربران هستند که طبق صلاحدید خود انتخاب می‌کنند، چه کسانی به داده‌هایشان دسترسی داشته باشد.

دیفای چیست و چطور کار می‌کند؟

امور مالی غیرمتمرکز نوعی سیستم مالی است که مستقل از یک نهاد مرکزی مانند بانک اداره می‌شود و به کاربران اجازه می‌دهد، معاملات مالی را به طور مستقیم با یکدیگر انجام دهند. این سیستم مالی غیرمتمرکز شامل معاملات همتا به همتا (P2P) مانند قرض‌دهی و وام‌دهی است که به وسیله قراردادهای هوشمند تنظیم و کنترل می‌شود.

دیفای درحقیقت اقدامی برای مبارزه با نهادهای متمرکز مانند دولت‌ و بانک‌ها است که کنترل بیش‌ از حدی به داده‌ها و دارایی‌های مردم دارند. بر خلاف سیستم‌های سنتی که انجام امور مالی نیازمند مجوز یک نهاد متمرکز است، دیفای یک سیستم بدون مجوز است. در امور مالی غیرمتمرکز همه کاربران اجازه مشارکت دارند و انجام تراکنش‌ها به صدور مجوز هیچ نهادی نیاز ندارد.

ویژگی مهم دیگر دیفای، شفافیت است. به واسطه شفاف بودن دیفای اطلاعات همه تراکنش‌ها می‌تواند در معرض دید و اختیار همه افراد سیستم قرار بگیرد.

اکوسیستم دیفای شامل موارد زیر می‌شود:

✅ لایه ۱

لایه ۱ (Layer 1) همان بلاکچین یا شبکه پایه‌ای است که قراردادهای هوشمند، برنامه‌ها، پروتکل‌ها و توکن‌های دیفای روی آن ساخته شده است. اتریوم (Ethereum)، بیت کوین (Bitcoin)، زنجیره هوشمند بایننس (BNB Smart Chain) و پولکادات (Polkadot) نمونه‌هایی از شبکه‌های لایه ۱ هستند.  

✅ صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی غیرمتمرکز (DEX) پلتفرمی است که امکان خرید، فروش و معامله دارایی‌های دیجیتال را برای کاربران فراهم می‌کند. البته سیستم‌های متمرکز یا اشخاص ثالث در انجام این امور نقشی ندارند. در دکس‌ها قراردادهای هوشمند جایگزین سازمان‌های متمرکز هستند و به شکل کدهای کامپیوتری و قراردادهای خودکار، تبادلات مالی را مدیریت می‌کنند.

✅ تجمیع‌کننده‌های نقدینگی

تجمیع‌کننده‌ها (اگریگیتورها) رابط‌های غیرمتمرکزی هستند که به کاربران اجازه می‌دهند، دارایی‌های خود را در پلتفرم‌های ییلدفارمینگ (yield-farming) مدیریت کنند و حداکثر سود را به‌دست بیاورند. به طور مثال راکت ایکس (RocketX) و وان اینچ (1inch) تجمیع‌کننده‌هایی هستند که دسترسی به نقدینگی را ارائه می‌دهند.

تفاوت دیفای و وب ۳ چیست؟

نسل سوم وب دو ویژگی بنیادی دیفای؛ امنیت و تمرکززدایی را تقویت می‌کند. همچنین میزان اعتماد، شفافیت و سهولت دسترسی به امور مالی غیرمتمرکز را افزایش می‌دهد. به دنبال محبوبیت روزافزون ارزهای دیجیتال، افراد بیشتری دوست دارند خواه از طریق هولد، ترید یا خرید ارز دیجیتال و ایجاد پروژه‌های کریپتویی در دیفای مشارکت داشته باشند.

اصل اساسی و چشم‌انداز اولیه اینترنت ایجاد یک فضای آنلاین غیرمتمرکز و در دسترس همگان بود. متاسفانه این دیدگاه در حد یک رویا باقی ماند و فضای وب به مرور زمان متمرکزتر شد. حالا وب ۳ قصد دارد برای ایجاد یک اینترنت عادلانه‌تر از فناوری بلاکچین کمک بگیرد. دیفای هم قرار است یک سیستم مالی شفاف‌تر را در وب ۳ ارائه کند. بدون مجوز، غیرمتمرکز، قابلیت همکاری، غیر حضانتی، قابل مدیریت توسط جامعه و قابلیت رمزنگاری، ویژگی‌های مشترک دیفای و نسل سوم وب هستند. اما این دو مفهوم در این اشتراکات تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه بررسی می‌کنیم. اصلی‌ترین تفاوت دیفای و وب ۳ در مقیاس اثرگذاری این دو است. بدین صورت که وب ۳ فضایی به گستردگی اینترنت را دربر می‌گیرد، در حالیکه دیفای بیشتر روی غیرمتمرکزسازی امور مالی دست می‌گذارد.

ویژگی	دیفای	وب ۳
بدون مجوز	دیفای برای از بین بردن اتکا به نهادهای متمرکز از فناوری بلاکچین کمک می‌گیرد.	وب ۳ برای ایجاد یک شبکه آزاد غیرمتمرکز از پروتکل‌های همتابه‌همتا استفاده می‌کند.
عدم تمرکز	سرویس‌های دیفای در یک شبکه بلاکچین مشترک می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.	شبکه‌های بلاکچین روی وب ۳ به طور مستقل کار می‌کنند.
حضانت	غیرحضانتی	غیرحضانتی و حضانتی
قابلیت اعتبار سنجی با استفاده از رمزنگاری	استفاده از تکنولوژی بلاکچین	استفاده از تکنولوژی بلاکچین
حاکمیت	توکنیزه کردن دارایی‌ها، اثبات سهام	توکنیزه کردن دارایی‌ها

🔴 بدون مجوز

اصطلاح «بدون مجوز» (Permissionless) به این معنا است که هیچ محدودیتی برای مشارکت وجود ندارد؛شرکت‌کننده‌ها می‌توانند بدون هیچ محدودیت یا مانعی وارد سیستم‌های بدون مجوز دیفای یا وب ۳ شوند.

تفاوت مفهوم «بدون مجوز» در دیفای و وب ۳ در شکل پیاده‌سازی و نحوه استفاده توسعه‌دهندگان است. دیفای روی یک بلاکچین ساخته شده است و استفاده از سرویس‌های مالی را بدون دخالت یک نهاد متمرکز امکان‌پذیر می‌کند.

وب ۳ اصطلاح جامع‌تری است که دیفای، سایر فناوری‌های غیرمتمرکز از قبیل دپ‌ها، توکن‌های بی‌همتا (NFT) و سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO) را دربر می‌گیرد. در واقع وقتی می‌گوییم وب ۳ بدون مجوز است، انگار به سیستم عظیم‌تری، بدون محدودیت وارد می‌شویم.

🔴 غیرمتمرکز

اصطلاح «تمرکززدایی» به انجام فعالیت بدون کنترل و دخالت یک واسطه متمرکز اشاره می‌کند. دیفای و وب ۳ هر دو به گونه‌ای طراحی شده‌اند که غیرمتمرکز باشند. در حقیقت وب ۳ تلاش برای ساخت یک شبکه آزاد غیرمتمرکز است که به دلیل استفاده از پروتکل‌های همتابه‌همتا از هرگونه تمرکزگرایی به دور است. دیفای هم برای انجام معاملات از زیرساخت‌های غیرمتمرکز استفاده می‌کند.

🔴 قابلیت همکاری

اصطلاح «قابلیت همکاری بلاکچین» یعنی اینکه بلاکچین‌های مختلف چگونه با یکدیگر تعامل برقرار می‌کنند. بلاکچین‌ها با استفاده از این قابلیت می‌توانند داده‌ها، دارایی‌های توکنیزه‌شده و سایر فناوری‌ها را با یکدیگر مبادله کنند.

در دنیای متمرکز داده‌ها به صورت متمرکز ذخیره می‌شوند و از این طریق دسترسی به داده‌های شخص در چندین برنامه مختلف امکان‌پذیر می‌شود. اما در دنیای غیرمتمرکز، سرویس‌های دیفای مستقر در یک شبکه بلاکچین مشترک با استفاده از قابلیت همکاری (مثلا صدور رپد توکن یا پل بلاکچینی) با یکدیگر تعامل دارند.

🔴 غیر حضانت

برنامه‌های دیفای معمولا غیرحضانتی هستند. به عبارت دیگر کاربران کلیدهای خصوصی وجوه و دارایی‌های خود را در اختیار دارند و از این رو کنترل و مالکیت دارایی به طور کامل بر عهده خود کاربر است.

بالعکس برنامه‌های وب ۳ در هر دو حالت حضانتی و غیرحضانتی هستند. ممکن است یک برنامه خاص غیرحضانتی باشد و برنامه دیگری کلید خصوصی و کنترل دارایی‌ها را در اختیار شخص ثالث قرار ‌‌دهد.

🔴 قابلیت رمزنگاری

طراحی زنجیره‌های دیفای و سیستم‌های بلاکچین وب ۳ به گونه‌ای است که در برابر دستکاری غیرقابل نفوذ باشند. همچنین سوابق زنجیره از طریق رمزنگاری (کریپتوگرافی) اعتبارسنجی و تایید می‌شوند. این مکانیزم نه تنها به شفافیت و امنیت بیشتر سیستم کمک می‌کند بلکه جعل سوابق زنجیره را غیرممکن می‌سازد.

سخن پایانی

صنعت دیفای (DeFi) با معرفی محصولات و سرویس‌های مالی جدیدی که پتانسیل حذف امور مالی سنتی را دارند به سرعت به سمت نوآوری‌های بیشتر حرکت می‌کند. از طرف دیگر انتظار می‌رود وب ۳ نقش به‌سزایی در آینده اینترنت ایفا کند. زیرساخت‌های غیرمتمرکز نسبت به سیستم‌های متمرکز سنتی دارای مزیت‌هایی از قبیل امنیت بیشتر، بهبود حریم خصوصی و مالکیت داده هستند. همچنین انتظار می‌رود توسعه فناوری‌های وب ۳ منجر به ایجاد نسل جدیدی از برنامه‌های غیرمتمرکز شود که دسترسی به اینترنت آزاد و عادلانه‌تری را امکان‌پذیر کنند. به نظر شما دیفای و وب ۳ چطور می‌توانند مکمل یکدیگر باشند؟ این دو چه تفاوت‌های دیگری با یکدیگر دارند؟