۵ اثر به‌روزرسانی مرج بر اکوسیستم اتریوم

تقریبا یکسال از تغییر الگوریتم اجماع اتریوم به گواه اثبات سهام (PoS) می‌گذرد. این تغییر الگوریتم، به‌روزرسانی مرج (Merge) نام داشت که یکی از مهم‌ترین گام‌های نقشه راه اتریوم را در بر می‌گرفت. پیش از آنکه این به‌روزرسانی انجام شود، گمانه‌زنی‌های فراوانی در مورد وضعیت شبکه اتریوم به گوش می‌رسید. حالا که یک سال از این رویداد مهم می‌گذرد، بد نیست نگاهی به پیامدهای این اتفاق بیندازیم و ببینیم چه تغییراتی در شبکه اتریوم رخ داده است. با همین هدف، در این مقاله از میهن بلاکچین ۵ مورد از مهم‌ترین اثرات مرج بر اکوسیستم اتریوم و نکات مربوط به آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

نکات کلیدی مقاله: 👈اکنون یک سال از به‌روزرسانی مرج اتریوم می‌گذرد و این رویداد مهم، آثار مختلفی روی شبکه اتریوم گذاشته است. 👈کاهش ۹۹.۹ درصدی مصرف انرژی اتریوم، یکی از مهم‌ترین اثر این تغییر است. 👈کاهش عرضه خالص نتیجه مهم دیگری است که خود به ضدتورمی شدن اتریوم کمک می‌کند. 👈رونق لیکوئید استیکینگ‌ها نیز اتفاق دیگری است که پس از مرج و آپدیت شاپلا رخ داد. 👈از سوی دیگر تمرکز شبکه اتریوم همچنان به‌عنوان یک مشکل مهم پابرجاست. 👈بهره‌برداری از MEV نیز مشکل دیگری است که در شبکه اتریوم همچنان به چشم می‌خورد.

به‌روزرسانی مرج چه آثاری روی اتریوم داشت؟

در الگوریتم گواه اثبات کار (PoW) برای اضافه کردن بلاک جدید ماینرها باید با حل کردن پازل‌های رمزنگاری پیچیده باهم رقابت می‌کردند؛ ولی حالا در الگوریتم PoS، ولیدیتورها ۳۲ اتریوم را (تقریبا ۵۰ هزار دلار) در شبکه استیک می‌کنند و به‌صورت تصادفی برای اضافه کردن بلاک‌های جدید انتخاب می‌شوند. اگر بلاک‌های ماینرها یا ولیدیتورها به شبکه اضافه شود، مقداری اتریوم به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند.

با اضافه شدن استیکینگ، بسیاری از آثار محیطی اتریوم از بین رفت؛ اما این شبکه هنوز در زمینه‌های متمرکز بودن قدرت، سانسور و امنیت زیرساخت‌های واسطه، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو است. در اینجا مهم‌ترین پیامدهای مرج بر شبکه اتریوم و نکات مربوطه به آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

۱. کاهش ۹۹.۹ درصدی مصرف انرژی اتریوم

به‌روزرسانی مرج، الگوریتم اجماع اتریوم را کاملا تغییر داد. الگوریتم اجماع همان سیستمی است که جامعه غیرمتمرکز اپراتورهای یک شبکه از آن برای امن کردن شبکه و پردازش تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. مدل قدیمی (گواه اثبات کار) بر اساس یک سیستم استخراج کار می‌کرد که نیاز به انرژی داشت و اپراتورهای شبکه با مصرف کردن توان محاسباتی، برای پردازش بلاک‌ها (و کسب پاداش) باهم رقابت می‌کردند.

انتظار این بود که تغییر از استخراج به استیکینگ، مصرف انرژی اتریوم را به شدت کاهش دهد و دیگر نیازی به سیستم پرمصرف قبلی نباشد. قبل از مرج ردپای انرژی اتریوم تقریباً به‌اندازه یک کشور کوچک بود و آمار بالای مصرف انرژی آن انتقادهای زیادی را از سمت فعالان حوزه NFT و دیفای در پی داشت. بر اساس شاخص مصرف برق کمبریج، انرژی مصرفی بیت کوین (که هنوز از الگوریتم PoW استفاده می کند) تقریبا هم‌اندازه مصرف کشور سنگاپور است.

اکنون که یک سال از به‌روزرسانی مرج می‌گذرد، آمار مصرف اتریوم به‌شدت کاهش یافته است. سیستم جدید اتریوم نسبت به سیستم ماینینگ ۹۹.۹ کمتر انرژی مصرف می‌کند. جدا از اینکه به‌روزرسانی‌های بعدی موفق باشد یا نه، اتریوم دیگر آسیبی برای محیط زیست ندارد.

۲. افزایش نگرانی‌ها در خصوص متمرکز بودن شبکه

مدل اجماع قدیمی اتریوم علاوه بر مصرف بالای انرژی، از این جهت نیز مورد انتقاد قرار می‌گرفت که قدرت در دستان گروه کوچکی از شرکت‌های استخراج بود که از پول کافی، سخت‌افزار تخصصی و دانش لازم برای ساخت مزرعه‌های بزرگ استخراج برخوردار بودند. قبل از مرج، سه استخر ماینینگ به‌تنهایی بخش بزرگی از هش‌ ریت (Hashrate) اتریوم را تحت کنترل داشتند. هش ریت معیاری است که توان محاسباتی جمعی کل ماینرها را نشان می‌دهد.

با انجام به‌روزرسانی مرج و تبدیل اتریوم به PoS، سپرده‌گذاری با استخراج جایگزین شد. در سیستم جدید نیاز به سخت‌افزارها و هزینه‌های محاسباتی حذف شده است و این تا حدی افراد را برای مشارکت در شبکه اتریوم علاقه‌مند کرده است.

با این حال علی‌رغم اینکه یک سال از به‌روزرسانی مرج می‌گذرد، متمرکز بودن هنوز بزرگ‌ترین مشکل شبکه اتریوم است. یک ولیدیتور باید ۳۲ اتریوم معادل ۵۰ هزار دلار را در شبکه قفل کند. این دارایی‌ها سود ثابتی به‌همراه دارند؛ اما در صورت بروز اشتباه یا رفتار غیرصادقانه ولیدیتور، ممکن است امتیازات او باطل شود. ضمنا راه‌اندازی یک نود اعتبارسنجی برای استیک کردن در شبکه کمی پیچیده است؛ چون خطاها و تنظیمات نادرست جریمه‌های مالی به همراه خواهد داشت.

هزینه‌ها و موانع فنی راه‌اندازی نود منجر به ظهور سرویس‌های واسطه مثل کوین بیس و پلتفرم‌های غیرمتمرکز مثل لیدو (Lido) شد. این سرویس‌ها به کاربران امکان می‌دهند که اتریوم‌های خود را در یک استخر جمع کرده و باهم یک نود راه‌اندازی کنند. بیشتر کارهای استیکینگ توسط خود سرویس‌ها انجام می‌شود: اتریوم‌ها را از کاربران می‌گیرند، از طرف کاربران آن‌ها را استیک می‌کنند و سهم خود را از پاداش‌های به‌دست‌آمده از نودها برمی‌دارند.

حتی قبل‌تر از به‌روزرسانی مرج، برخی از مخالفان الگوریتم PoS نگران بودند که استیکینگ شبکه اتریوم را متمرکزتر کند؛ یعنی تعداد کمی از سرویس‌های واسطه (یا حتی یکی از آن‌ها) تعیین کنند که کدام بلاک‌ها به شبکه اضافه شوند.

به نظر می‌رسد این نگرانی‌ها به واقعیت تبدیل شده است. در حال حاضر، پلتفرم لیدو بزرگترین ارائه‌دهنده خدمات استیکینگ و بزرگترین استخر سپرده‌گذاری غیرمتمرکز است. لیدو ۳۲.۳ درصد از کل اتریوم‌های استیک شده را به خود اختصاص داده است. با نزدیک شدن سهم لیدو به ۳۳ درصد، نگرانی‌هایی در زمینه متمرکز بودن اتریوم پیش آمده است و توسعه‌دهندگان معتقدند که این اتفاق منجر به مشکلات امنیتی خواهد شد.

۳. سانسورپذیری و بیشینه ارزش قابل استخراج (MEV)

پس از Merge، ولیدیتورهای اتریوم توانستند از طریق روشی به نام حداکثر ارزش قابل استخراج (Maximal extractable value) به سودهای چشم‌گیر برسند. گاهی اوقات قبل از اینکه تراکنش‌ها به شبکه اضافه شوند، ولیدیتورها و توسعه‌دهندگان با اضافه کردن تراکنش‌ها یا عوض کردن ترتیب آنها از کاربران هزینه اضافی دریافت می‌‌کنند که به آن مالیات نامرئی (Invisible tax) گفته می‌شود.

با تبدیل شدن MEV به یک عامل مرکزیت و سانسور در شبکه اتریوم، سرویس‌های شخص ثالث وارد عمل شدند تا بخشی از اثرات مخرب این روش را از بین ببرند.

شرکت فلش باتز (Flashbots) که در زمینه تحقیق و توسعه شبکه اتریوم فعالیت می‌کند، نرم‌افزار MEV-Boost را ایجاد کرد تا ولیدیتورها بتوانند با اجرای آن اثرات منفی MEV را تا حدی کاهش دهند. با این حال، راه‌حل شرکت فلش باتز برای مشکل MEV کمی بحث‌برانگیز است. برخی معتقدند که MEV باید به‌طور کامل ریشه‌کن شود؛ اما فلش باتز با معرفی MEV-Boost آن را برجسته‌تر کرد.

در حال حاضر حدود ۹۰ درصد از بلاک‌های اتریوم از طریق MEV-Boost اجرا می‌شوند و این نرم‌افزار نحوه سازمان‌دهی تراکنش‌ها در بلاک‌ها را مدیریت می‌کند تا ولیدیتورها بیشترین سود را دریافت کنند.

محبوبیت MEV-Boost به یک اختلاف‌نظر در جامعه کاربری تبدیل شده است؛ چون همانطور که گفته شد، برخی معتقدند که MEV یک مالیات ناعادلانه را به کاربران اعمال می‌کند. در این میان نقش مرکزی فلش باتز در بازار MEV اتریوم نیز مورد انتقاد قرار گرفته است: اکثر بلاک‌های راه‌اندازی‌شده با نرم‌افزار فلش باتز رله‌شده (Relayed) هستند یا توسط خود فلش باتز به ولیدیتورها تحویل داده می‌شوند.

به نظر برخی افراد، این نوع از متمرکز بودن یکی از عوامل اصلی سانسور در شبکه است. وقتی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده برخی از آدرس‌های اتریوم مربوط به میکسر تورنادو کش (Tornado Cash) را تحریم کرد، فلش باتز دیگر آن تراکنش‌ها را به بلاک‌هایی که برای ولیدیتورها ارسال می‌کرد، اضافه نکرد. برای آن دسته از توسعه‌دهندگان اتریوم که معتقدند سطح زیرساخت اشغال‌شده توسط فلش باتز باید کاملاً خنثی باشد، این کار بسیار ناپسند بود؛ چه برسد به اینکه شبکه اتریوم به سرویس‌های پرداخت متمرکز مثل ویزا شبیه شود.

از همان روزهای اول مرج، کامیونیتی اتریوم تلاش کرده است تا با تنظیم MEV-Boost و استفاده از رله‌های غیر فلش‌ باتز، با سانسور مقابله کند. در حال حاضر ۱۷.۳ درصد از بلاک‌ها برای استخراج MEV به رله فلش باتز متکی هستند و درجه سانسور به ۳۵ درصد کاهش یافته است. در مقایسه با ماه نوامبر ۲۰۲۲ (آبان و آذر ۱۴۰۱) که سانسور تا ۷۸ درصد اوج گرفته بود، این یک بازگشت فوق‌العاده محسوب می‌شود.

۴. تسخیر بازار اتریوم توسط توکن‌های لیکوئید استیکینگ

پس از Merge، ظهور پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ در اکوسیستم اتریوم پررنگ‌تر شده است. حالا هرکسی می‌تواند با استیک کردن اتریوم‌های خود در ازای دریافت سود ثابت، در سیستم امنیتی اتریوم مشارکت داشته باشد و پاداش دریافت کند. تنها مشکلی که وجود دارد این است که پس از استیکینگ، دیگر امکان خرید و فروش توکن‌ها یا استفاده از آن‌ها در پلتفرم‌های دیفای (مثلاً به‌عنوان وثیقه برای وام‌) وجود ندارد. این محدودیت باعث می‌شود که استیک اتریوم برای سرمایه‌گذاران چندان جذاب نباشد.

سرویس‌های لیکوئید استیکینگ جایگزینی برای سپرده‌گذاری سنتی هستند. کاربرانی که به جای سپرده‌گذاری مستقیم در بلاکچین اتریوم، در پلتفرم‌هایی مثل لیدو سپرده‌گذاری می‌کنند، نوعی توکن مشتقه اتریوم به نام توکن لیکوئيد استیکینگ (LST) به آن‌ها داده می‌شود که نشان‌دهنده دارایی‌های استیک‌‌شده است.

سود LSTها تقریبا شبیه استیکینگ عادی اتریوم است؛ اما LSTها را می‌توان مثل ارزهای دیجیتال دیگر خرید و فروش کرد. این ویژگی LSTها را به یک فرصت سرمایه‌گذاری جذاب برای تریدرهای دیفای تبدیل کرده است. علاوه بر این، در پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ لازم نیست که کاربر ۳۲ اتریوم را به‌طور کامل استیک کند.

قبل از به‌روزرسانی Shapella که در آوریل ۲۰۲۳ (فروردین ۱۴۰۲) انجام شد، امکان برداشت اتریوم‌های استیک‌شده وجود نداشت. در نتیجه، اولین دلیل روی آوردن کاربران به پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ این بود که ریسک قفل شدن توکن‌ها به مدت نامعلوم در آن‌ها وجود نداشت. پس از اینکه امکان برداشت اتریوم‌های استیک‌شده فراهم شد، یکی از خطرات مهم سپرده‌گذاری اتریوم از بین رفت؛ اما یکی از عوامل ارزش LSTها نیز حذف شد. به همین دلیل برخی از افراد فکر می‌کردند که بازار لیکوئيد استیکینگ کم‌کم از بین خواهد رفت که البته این اتفاق نیفتاد.

در حال حاضر ارزش کل بازار لیکوئید استیکینگ تقریبا ۲۰ میلیارد دلار است و به دلیل فراوانی LSTها در دیفای و دسترسی آسان آن‌ها نسبت به استیکینگ معمولی، رشد این حوزه همچنان ادامه دارد. توکن لیدو (stETH) با ۷۲.۲۴ درصد، بیشترین سهم از بازار LSTها را به خود اختصاص داده است.

۵. کاهش عرضه خالص اتریوم

به‌روزرسانی مرج تغییراتی در توکنومیکس اتریوم ایجاد کرده است. مهم‌ترین اثر به‌روزرسانی مرج این بود که اتریوم برای اولین بار ضدتورمی شد؛ یعنی عرضه کل اتریوم به جای اینکه بیشتر شود، در حال کاهش است. عرضه در گردش اتریوم در حال حاضر ۰.۲۴ درصد کمتر از سال قبل است. کاهش عرضه اتریوم تا حدی ناشی از طرح EIP-1559 است. این پروپوزال یک به‌روزرسانی برای شبکه اتریوم است که تقریبا یک سال قبل از مرج انجام شد. در نتیجه این پروپوزال، در هر تراکنش مقداری اتر سوزانده می‌شود؛ اما قبل از مرج، اتریوم هنوز به‌صورت کامل ضدتورمی نشده بود. به‌روزرسانی Merge نرخ صدور اتریوم‌های جدید را بیش از پیش کاهش داد.

زمانی که عرضه اتریوم سال به سال بیشتر می‌شد، برخی از سرمایه‌گذاران می‌ترسیدند که با گذر زمان اتریوم‌های آن‌ها کم‌ارزش شود. برخی دیگر امیدوار بودند که شاید کاهش تورم به رشد ارزش اتریوم کمک کند. فعلا نمی‌توان گفت که این اتفاق رخ داده است یا نه. در طول این مدت پس از به‌روزرسانی مرج، قیمت اتریوم تغییر چندانی نداشته است و احتمالا تاثیر عوامل اقتصاد کلان بسیار بیشتر از تغییرات عرضه بوده است.

سوالات متداول (FAQ)

جمع‌بندی

تغییر الگوریتم اجماع اتریوم به گواه اثبات سهام برخی از مشکلات گواه اثبات کار مثل آسیب‌های زیست‌محیطی را حل کرد؛ اما چالش‌های جدیدی برای اکوسیستم اتریوم به‌وجود آورد. پس از به‌روزرسانی مرج، نگرانی‌هایی در زمینه متمرکز بودن اتریوم، بیشینه ارزش قابل استخراج ماینرها و بحث سانسور مطرح شده است. در این مطلب سعی کردیم با بررسی موشکافانه اثرات مرج بر اکوسیستم اتریوم به نگرانی‌های ایجاد شده در این خصوص بپردازیم. به نظر شما به‌روزرسانی Merge در بلندمدت چه اثری بر اکوسیستم و ارزش اتریوم خواهد داشت؟ مشتاق دریافت نظرات و دیدگاه‌های شما هستیم.