گزارش مساری: ارزیابی عملکرد شبکه سولانا در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳

در طول سه‌ماهه اول ۲۰۲۳،‌ شرایط و احساسات بازار ارز دیجیتال تغییر کرد و با آغاز یک رالی (روند صعودی) تسکین‌دهنده، فعالیت کاربران شبکه سولانا دوباره قوت گرفت. در این سه‌ماهه، بسیاری از شاخص‌های شبکه سولانا مثبت بوده و این اکوسیستم همچنان بر روی اهداف و برنامه‌های توسعه خود کار کرده است. سایت تحلیلی مساری (Messari) اخیرا گزارش تحلیلی کاملی از ارزیابی عملکرد شبکه سولانا در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۳ منتشر کرده است. در این مقاله با میهن بلاکچین همراه باشید تا این گزارش جذاب را با هم بررسی کنیم.

خلاصه‌ای درباره شبکه سولانا

سولانا (Solana) یک بلاک چین عمومی و متن‌باز است که بدون محدود کردن تمرکززدایی و امنیت، مقیاس‌پذیری را افزایش داده و از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند. سولانا از یک مکانیسم برچسب زمانی (Timestamp) به نام گواه اثبات تاریخچه (PoH) استفاده می‌کند. به‌کمک PoH، شبکه سولانا می‌تواند قبل از پردازش تراکنش‌ها به‌وسیله مکانیسم گواه اثبات سهام (PoS) آن‌ها را مرتب‌ کرده و دسته‌بندی کند. از طرح‌های آینده شبکه سولانا می‌توان به زمان تسویه ثانویه و پشتیبانی از زبان‌های قرارداد هوشمند که با LLVM سازگار‌ند (C ،Rust ،C++ و Move) اشاره کرد.

ارزیابی عملکرد شبکه سولانا در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳

پس از بهبودی شرایط جامعه کاربری سولانا در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲، میزان کارمزد پرداخت‌شده و تراکنش‌های روزانه سولانا در فصل اول ۲۰۲۳ افزایش یافت. اما میانگین روزانه تراکنش‌ها در این سه‌ماهه دوباره به سطوح فصل چهارم ۲۰۲۲ رسید و فصل را با کاهش بیشتر به پایان رساند (تعداد پرداخت‌کنندگان کارمزد منحصربه‌فرد ۵.۹ درصد و تعداد تراکنش‌های روزانه غیر رای ۵.۲ درصد کاهش یافته است). با توجه به این موارد، به‌دلیل قطعی رخ داده در تاریخ ۲۵ فوریه (۶ اسفند) میانگین آمارهای شبکه کمی کاهش یافته است.

توسعه‌های مختلف در اکوسیستم سولانا مثل ایردراپ BONK، مجموعه‌های NFT و برنامه‌های DePIN در سه‌ماهه اول باعث افزایش تراکنش‌ها و کارمزدهای پرداخت‌شده به شبکه شد. جزئیات این موارد را در بخش «ارزیابی اکوسیستم و توسعه‌‌های مربوطه» دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد.

تراکنش‌های سولانا را می‌توان در ۲ گروه دسته‌بندی کرد؛ تراکنش‌های مربوط به اجماع (رای) و غیر اجماع (غیر رای). تراکنش‌های غیر رای یا Non-vote مشابه تراکنش‌های ماشین مجازی اتریوم (EVM) هستند و فعالیت اقتصادی حقیقی شبکه را نشان می‌دهند.

میزان تراکنش‌های غیر رای تقریبا الگوی پرداخت‌کنندگان کارمزد منحصربه‌فرد (Unique Fee Payers) را دنبال کرده است؛ در ابتدای سه‌ماهه اول رشد کرده است، اما میانگین روزانه آن‌ها در پایان فصل ۱۰.۳ درصد کاهش یافته و از ۲۲ میلیون به ۲۰ میلیون رسیده است. دلیل کاهش میانگین تراکنش‌های روزانه، قطعی شبکه در روز ۲۵ فوریه بوده است.

تراکنش‌ها و عملکرد شبکه به‌دلایل مختلف در طول سال ۲۰۲۲ و فصل اول ۲۰۲۳ در نوسان بوده است. در دو فصل اول ۲۰۲۲، عملکرد شبکه به‌دلیل اسپم‌های ناشی از Gulfstream (جایگزین ممپول سولانا برای تراکنش‌های در حال انتظار) دچار اختلال شد.

پس از به‌روزرسانی‌های ماه ژوئن، عملکرد شبکه پایدارتر شد و اختلال ناشی از Gulfstream تا حدی رفع شد. این به‌روزرسانی‌ها شامل QUIC، هزینه‌های مقدم و Stake-Weighted Quality of Service بودند.

کارمزدهای اولویتی، هزینه اسپمینگ شبکه را افزایش داد و باعث شد، مشکلات ناشی از پردازش ناقص تراکنش‌ها در شبکه سولانا رفع شود. به‌طور میانگین، بیش از ۵۰ درصد کارمزدهای روزانه توسط کاربران و جهت اولویت‌بندی تراکنش‌ها در پایان سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ پرداخت شده است. با اضافه شدن قابلیت کارمزدهای اولویتی به کیف پول‌های بیشتر، این میانگین بیشتر نیز خواهد شد (مثل کیف پول‌های Jupiter ،Solflare Wallet و Phantom که در فصل اول ۲۰۲۳ این قابلیت را اضافه کردند).

علاوه بر اسپمینگ ناشی از Gulfstream، اختلالات دیگری نیز رخ دادند و عملکرد شبکه را دچار مشکل کردند. به‌علت یک باگ ناشناخته اجماع، شبکه سولانا در طول سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ و سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ (۲۵ فوریه) متوقف شد. با این حال به نظر می‌رسد که به‌روزرسانی‌های شبکه مشکلات Gulfstream را حل کرده است. اعضای اصلی سولانا لبز (Solana Labs) نیز برای حل مشکلات مربوط به قطعی‌های اخیر شبکه پیشنهادهایی را مطرح کرده‌اند. جزئيات اختلالات شبکه سولانا و راهکارهای مطرح‌شده برای آن‌ها را در قسمت «چالش‌های اکوسیستم سولانا» دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد.

ارزیابی مالی سولانا در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳

پس از سال چالش‌برانگیز ۲۰۲۲ که با موانعی از سمت اقتصاد کلان همراه بود، وضعیت بازار ارزهای دیجیتال در ماه ژانویه بهبود یافت و تا پایان فصل اول ۲۰۲۳ به پایداری نسبی رسید. با توجه به این موضوع، عملکرد مالی سولانا نیز در این فصل بهبود یافته است.

درآمد شبکه بر حسب SOL (کل کارمزدهای پراخت‌شده با SOL) با پرداخت کارمزدهای اولویتی تقویت شده و نسبت به فصل گذشته ۶۸.۷ درصد افزایش یافته است. ارزش بازار در گردش SOL نیز ۱۱۸.۱ رشد کرده است. اختلاف تغییرات درآمد و ارزش بازار احتمالا نشان‌دهنده این است که احساسات کلی بازار بیشتر در جهت ذخیره ارزش بوده است تا کاربرد فاندامنتالی شبکه.

در پایان سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ نسبت ارزش بازار در گردش SOL به درآمد دلاری سالانه شبکه ۴۲۹ برابر بود که در پایان فصل اول ۲۰۲۳ این نسبت به ۵۶۴ برابر رسیده است. این نشان می‌دهد که سرمایه دلاری بیشتر به سمت سطوح قیمتی نامطلوب روانه شده است.

به همین خاطر، برای ارزشیابی دارایی‌های بلاکچینی صرفا محاسبه نسبت قیمت به فروش (P/S) کافی نیست. ارزهای دیجیتال مستلزم تکنیک‌های ارزش‌گذاری خاص هستند. یکی از این تکنیک‌های خاص که اخیرا معرفی شده است، مدل Expected Demand for Security (تقاضای موردانتظار برای امنیت) است. بر اساس این مدل، مهم‌ترین عامل افزایش ارزش یک دارایی بلاکچینی این است که تمام زیرساخت‌های فعلی و آینده تقاضای شدیدی برای امنیت داشته باشند.

ارزیابی اکوسیستم سولانا و توسعه‌های مربوطه

عوامل اصلی تقویت‌کننده ارزش فاندامنتال سولانا، فعالیت توسعه‌دهندگان و استراتژی رشد اکوسیستم آن است. استراتژی رشد بنیاد سولانا همواره در جهت گسترش این اکوسیستم بوده است و توسعه‌دهندگان آن در طول ۲ سال اخیر بیش از ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده‌اند.

استراتژی رشد اکوسیستم

در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، بنیاد سولانا برای تقویت رشد اکوسیستم و سرمایه‌گذاری در آن ابتکارات زیر را انجام داده است:

• رویداد Solana Hacker Houses – تور Hacker House در فصل اول ۲۰۲۳ فرصتی برای توسعه‌دهندگان فراهم کرد که محصولات جدید بسازند، همکارانی برای خود پیدا کنند و از جامعه کاربری سولانا یاد بگیرند.
• Grizzlython – این رویداد یک هکاتون آنلاین جهانی با جایزه ۵ میلیون دلار است که سرمایه توسعه‌ چند پروژه مختلف سولانا را تامین می‌کند. Grizzlython به بزرگترین هکاتون در تاریخ اکوسیستم سولانا تبدیل شده است.

سازمان‌های مختلف در جامعه کاربری سولانا نیز رویدادهای زیر را برگزار کرده‌اند:

• هکاتون Encode Club – یک هکاتون چهار هفته‌ای با جایزه ۱۰ هزار دلار است که در فصل اول برگزار شد.
• هکاتون Solana Sandstorm – یک هکاتون دو هفته‌ای است که جایزه ۲۰۰ هزار دلاری آن به تمام توسعه‌دهندگان سولانا اختصاص یافته است. چندین پروژه در این هکاتون برنده‌ شدند.

دیفای

هم‌زمان با روند صعودی و تسکین‌دهنده بازار ارز دیجیتال که در ماه ژانویه آغاز شد، ارزش کل قفل‌شده (TVL) دلاری سولانا در سه‌ماهه اول ۲۳.۵ درصد افزایش یافت. اما ارزش کل قفل‌شده بر حسب SOL به‌اندازه ۴۰.۷ درصد کاهش یافته است که نشان می‌دهد، افزایش قیمت دلاری سولانا بیشتر از ورود سرمایه جدید در رشد TVL موثر بوده است.

بازارهای مشتقه لیکویید استیکینگ (LSDs) نیز به بهبودی سولانا و اکوسیستم دیفای آن کمک کردند. در طول فصل اول ۲۰۲۳، ارزش کل قفل‌شده پلتفرم‌های Marinade Finance ،Lido ،Jit و JPool حدود ۱۰۰ درصد رشد کرد و این پلتفرم در پایان فصل جزو ۲۰ پلتفرم برتر از نظر TVL قرار گرفتند. این LSDها سه‌ماهه اول را با TVL کل ۲۰۵ میلیون دلار به پایان رساندند که تقریبا با TVL کل اکوسیستم غیر LSD دیفای سولانا (۳۰۰ میلیون دلار) برابری می‌کند.

ضمنا در طول سه‌ماهه اول، پلتفرم دیفای لاما داده‌های پروتکل SPL Governance (Realms) را اضافه کرد. پروتکل Realms این فصل را با TVL بیش از ۳۰ میلیون دلار به پایان رساند که قبل از فصل اول هرگز محاسبه نشده بود. Realms یکی از برترین پلتفرم‌های شبکه سولانا است که برای ساخت دائوها (DAOs) و واگذاری مدیریت اعضا، حاکمیت و خزانه به دائوها استفاده می‌شود. در طول سه‌ماهه اول، ۱۴۰ دائو در Realms ساخته شده است.

بهبود شرایط بازار در فصل اول ۲۰۲۳، تقریبا برای تمام برنامه‌های غیرمتمرکز شبکه سولانا مفید بوده است. Orca که یکی از بهترین پروتکل‌های سولانا است، نسبت به فصل گذشته ۲۳ درصد رشد کرده است. ارزش کل قفل‌شده پلتفرم‌های Raydium و Solend نیز با درصدهای دورقمی رشد کرده‌اند.

TVL سولانا به‌طور سالم بین برنامه‌های غیرمتمرکز آن توزیع شده‌ است و فقط ۲۴ درصد از کل TVL غیر LSD سولانا به پروتکل‌های Orca و Raydium اختصاص یافته است. تا پایان سه‌ماهه اول، ۴۵ درصد از TVL در سایر پروتکل‌های غیرمتمرکز این شبکه قفل شده‌اند.

سایر توسعه‌های مهمی که در جهت گسترش اکوسیستم دیفای سولانا انجام شده است، شامل موارد زیر هستند:

• صرافی آپشن شیکاگو بورد (CBOE): CBOE در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ به Pyth Network ملحق شد و تراکنش‌های آن در شبکه سولانا از فصل اول ۲۰۲۳ آغاز شد.
• Parcl: یک پلتفرم مشتقه املاک است که بر بستر سولانا راه‌اندازی شده است.
• Homebase: پلتفرمی برای توکنیزه‌ کردن املاک و مستغلات است که نسخه بتای آن در سولانا راه‌اندازی شده است.
• Meteora: یک پروتکل Stableswap است که در سه‌ماهه اول راه‌اندازی شده است.
• Kamino Finance: اولین راهکار اتوماتیک برای بازارسازی خودکار نقدینگی متمرکز (CLMM) در پروتکل Raydium است که در این سه‌ماهه راه‌اندازی شد.
• Psylend: یک پلتفرم وام‌دهی جدید است که بر بستر سولانا راه‌اندازی شده است.
• Hxro: یک لایه نقدینگی توزیع‌شده برای معاملات مشتقه است که یک برنامه اسپانسر با جایزه ۱۰ هزار دلاری دارد. این جایزه به کسانی تعلق می‌گیرد که با استفاده از پروتکل‌های اصلی شبکه Hxro، برنامه‌های مشتقه اثبات مفهوم (Proof-of-concept) بسازند.

NFTها

مشابه بخش دیفای، اکوسیستم NFT سولانا هم رشد نسبی را تجربه کرده است. در فصل اول ۲۰۲۳، تعداد کل NFTهای جدید روزانه از ۲.۶ میلیون به ۲.۹ میلیون رسیده است که یک افزایش ۱۱.۸ درصدی را نشان می‌دهد.

در کنار رشد تعداد NFTهای جدید، حجم فروش NFTها (دلاری) در بازار ثانویه نیز ۳۵.۵ درصد افزایش یافته است. بر خلاف اکوسیستم دیفای، فروش NFTها بر حسب SOL به‌اندازه ۱۹.۳ درصد رشد کرده و به اوج تاریخی خود رسیده است. این نشان می‌دهد که افزایش فروش این توکن‌ها صرفا به‌دلیل افزایش قیمت دلاری SOL نبوده است. ضمنا در این فصل تعداد خریداران منحصربه‌فرد (۸۸۹ هزار نفر) همچنان از تعداد فروشندگان منحصربه‌فرد (۸۸۷هزار نفر) بیشتر بوده است.

بازار Metaplex سولانا در کنار بهینه‌سازی استاندارد دارایی دیجیتال (Digital Asset Standard) خود، اقدامات مهم زیر را انجام داده است:

• راه‌اندازی راهکار بدون کد برای خالقانی که از لحاظ فنی ضعیف‌تر هستند.
• بهبود راهکار Candy Machine V3 (یک راهکار متن‌باز محبوب برای ضرب توکن).
• فراهم کردن امکان استفاده از حق امتیاز (Royalty) برای خالقان توکن بی‌همتا.

با اجرای حق امتیاز، قابلیت‌های Crossmint و NFTهای قابل‌ برنامه‌ریزی عملی شدند و به رشد بخش NFT سولانا در فصل اول ۲۰۲۳ کمک کردند.

ضمنا شبکه Render Network نیز اعلام کرد که به‌دلیل وجود قابلیت فشرده‌سازی NFTها در سولانا، تمایل دارد به این شبکه منتقل شود.

توسعه‌های مهم دیگر در بخش NFT سولانا شامل موارد زیر هستند:

• Catalina Whales: یک پروژه NFT در شبکه سولانا است که برای ضبط آلبوم با استودیوی موسیقی Def Jam Records همکاری می‌کند.
• Minty Fresh: یک برنامه ضرب توکن بی‌همتا است که توسط Solana Mobile ساخته و راه‌اندازی شده است و به کاربران امکان می‌دهد که NFTهای خود را مستقیما از گوشی ساگا (Saga) ضرب کنند.
• Dialect: این پروژه به‌کمک قابلیت Dialect Genesis Mint و امکان فشرده‌سازی، توانست هزاران استیکر NFT را با هزینه بسیار کم ضرب کند و یک ضرب توکن رایگان برای کاربران نهایی فراهم کرد.
• Solflare Extension: یکی از بهترین کیف پول‌های سولانا است که به‌همراه قابلیت فشرده‌سازی NFT راه‌اندازی شد.
• MOOAR: یک لانچ پد و بازار NFT مولتی‌چین است که ابزار GNT را برای تست عمومی در شبکه سولانا راه‌اندازی کرد. GNT یک ابزار ساخت NFT است که امکان تولید و ضرب کردن NFTهای هوش مصنوعی را فراهم می‌کند.

گیم‌فای (GameFi)

علاوه بر اقدامات نوآورانه بنیاد سولانا که بالاتر ذکر شد، صندوق سولانا ونچرز (Solana Ventures) نیز با بودجه ۱۵۰ میلیون دلاری خود به رشد اکوسیستم گیمینگ سولانا کمک کرد. این صندوق از صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر مثل Magic Ventures سرمایه جذب کرد و به رشد اکوسیستم گیم‌فای سولانا سرعت بخشید.

در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، بنیاد سولانا از راه‌اندازی یک کیت توسعه نرم‌افزار (SDK) گیمینگ برای موتور بازی‌سازی Unity خبر داد. این کیت توسعه سولانا که توسط Magic block ساخته شده است، امکان ساخت مجموعه‌های کلکسیونی دیجیتال، امضای تراکنش‌، احراز هویت حساب و مدیریت کیف پول را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند.

محبوب‌ترین بازی‌های ساخته‌شده بر بستر سولانا شامل Star Atlas، ev.io، BR1: Infinite، Legends of Elumia و Aurory هستند. نسخه آلفا و بتای بازی Aurory در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ راه‌اندازی شد و در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ میانگین تراکنش‌های آن به ۵ هزار تراکنش در روز رسید.

توسعه‌های مهم دیگر در بخش گیم‌فای سولانا عبارت‌اند از:

• Octo Gaming: یک اپلیکیشن موبایل است که کاربران می‌توانند در آن مسابقه بدهند و از بازی‌های سولانا کسب درآمد کنند.
• Vital Systems: یک گیم‌ورس (Gameverse) تعامل‌پذیر با NFT است که از طریق بازار Magic Eden مجموعه NFTهای Lowlife Forms را بر بستر سولانا راه‌اندازی کرده است.
• Halliday: این پلتفرم به گیمرها امکان می‌دهد که NFTها را به‌صورت اقساطی دریافت کنند و هزینه‌ آن‌ها را بعدا زمانی که پروژه در شبکه سولانا راه‌اندازی شد، بپردازند.

کاربردها، زیرساخت‌ها و ابزارها

به غیر از توسعه‌های بخش دیفای، NFT و گیم‌فای، توسعه‌های مختلف دیگری نیز در اکوسیستم سولانا صورت گرفته است. به‌لطف رویدادهای Grizzlython و Sandstorm، تعدادی از توسعه‌دهندگان پروژه‌هایی را برای بخش‌های مختلف اکوسیستم سولانا ساختند. مهم‌ترین ترند این توسعه‌ها، ساخت ابزارهای کاربردی بود.

در این برهه پروژه‌های بزرگی مثل Hivemapper توسعه یافتند. پروژه Hivemapper همچنان به جذب سرمایه‌گذاران ادامه داد و در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ تصاویر منحصربه‌فرد بیش از ۶۲۰ هزار مایل از خیابان‌ها را جمع‌آوری کرد. جالب است بدانید که از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۹ طول کشید تا گوگل ۱۰ میلیون مایل از داده‌های منحصربه‌فرد جاده‌ها را جمع‌آوری کند.

دش‌کم (دوربین مخصوص فیلم‌برداری از داخل ماشین) پروژه Hivemapper برای تایید لوکیشن‌ها از شبکه هلیوم استفاده می‌کند و این قابلیت در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد.

با توجه به این موضوع، کارگروه آمادگی (Readiness Working Group) جامعه کاربری هلیوم انتقال شبکه هلیوم به شبکه سولانا را تا فصل دوم ۲۰۲۳ به تاخیر انداخت. این تاخیر دلایل مختلفی دارد و به زمان بیشتری نیاز است تا ادغام‌های لازم بین دو اکوسیستم صورت بگیرد.

فعالیت توسعه‌دهندگان

در طول سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ و پس از سقوط صرافی FTX، شایعات زیادی در توییتر پخش شد که توسعه سولانا تضعیف شده است و توسعه‌دهندگان اصلی سولانا در حال ترک این شبکه هستند.

وضعیت توسعه یک اکوسیستم بازه زمانی خاص، از آمار برنامه‌های فعال آن مشخص می‌شود. آمار شبکه سولانا نشان می‌دهد که با راه‌اندازی برنامه‌های بیشتر و رشد پایگاه کاربری، برنامه‌های فعال این شبکه افزایش یافته و پایدارتر شده است. در سه‌ماهه اول ۲۰۲۲، تعداد برنامه‌های فعال منحصربه‌فرد سولانا ۵۸,۰۰۰ بود که در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ این عدد به ۹۶,۰۰۰ رسیده است. تعداد برنامه‌های فعال منحصربه‌فرد سولانا در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ به میزان ۵.۴ درصد کاهش یافته بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر از فعالیت توسعه‌دهندگان سولانا، می‌توان از داده‌های مخزن گیت‌هاب سولانا لبز نیز استفاده کرد. طبق گزارش Electric Capital از توسعه‌دهندگان در سال ۲۰۲۲، در این سال بیش از ۲,۰۰۰ توسعه‌دهنده پروژه‌های خود را بر بستر سولانا ساخته‌اند و سولانا از نظر فعالیت توسعه‌دهندگان نسبت به سال ۲۰۲۱ حدود ۸۳ درصد رشد کرده و پس از اتریوم در جایگاه دوم قرار گرفته است. از سال ۲۰۱۸ تاکنون، تعداد کل توسعه‌دهندگان تمام‌وقت اکوسیستم سولانا ۱۶ برابر رشد کرده است.

ارزیابی وضعیت تمرکززدایی و استیکنیگ

استیکینگ (Staking) و تمرکززدایی شبکه سولانا در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ بهبود یافته است. میزان کل استیک و میانگین استیک‌ تعهدی (کل استیک تقسیم بر کل عرضه) ثابت مانده است. در عین حال، میانگین تعداد ولیدیتورها نسبت به فصل قبل ۱۸.۹ درصد افزایش یافته است.

در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، ضریب ناکاموتو (Nakamoto coefficient) سولانا به ۳۱ رسید که از شبکه‌های لایه اول دیگر بیشتر است.

ضریب ناکاموتوی بالا و رشد تعداد ولیدیتورها برای شبکه مفید هستند، اما رهایی از ریسک‌های متمرکز بودن را تضمین نمی‌کنند. طبق گزارش بنیاد سولانا از سلامت شبکه در فصل اول ۲۰۲۳، معیارهای تمرکززدایی شامل تنوع جغرافیایی، مالکیت دیتا سنتر و تنوع کلاینت ولیدیتور به تضمین سلامتی شبکه سولانا کمک می‌کنند.

بر اساس نتیجه‌گیری این گزارش، استیک یا سپرده‌گذاری‌های شبکه سولانا در طول سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ به‌صورت نسبی بین دیتا سنترها توزیع شده است. هیچ یک از سرویس‌های میزبانی، یک‌سوم از استیک‌های فعال را در اختیار ندارند. علاوه بر این، شبکه سولانا از لحاظ جغرافیایی توزیع شده است و هیچ کشوری یک‌سوم از استیک‌های فعال را در اختیار ندارد. این یافته‌ها با گزارش ارزیابی عملکرد سولانا در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ هم‌خوانی دارد.

نهایتا، تنوع کلاینت (Client diversity) یک راه‌حل تئوریک برای اختلالات و مشکلات نرم‌افزاری شبکه سولانا است. طبق این تئوری، اگر دو یا چند کلاینت مختلف به‌صورت هم‌زمان اجرا شوند، احتمال اینکه همه آن‌ها هم‌زمان دارای باگ یکسان باشند نزدیک به صفر است. اگر یک کلاینت باگ داشته باشد (مثل قطعی شبکه در ۲۵ فوریه)، ولیدیتورها می‌توانند سریعا به کلاینت بدون باگ سوییچ کنند. این باعث می‌شود که هنگام رفع ایراد کلاینت دارای باگ، شبکه همچنان فعال بماند.

پیاده‌سازی کلاینت Firedancer (متعلق به شرکت Jump Crypto) قدمی برای دستیابی به تنوع کلاینت است. در اولایل سه‌ماهه اول، تیم Firedancer به اولین نقطه عطف خود یعنی Transaction Ingest رسیدند. در طول سه‌ماهه اول، کلاینت Jito-Solana بیش از ۸ درصد استیکینگ سولانا را مدیریت می‌کرد. این کلاینت با استخراج موثر MEV، درآمد ولیدیتورها را افزایش می‌دهد. نهایتا اولین کلاینت سبک سولانا یعنی Tinydancer در طول این فصل معرفی شد.

رویدادهای مهم، کاتالیزورها و استراتژی‌های رشد اکوسیستم

علاوه بر توسعه‌های اکوسیستم و استراتژی‌های رشد که قبل‌تر به آن‌ها اشاره شد، چند استراتژی دیگر نیز در طول سه‌ماهه اول توسط سولانا به کار گرفته شد. در اینجا به ۲ استراتژی مطرح‌شده در فصل اول ۲۰۲۳ اشاره می‌کنیم:

• دسترسی و تجربه کاربری: جذب توسعه‌دهندگان و کاربران بیشتر از طریق بهبود دسترسی و تجربه کاربری.
• جامعه کاربری: جذب توسعه‌دهندگان و کمک به پذیرش اکوسیستم از طریق توسعه‌های جامعه کاربری.

دسترسی و تجربه کاربری

توسعه‌ها و ادغام‌های مختلفی در جهت بهبود تجربه کاربران و توسعه‌دهندگان انجام گرفته است.

بهبودی‌های مهم در رابطه با کاربران و توسعه‌دهندگان:

• Coinbase: شبکه Base (راهکار لایه دوم کوین بیس) پشتیبانی از سولانا را به پل‌ها اضافه کرد و پشتیبانی مولتی‌چین سولانا نیز به کیف پول کوین بیس اضافه شد.
• Move :Move یک زبان قرارداد هوشمند پلتفرم اگنوستیک (Platform-agnostic) است. در طول سه‌ماهه اول، تیم ماشین مجازی (VM) سولانا لبز بر روی یک کامپایلر Move برای سولانا کار کردند. با این کامپایلر، توسعه‌دهندگان می‌توانند کد Move code را کامپایل کرده و آن را به یک باینری ماشین مجازی سولانا لینک دهند. پس از پیاده‌سازی کامل، این پروژه می‌تواند توسعه‌دهندگان زیادی را به کتابخانه زبان‌های قرارداد هوشمند سولانا (که با LLVM سازگارند) جذب کند.
• Hello Moon: پلتفرم Hello Moon Developer راه‌اندازی شد تا توسعه‌دهندگان بتوانند به‌صورت مستقیم با داده‌های آن‌چین سولانا تعامل داشته باشند. ویژگی دیگر Hello Moon، خدمات RPC رایگان برای اکوسیستم سولانا است.
• Solana Mobile: جزئيات برنامه Solana dApp Store را منتشر کرد که در گوشی ساگا استفاده خواهد شد. برنامه Solana dApp پذیرش برنامه‌های ارسالی را آغاز کرد و تا پایان سه‌ماهه اول چندین برنامه را تایید کرد.
• Kin Foundation: یک ابزار آن‌رمپ بر بستر سولانا را برای توسعه‌دهندگان اپلیکیشن منتشر کرد.
• Brav: در سه‌ماهه اول، پشتیبانی از Solana dApp به نسخه‌های iOs و اندروید مرورگر Brave اضافه شد.

جامعه کاربری

علاوه بر برگزاری هکاتون‌های جهانی و تخصیص بودجه‌، جامعه کاربری سولانا به آموزش توسعه‌دهندگان و مرتبط‌سازی سرمایه انسانی به اکوسیستم (با روش‌های غیرمالی) ادامه داد.

مشارکت‌های مهم جامعه کاربری سولانا در سه‌ماهه اول:

• Winter School of Solana 2023: یک برنامه ۹هفته‌ای است که توسط جامعه کاربری و برای اعطای گواهینامه به توسعه‌دهندگان اجرا شد.
• Solana Development Bootcamp: یک برنامه آموزشی ۱۶هفته‌ای شامل کلاس‌ها، منتورشیپ و آموزش درباره توسعه‌های سولانا است که توسط جامعه کاربری اجرا شد.

علاوه بر این موارد، در پایان سه‌ماهه اول بنیاد سولانا جزئيات کنفرانس سالانه Breakpoint را منتشر کرد. کنفرانس Solana Breakpoint 2023 از ۳۰ اکتبر (۸ آبان) تا ۴ نوامبر ۲۰۲۳ (۱۳ آبان) در آمستردام برگزار خواهد شد.

چالش‌های اکوسیستم سولانا

علی‌رغم پیشرفت سولانا در جهت اهداف بلندمدت خود در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، این اکوسیستم با چالش‌هایی روبه‌رو شد.

به‌دنبال به‌روزرسانی‌های v1.14 در ۲۱ فوریه، عملکرد شبکه سولانا در روز ۲۵ فوریه به‌طور قابل‌توجهی تضعیف شد. اجماع شبکه فعال بود، اما تراکنش‌های کاربران پردازش نمی‌شد.

این اختلال نهایتا منجر به مداخله جامعه ولیدیتورها و راه‌اندازی مجدد شبکه شد. نودهای ولیدیتور به حالت Vote-only یا فقط رای‌دهی (یک Safe mode که برای کمک به بازیابی شبکه در زمان دسترس نبودن داده‌ها طراحی شده است) درآمدند.

مهندسان پیشنهاد کردند که برای رفع اختلال، شبکه ریستارت شود. جامعه ولیدیتور موافقت کرد و تصمیم گرفت که شبکه را دوباره به نسخه پایدار قبلی یعنی v1.13.6 برگرداند. نهایتا کل جامعه سولانا با ثبت یک سفارش برای ۲۶ فوریه (۷ اسفند)، شبکه را مجددا راه‌اندازی کردند. پردازش تراکنش‌های کاربران از سر گرفته شد و اطمینان حاصل شد که هیچکدام از تراکنش‌های کاربران به عقب برنگشته یا لطمه نخورده باشد. علت اختلال هنوز به‌صورت عمومی منتشر نشده است؛ چون هنوز در تست نت در حال بررسی است.

در واکنش به این مشکل، مهندسان اصلی سولانا لبز برنامه‌هایی را برای بهبودی فرایند به‌روزرسانی شبکه مطرح کردند؛ مثل بهبود شرایط و ملزومات به‌روزرسانی‌ها و آزمایش استرس نسخه‌های جدید قبل از راه‌اندازی آن‌ها در شبکه اصلی.

برنامه‌های دیگر مهندسان سولانا شامل موارد زیر هستند:

• همکاری با ولیدیتورها برای تست و رفع باگ‌ها.
• تشکیل یک تیم تخاصمی برای پیدا کردن باگ‌ها و همکاری برای ارائه راهکارهای تخاصمی.
• بهبود فرایند راه‌اندازی مجدد از طریق فعال کردن امکان کشف خودکار اسلات‌‌های تاییدشده و اشتراک‌گذاری اطلاعات با لجر برای نودها.

مسیر پیش روی اکوسیستم سولانا

منظور از مسیر پیش روی اکوسیستم سولانا، برنامه‌ها و اقدامات این اکوسیستم برای فصل‌های بعد است. این برنامه‌های توسعه شامل به‌روزرسانی‌های مختلف برای بهبود عملکرد، پایایی و امنیت شبکه هستند.

توسعه‌دهندگان سولانا اقدامات زیر را برای فصل‌های آینده مطرح کرده‌اند:

• تولید غیرهمزمان بلاک‌ها
• کلاینت‌های سبک
• تعیین چند رهبر برای هر اسلات
• تایید رسمی
• اضافه کردن زبان‌های قرارداد هوشمند بیشتر

بنیاد سولانا در یک مقاله برنامه‌های کامیونیتی سولانا برای سال ۲۰۲۳ را شرح داده است.

• Solana Mobile: برنامه dApp Store سولانا به یک بازار بدون مجوز برای dAppهای موبایل تبدیل شد و در ماه ژانویه پذیرش اولیه برنامه‌ها را آغاز کرد. انتظار می‌رود که گوشی‌های هوشمند Saga در سال ۲۰۲۳ در دسترس عموم قرار بگیرند.
• Firedancer: پیشرفت‌هایی برای Firedancer پیش‌بینی می‌شود. اگر فایر دنسر با موفقیت اجرا شود، سولانا به تنها پلتفرم قرارداد هوشمند (به جز اتریوم) تبدیل خواهد شد که بیش از یک کلاینت ولیدیتور مستقل دارد. یک مزیت استفاده از دو پکیج نرم‌افزاری کاملا متفاوت توسط ولیدیتورها، افزایش انعطاف‌پذیری شبکه است.
•  Token-22: این استاندارد جدید امکان توسعه برنامه‌های جدید را فراهم می‌کند؛ مثلا برنامه‌ای برای جمع‌آوری حق امتیاز در تراکنش‌ها و پرداخت‌های محرمانه.

در کل، سولانا اهداف زیادی برای سال ۲۰۲۳ دارد و ظاهرا هنوز روحیه رقابتی خود را حفظ کرده است.

جمع‌بندی

در طول سه‌ماهه اول ۲۰۲۳،‌ تعداد پرداخت‌‌کنندگان منحصربه‌فرد کارمزد روزانه و تراکنش‌های شبکه سولانا که (در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۲ به سطوح پایین‌تر کاهش یافته بودند) دوباره رشد کردند و به پایداری نسبی رسیدند. رشد سپرده‌گذاری‌ها و تعداد ولیدیتورهای شبکه نشان داد که اکوسیستم سولانا در جهت تمرکززدایی بیشتر حرکت کرده است. توزیع سالم TVL، رشد پروتکل‌های LSD، راه‌اندازی NFTها و بازی‌های جدید و توسعه کاربردهای جدید در فضای DePIN، از جمله اتفاقات مثبت در سه‌ماهه اول است. البته در این سه‌ماهه، سولانا با چالش‌هایی مثل تضعیف عملکرد شبکه و نیاز به راه‌اندازی مجدد روبه‌رو شد. علی‌رغم این چالش‌ها، به نظر می‌رسد که شبکه سولانا در سال میلادی پیش رو به تقویت استراتژ‌ی‌های رشد، توسعه جامعه کاربری و عملی کردن برنامه‌های خود ادامه خواهد داد. آنچه خواندید گزارش سایت مساری از ارزیابی عملکرد شبکه سولانا در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۳