گزارش مساری: ارزیابی عملکرد کاردانو در سه ماهه اول سال ۲۰۲۳

کاردانو (Cardano) یک بلاکچین منبع‌باز و غیرمتمرکز است که هدف اصلی آن تسهیل تراکنش‌های همتا‌ به همتا (P2P) بوده‌است. از آنجایی که کاردانو شبکه‌ای برای انتقال پول دیجیتال، ثبت قراردادهای هوشمند و ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز است، خودش را رقیب اتریوم (Ethereum) می‌داند. بر خلاف بسیاری از پروژه‌ها، سنگ بنای کاردانو با تحقیقات علمی و به صورت ساختار‌یافته برای رفع مشکلات بلاکچین‌های قبلی کلید خورد. این رویکرد موجب شده است تا کاردانو نسبت به سایر پروژه‌ها حرکت کندتر اما هوشمندانه‌تری داشته باشد. دستاوردهایی مانند تبدیل‌شدن به هفتمین ارزدیجیتال بازار از نظر ارزش بازار، افزایش TVL، انتشار استیبل‌کوین‌های جدید و ارائه راه‌حل مقیاس‌پذیری هایدرا (Hydra)، حاکی از آن است که کاردانو در طی این سال‌ها به اصل خودش وفادار مانده است. برای اطلاع بیشتر از ارزیابی عملکرد کاردانو در سه ماهه اول ۲۰۲۳ با گزارش مساری و میهن‌ بلاکچین همراه باشید.

مروری بر شبکه کاردانو (Cardano)

کاردانو یک شبکه قرارداد هوشمند لایه ۱ مبتنی بر اثبات سهام (PoS) است که در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) راه‌اندازی شد. به واسطه استفاده از این الگوریتم اجماع، سپرده‌گذاری (استیک) در شبکه کاردانو امکان‌پذیر است. کاردانو قصد دارد با ایجاد امنیت، مقیاس‌پذیری و ثبات شرایطی را فراهم کند تا بتواند سیستم‌ها و برنامه‌های روی بلاکچین خود را غیرمتمرکز کند. این شبکه علاوه بر برخورداری از حمایت کامیونیتی توسعه‌دهندگان، اپراتورهای نودها و پروژه‌ها، توسط سه نهاد دیگر به نام‌های اینپوت اوتپوت گلوبال (Input Output Global)، امورگو (EMURGO) و بنیاد کاردانو ( Cardano Foundation) پشتیبانی می‌شود. در عین حال که کاردانو به سمت تمرکززدایی از حاکمیت حرکت می‌کند، این نهادها برای افزایش توسعه، پذیرش و بهبود امور مالی شبکه با یکدیگر همکاری دارند.

کاردانو با توجه به رودمپ مرحله‌ای خود، در مقایسه با سایر شبکه‌های قرارداد هوشمند رویکرد منحصر به فردی را برای توسعه در پیش‌گرفته است. این رویکرد به شرح زیر است:     

• توسعه کاردانو، علمی‌، نظام‌مند و گاهی کند‌تر از انتظار بازار است. این رویکرد به معنای اولویت ثبات و پایداری نسبت به سرعت است.
• به طور مثال فعال‌شدن قراردادهای هوشمند به بعد از هاردفورک آلونزو (Alonzo hard fork) موکول شد و بیش از چهار سال بعد از راه‌اندازی شبکه به سرانجام رسید.
• استفاده از مدل حسابداری تراکنش‌های خرج‌نشده گسترش‌یافته (EUTXO) انتقال توکن‌های بومی، مقیاس‌پذیری و تمرکززدایی را امکان‌پذیر می‌کند.
• کاردانو از زمان آغاز به کار، برای افزایش تمرکززدایی در مدل اجماع اثبات سهام اوروبوروس (Ouroboros) مدل‌های اقتصادی و لیکویید استیکینگ (liquid staking) را پیشنهاد داد.
• کامیونیتی متعهد کاربران و توسعه‌دهندگان کاردانو، در طول این سال‌ها توان ماندگاری خود را اثبات کردند. کاردانو علاوه برتمرکز روی اهداف اصلی خود، سال گذشته رقابت در بازارهای رمزنگاری سنتی‌‌تری مانند دیفای (DeFi) و توکن‌های بی‌همتا (NFT) را نیز شروع کرد.

مهم‌ترین معیارهای شبکه کاردانو

تحلیل عملکرد شبکه کاردانو

در این بخش می‌خواهیم یک ارزیابی کلی از عملکرد شبکه کاردانو داشته باشیم. برای این منظور شاخص‌هایی را در جنبه‌های مختلف از جمله وضعیت شبکه، مالی و اکوسیستم بررسی خواهیم کرد. خود بهش اکوسیستم به زیرمجموعه‌های دیفای، NFT، استیکینگ و تمرکززدایی، سایدچین‌ها و استیبل‌کوین‌ها تقسیم می‌شود.

ارزیابی کلی شبکه

دو شاخص آدرس‌های جدید و میانگین تراکنش‌های روزانه کاردانو نسبت به سه ماهه گذشته به ترتیب ۷۱.۵٪ و ۱۰.۶٪ کاهش داشتند. میانگین کارمزد تراکنش‌ها با ۰.۰۱ دلار افزایش، از ۰.۱۱ دلار به ۰.۱۲ دلار رسید. با این وجود، شاخص میانگین کارمزد تراکنش‌ها نسبت به میانگین ۰.۱۷ دلاری سه‌ماهه سوم ۲۰۲۲ که تقریبا تعداد تراکنش‌های مشابهی داشت، پایین‌تر ماند. به عبارت دیگر این آمار نشان می‌دهد که میزان ترافیک شبکه نسبت به سه ماهه قبل مشابه بوده است، اما کارمزد تراکنش‌ها در حال کاهش است.

شاخص «آدرس فعال روزانه» همه آدرس‌های موجود در تراکنش‌های دفتر کل را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر این شاخص مستقیما انطباق یک‌به‌یک با کاربران سیستم UTXO را نشان نمی‌دهد و چندین آدرس می‌توانند نمایانگر یک فرستنده یا گیرنده باشند. از آنجایی که کاردانو هم از سیستم UTXO استفاده می‌کند؛ بنابراین شاخص آدرس‌های فعال روزانه نشان‌دهنده تعدا کاربران نیست.  

ارزیابی مالی کاردانو

به دنبال روند صعودی بازار، قیمت توکن ADA نیز در سه‌ماهه اول سال ۵۴٪ افزایش یافت. کاردانو سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۲ را در رده نهم جدول مارکت کپ به پایان‌رسانده بود؛ اما توانست در سه ماهه اول ۲۰۲۳ از این نظر به هفتمین ارز دیجیتال بزرگ بازار تبدیل شود. با توجه به نرخ ۰.۱٪ تورم در سه ماهه اول، نرخ افزایش ارزش بازار در گردش کاردانو دقیقا با قیمت ADA مطابقت داشت.

موجودی خزانه Cardano در سه ماهه اول به ۱.۲۱ میلیارد واحد توکن ADA رسید. افزایش ۱۰۰ میلیون واحدی ADA، به طور کلی با رشد سه‌ماهه قبل مطابقت داشت. ارزش خزانه کاردانو بر حسب مقیاس ADA نسبت به سه ماهه قبل ۹.۱٪ افزایش یافت؛ اما ارزش دلاری آن با ۶۶٪ افزایش از ۲۷۸ میلیون دلار به ۴۶۰ میلیون دلار رسید.

بازده اسمی استیکینگ (Nominal Staking Yield) شبکه کاردانو، برای سپرده‌گذاران توکن ADA عموما ۳.۳٪ است، البته ممکن است نسبت به استخرهای استیکنیگ متغیر باشد. برای محاسبه بازده واقعی، میزان تورم از بازده اسمی کسر می‌شود. به این ترتیب میزان رقیق‌شدن ارزش در اثر تورم هم در‌نظر گرفته می‌شود. منظور از تورم در شبکه Cardano، عرضه در گردش ADA است نه عرضه کل آن؛ زیرا عرضه کل توکن آدا ثابت و برابر با ۴۵ میلیارد واحد است.

ارزیابی اکوسیستم کاردانو

دیفای

ارزش دلاری TVL شبکه کاردانو با ۱۷۲٪ افزایش نسبت به سه ماهه قبل، از ۵۰.۸ میلیون دلار به ۱۳۸.۳ میلیون دلار رسید. پذیرش اخیر استیبل‌کوین‌های جدید، عامل موثری در این رشد بودند. در حقیقت استیبل‌کوین‌ها سنگ بنای دیفای هستند؛ اما تا پیش از این، جای آن‌ها در اکوسیستم کاردانو خالی بود.

مین سواپ (Minswap) یک بازار ساز خودکار (AMM) و برجسته‌ترین صرافی‌ غیرمتمرکز (DEX) کاردانو است. اگرچه ارزش کل قفل‌شده صرافی‌های غیرمتمرکز کاردانو در سه ماهه اول به ۳۱.۷ میلیون دلار افزایش یافت؛ اما دامیننس صرافی مین سواپ برای دومین سه‌ماهه متوالی کاهش پیدا کرد. همچنین دامیننس سایر دکس‌های معروف مانند WingRiders ،SundaeSwap و MuesliSwap در سه ماهه اول کاهش یافتند.

تغییر دامیننس از دکس‌های فعلی به برنامه‌های دیفای جدید، عمدتا ناشی از راه‌اندازی پروتکل‌های زیر بود:

• Djed: یک پروتکل مینت استیبل‌کوین با پشتوانه‌ توکن ADA به صورت بیش از حد وثیقه‌گذاری‌شده (Overcollaterized) است که سه ماهه اول را با ۱۳.۱ میلیون دلار ارزش کل قفل شده و دامیننس ۹.۵٪ به پایان رساند.
• Liqwid: یک پروتکل وام‌دهی و قرض‌دهی است که TVL آن در پایان سه ماهه اول به ۸.۴٪ و دامیننس آن به ۶٪ رسید.
• Indigo: پروتکل صادر کننده دارایی‌های مصنوعی (synthetic assets) و استیبل‌کوین‌ها است که سه ماهه اول را با ۲۴.۱ میلیون دلار ارزش کل قفل‌شده و دامیننس ۱۷.۴٪ به پایان رساند.

از نظر شاخص فعالیت ناخالص، مارکت‌پلیس توکن‌های بی‌همتا Jpg.store و صرافی غیرمتمرکز MinSwap در صدر جدول قرار دارند. با این حال پروتکل‌های جدیدتری مانند Liqwid نیز در حال رشد و به‌دست آوردن سهم بازار هستند. در ماه مارس ۲۰۲۳ (اسفند ۱۴۰۱)، پروتکل لیکوید ۱۳۵,۰۰۰ تراکنش داشت و ۱۰.۵٪ از دامیننس تمام تراکنش‌های برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) را به دست آورد. به طور کلی تراکنش دپ‌ها نسبت به سه ماهه قبل ۷.۷٪ افزایش داشته است و تعداد آن‌ها از ۳.۲ میلیون به ۳.۵ میلیون تراکنش رسیده است.

استیبل‌کوین‌ها

ارزش استیبل‌کوین‌های حتی نسبت به TVL کل، رشد سریع‌تری داشت و با ۲۶۱٪ افزایش نسبت به سه ماهه قبل، از ۲.۸ میلیون دلار به ۱۰.۰ میلیون دلار رسید. مهم‌ترین عامل این افزایش، ایجاد استیبل‌کوین‌های جدید در شبکه بود. در حال حاضر سه استیبل‌کوین فعال در کاردانو و جود دارد:

• RUSD: توسط پروتکل Shareslake در سه ماهه سوم ۲۰۲۲ منتشر شد.
• IUSD: توسط پروتکل Indigo در سه ماهه چهارم ۲۰۲۲ راه‌اندازی شد.
• DJED: توسط پروتکل Djed در سه ماهه اول ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد و در همان روز اول، ۱.۸ میلیون واحد از این استیبل‌کوین مینت شد.  

دو استیبل کوین IUSD و DJED دارای بیشترین سهم در رشد این بخش هستند و به ترتیب ۷۲٪ و ۲۷٪ از دامیننس را در اختیار دارند. این در حالی ‌است که استیبل کوین RUSD علی‌رغم قدمت بیشتر، کمتر از ۱٪ دامیننس دارد.

توکن‌های بی‌همتا (NFT)

تراکنش روزانه NFTهای کاردانو نسبت به سه ماهه قبل، ۲۷٪ و تعداد خریداران منحصربه‌فرد روزانه نیز ۲۳٪ کاهش یافت. کاهش شاخص فعالیت‌ به دو دلیل اتفاق افتاد؛ یکی کمتربودن خریداران منحصربه‌فرد و دیگری کاهش میانگین تراکنش‌ها به ازای هر خریدار. در مقابل تعداد فروشندگان منحصر به فرد روزانه ۴۳٪ افزایش یافته است.

در سه ماهه چهارم ۲۰۲۲، ارزش حجم فروش ثانویه NFT برابر با ۴۰.۵ میلیون دلار بود و از این نظر، پنجمین شبکه بزرگ محسوب می‌شد. مارکت‌پلیس ایمیوتبل (Immutable X) سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۲ را با حجم فروش ثانویه ۵۶.۷ میلیون دلاری به پایان رساند و در رتبه چهارم قرار گرفت. اگرچه حجم فروش ثانویه کاردانو در برخی روزهای سه ماهه اول بیشتر از ایمیوتبل بود؛ اما به هر حال حجم فروش ثانویه کاردانو با ۱۸.۶٪ کاهش، در نهایت به ۳۵.۸ میلیون دلار رسید. از طرف دیگر ایمیوتبل با افزایش ۱۸.۷ درصدی حجم فروش ثانویه، راه خودش را از کاردانو جدا کرد و ارزش آن به ۶۶.۳ میلیون دلار رسید.

میانگین قیمت فروش ثانویه در شبکه کاردانو معادل ۸۵.۸۴ دلار بود. این رقم نسبت به شبکه‌های NFT رقیب مانند فلو (FLOW) و وکس (WAX) (به ترتیب معادل ۱۷.۶۵ دلار و ۲.۶۲ دلار) بسیار بالاتر بود. حتی اگر کاردانو از نظر شاخص‌هایی مانند کل تراکنش‌ها، خریدارن و فروشندگان منحصر‌به‌فرد عقب‌تر از رقبا باشد، به لطف تفاوت در میانگین قیمت فروش، در رتبه‌بندی حجم فروش نسبت به زنجیره‌هایی مانند FLOW و WAX پیشتاز است.  

با وجود این‌که تعداد فروشندگان منحصر‌به‌فرد اخیرا افزایش یافته‌ است، اما بازهم تعداد خریداران بیش از فروشندگان منحصر‌به‎‌فرد است. این اتفاق که تعداد نسبتا اندکی از فروشندگان کماکان به فروش خود به گروه بزرگی از خریداران ادامه می‌دهند، می‌تواند نشانه‌ای از ورود کاربران جدید به بازار باشد. حجم فروش NFTهای کاردانو تا حد زیادی در مارکت‌پلیس Jpg.store انجام می‌شود و این بازار ۹۸٪ دامیننس را در اختیار دارد. مارکت‌پلیس بزرگ بعدی، پلتفرم SpaceBudz است که بازاری مختص مجموعه‌ها است. این پلتفرم با ۴۳ میلیون توکن ADA در حجم فروش خود، پیشروترین مجموعه است.

از مجموع بیش از ۸۹۰۰ پروژه NFT تایید‌شده، حجم فروش تعدادی از پروژه‌ها به شرح زیر است:

• ۴۶۴ پروژه بیش از  ۱۰۰,۰۰۰ واحد ADA
• ۱۲۵ پروژه بیش از ۱ میلیون واحد ADA
• ۱۰ پروژه بیش از ۱۰ میلیون واحد ADA حجم معامله

سایدچین‌های شبکه کاردانو

میلکومدا (Milkomeda C1) در اوایل سال ۲۰۲۲ به عنوان اولین زنجیره جانبی کاردانو راه‌اندازی شد. این زنجیره جانبی، سازگاری با ماشین مجازی اتریوم (EVM) را برای شبکه به ارمغان آورد. با وجود این‌ که Milkomeda C1 از ماشین مجازی متفاوتی استفاده می‌کند، اما بازهم از توکن رپد آدا (Wrapped ADA) به عنوان دارایی‌ پایه برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها و گس فی استفاده می‌کند. سایدچین میلکومدا توسط شرکت دی سی اسپارک (DcSpark) نگهداری و مدیریت می‌شود.

دو شاخص فعالیت و ارزش کل قفل‌شده زنجیره جانبی میلکومدا در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است. همچنین میانگین آدرس‌های فعال روزانه و تراکنش‌های روزانه در سه ماهه اول، نسبت به بالاترین سقف تاریخی ماهانه خود به ترتیب ۶۴٪ و ۹۰٪ کاهش یافتند.

ارزش کل قفل‌شده این سایدچین که عمدتا در اختیار دکس بومی بلوشیفت (DEX Blueshift) است و دامیننس ۵۰٪ دارد، نتوانسته به‌اندازه TVL مین‌نت کاردانو جهش پیدا کند. به هر حال با پیشرفت‌های آینده و دسترسی مستقیم کاربران شبکه از کیف‌پول‌های کاردانو به قراردادهای EVM، ارزش کل قفل‌شده بهبود می‌یابد.

با توجه به اقدامات و تلاش‌های شرکت Paima Studios به نظر می‌رسد مشارکت میلکومدا در صنعت گیمینگ در حال افزایش است. این نهاد مسئولیت توسعه موتور پایما (Paima Engine) را که یک موتور گیمینگ بلاکچینی است، برعهده دارد. استودیو پایما در ۱۰ ژانویه (۲۰ دی ماه) اولین بازی خود را در میلکومدا به نام Jungle Wars منتشر کرد.

استیکینگ و تمرکززدایی در شبکه کاردانو

توزیع استیک در طول سه ماهه اول کمی متمرکز‌تر شده است. تعداد استخرهایی که بیش از ۵۰٪ کل استیک‌ها را در اختیار داشتند، از ۱۹۸ استخر در سه ماهه چهارم به ۱۹۳ استخر در سه ماهه اول کاهش یافته است. تعداد دلیگیتورها در طول سال گذشته به تدریج بیشتر شده‌ است و با افزایش ۲.۲ درصدی از ۱.۲۵ میلیون به ۱.۲۷ میلیون استیک‌کننده در سه ماهه اول رسید. شاخص‌ استخرهای استیک، توزیع استیک و توزیع دلیگیتورها ثابت ماندند. در سه‌ماهه اول، توزیع استیک و دلیگیتورها در کل استخرها وضعیت نامتعادلی داشت:

• از مجموع ۲۴.۶ میلیارد استیک، ۱۹۳ استخر (۶.۶٪ استخرها) بیش از ۵۰٪ سپرده‌ها را در اختیار داشتند.
• از مجموع ۱.۲۷ میلیون دلیگیتور، ۵۳ استخر (۱.۸ درصد از استخرها) بیش از ۵۰٪ دلیگیتورها را در اختیار داشتند.

از مجموع ۲,۹۳۲ استخر استیک، ۱,۱۲۸ استخر (۳۸.۵٪) یک یا چند بلاک را در دوره (Epoch) پایانی سه ماهه اول تولید کردند. پربازده‌ترین استخرها نیز بیش از ۷۰ بلاک را در طول دوره ایجاد کردند که بیش از ۵ روز طول کشید. بررسی تولید بلاک تجمعی حاکی از آن است که توزیع به سمت تعداد اندکی از استخرها که عملکرد بیش‌از حد دارند، انحراف معیار دارد:  

• ۶۹۱ استخر استیک، ۱۰۰۰ بلاک مادام‌العمر (یا بیشتر) را تولید کردند.
• ۱۳۰۶ استخر استیک، ۱۰۰ بلاک مادام‌العمر (یا بیشتر) را تولید کردند. 
• ۱۶۵۲ استخر استیک، ۱۰ بلاک مادام‌العمر (یا بیشتر) را تولید کردند.
• ۸۶۰ استخر، صفر بلاک را تولید کردند.

حدود ۲۰۰ استخر استیک با وجود این‌که غیرفعال شده‌اند؛ هنوز توکن‌‌های آدا را به عنوان وثیقه در اختیار دارند. این استخرها مجموعا دارای ۵۰.۹ میلیون واحد توکن ADA با ارزشی بالغ بر ۱۹ میلیون دلار (۰.۲٪ از کل استیک) هستند که متعلق به ۱۴,۳۰۰ دلیگیتور است. کاردانو برای این استخرها جریمه اسلشینگ (Slashing)‌ را اعمال نکرده است تا تعداد توکن‌های وثیقه‌شده در استخرهای از کار افتاده را تحت تاثیر قرار ندهد. به عبارت دیگر در صورتی که شبکه جریمه اسلش را روی توکن‌های موجود در استخرهای غیرفعال اعمال کند، ممکن است استیک‌کننده‌ها هرچه سریع‌تر نسبت به انتقال وثیقه‌های خود به استخرهای فعال اقدام کنند.  

در ماه ژانویه (دی ماه) به خاطر یک باگ در شبکه، ۵۰٪ از نودها به دلیل مشکل ساختار حافظه، حدود ۲ دقیقه از زمان سپری‌شده را آفلاین شدند. خوشبختانه در اثر این اتفاق شبکه هیچ بلاکی را از دست نداد و نیاز به راه‌اندازی مجدد پیدا نکرد. این باگ به سرعت در نود نسخه ۱.۳۵.۵ و با حمایت توسعه‌دهندگان کاردانو رفع شد. مشکل به این دلیل ایجاد شد که همه نودها، نرم‌افزار کلاینت مشابهی را اجرا می‌کنند؛ اما نودهای نسخه ۱.۳۵.۴ تا ۱.۳۵.۷ هر کدام توسط حداقل ۵٪ از نودها اجرا می‌شوند. اکثریت نودها یعنی ۵۶٪ از آن‌ها، نسخه ۱.۳۵.۵ را اجرا می‌کنند. همچنین به خاطر عملکرد ضعیف شبکه، مشکلات دیگری از جمله مشکل دوبار مینت‌شدن در پروتکل نام‌گذاری و مسیریابی ADA Handle اتفاق افتاد.

شاخص استیک فعال (Active stake)، تعداد کل توکن‌های ADA استیک‌شده را نشان می‌دهد. شاخص Engaged stake نیز از تقسیم تعداد توکن‌های استیک‌شده بر کل عرضه در گردش توکن محاسبه می‌شود.

تعداد استیک‌های فعال و درصد درگیری استیک نسبت به سقف خود در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳، به ترتیب معادل ۱ میلیارد توکن ADA و ۳٪ کاهش یافته‌اند. حتی با وجود این کاهش، کاردانو با دارا بودن ۲۶.۴ میلیارد آدا و ارزش تقریبی ۱۰ میلیارد دلاری، از نظر شاخص استیک فعال بعد از اتریوم (با ارزش ۳۵ میلیارد دلاری)، در جایگاه دوم قرار دارد. سولانا (Solana) تنها شبکه‌ای است که به خاطر مارکت‌کپ قابل توجه خود می‌تواند با شاخص Engaged stake کاردانو (۶۹٪) رقابت کند. میزان استیک درگیر سولانا حدود ۷۰٪ است؛ اما این شاخص برای اکثر شبکه‌های بزرگ مانند اتریوم (Ethereum) و پولکادات (Polkadot) کمتر از ۵۰٪ است.

آنالیز شاخص‌های کیفی شبکه کاردانو

در بخش قبل چندین شاخص‌ کمی در شبکه Cardano را بررسی کردیم. در این قسمت به شاخص‌های کیفیو به طور خاص به کامیونیتی کاردانو، رویکرد مولتی‌چین یا چندزنجیره‌ای، توسعه و چالش‌های اکوسیستم و چشم‌انداز لایه یک‌ها می‌پردازیم.

کامیونتی کاردانو

جامعه کاردانو با همراهی توسعه‌دهندگان، اپراتورهای استخرهای استیک (SPOs) و با همراهی کاربران خود به ساخت پروتکل‌ها و ایجاد منابع برای جذب نسل بعدی اعضا ادامه می‌دهد. مهم‌ترین رویدادهای کامیونیتی در سه‌ماهه اول عبارت‌بودند از:

• IOG Academy توسط تیم آموزشی IOG تاسیس شد. این آکادمی دوره‌های آزاد و آموزش‌های تخصصی را برای توسعه قراردادهای هوشمند با زبان‌های برنامه‌نویسی مارلو (Marlowe)، هسکل (Haskell) و پلوتوس (Plutus) ارائه می‌کند.
• بنیاد کاردانو و شرکت فناوری بلاکچین EMURGO کماکان به اجرای برنامه‌های آموزشی توسعه‌دهندگان ادامه می‌دهند.
• پروژه‌هایی مانند Gimbalabs و Genius Academy که توسط کامیونیتی و با هدف آموزش و ارائه ابزارهای موردنیاز توسعه‌دهندگان ایجاد شده‌اند، همچنان کار تولید محتوا و میزبانی از رویدادها را انجام می‌دهند.
• نهاد IOG با هدف کمک و حمایت از توسعه‌دهندگان اکوسیستم کاردانو، روند پیوستن افراد متخصص را به گروه‌های تخصصی کاردانو تسهیل می‌کند.

رویکرد مولتی چین

این بخش از سه منظر بررسی می‌شود و به عملکرد سایدچین‌ها، لایه‌ ۲ها و لایت کلاینت‌ها می‌پردازیم.

سایدچین‌ها

هدف میلکومدا (Milkomeda C1) تلاش برای افزایش پذیرش و کاربردهای کاردانو است. این شبکه در حال حاضر میزبان مجموعه‌ای از پروژه‌ها است و عمدتا توسط برگزاری رویدادهای هکاتون، مراکز رشد و برنامه‌های شتاب‌دهنده تقویت می‌شود. پیشرفت‌های جدیدی که با وجود موتور Paima حاصل شده است، احتمال پذیرش این سایدچین را افزایش می‌دهد. میلکومدا و پایما قصد دارند دسترسی مستقیم کیف‌پول‌های کاردانو را به ماشین مجازی اتریوم فراهم کنند.

میلکومدا زنجیره‌ای را نیز در شبکه آلگوراند (Algorand) به نام Milkomeda A1 اجرا می‌کند. همچنین قصد دارد زنجیره‌ای را در سال ۲۰۲۳ در تست نت سولانا (Solana) راه‌اندازی کند. ایجاد این زنجیره‌های ارتباطی به نفع شبکه کاردانو هستند؛ زیرا کاربران و سازندگان سایر اکوسیستم‌ها دسترسی بهتری به اکوسیستم کاردانو پیدا می‌کنند.

میدنایت (Midnight)، سایدچین بعدی کاردانو است که روی حفاظت از داده تمرکز دارد و توسط نهاد IOG ساخته می‌شود. اِران باراک (Eran Barak) در سه ماهه اول ۲۰۲۳ به عنوان مدیر عامل میدنایت به سازمان IOG پیوست. سایدچین Midnight قصد دارد با استفاده از رمزنگاری دانش صفر (zero-knowledge)، قواعد و اصول دیفای را به امور مالی سنتی (TradFi) پیوند بزند. در این صورت کاربران می‌توانند در عین رعایت قوانین نظارتی، اطلاعات را به انتخاب خود افشا کنند. همچنین کاربران می‌توانند انتخاب کنند چه داده‌هایی را به صورت عمومی افشا کنند یا چه اطلاعاتی را به صورت خصوصی نگه‌دارند. برخلاف میلکومدا، پروتکل میدنایت دارای یک توکن بومی به نام DUST است.  

نهاد IOG یک کیت ابزار (Toolkit) را برای ساخت زنجیره‌های جانبی سفارشی کاردانو راه‌اندازی کرده‌است. این تولکیت در حال حاضر شامل یک سری ابزارهای فنی برای توسعه ساید‌چین‌ها روی شبکه Cardano و ایجاد یک زنجیره دنبال‌کننده (Chain Follower) است. همزمان با اعلام تست‌نت اثبات مفهوم سازگار با EVM، از قابلیت چین فالوور کاردانو هم رونمایی شد. در آینده قالب‌هایی برای قراردادهای هوشمند مین‌نت و یک ماژول سایدچین برای تفسیر داده‌های مین‌نت به این کیت ابزار اضافه می‌شود.

زنجیره‌هایی جانبی که با استفاده از این کیت ابزار ساخته می‌شوند، توسط همه اپراتورهای استخرهای استیک اعتبارسنجی می‌شوند. برای تشویق اپراتورها به مشارکت، بر مبنای مدل توکنومیک سایدچین، به آن‌ها پاداش بیشتری داده می‌شود. مدلی امنیت مشترک مین‌نت و ساید‌چین‌های کاردانو، شبیه به مدل استیک‌گذاری مجدد ایگن لیر (EigenLayer) با ولیدیتورهای اتریوم است.

پلتفرم ورلد موبایل (World Mobile) هم اعلام کرده است که قصد دارد با IOG همکاری کند و زنجیره‌جانبی خودش را با کاردانو بسازد. این سایدچین پیشنهادی، از کیت توسعه نرم‌افزار کازموس (Cosmos SDK) استفاده می‌کند؛ اما مدل امنیتی آن هنوز مشخص نیست.

وانچین (Wanchain) یک بلاکچین لایه ۱، مبتنی بر اثبات سهام (PoS)، سازگار با ماشین مجازی اتریوم و یک راه‌حل غیرمتمرکز برای قابلیت همکاری بلاکچین است. این بلاکچین از سه ماهه سوم ۲۰۲۲ تلاش‌کرده است تا کاردانو را به بلاکچین‌های کاملا ناهمگن مانند اتریوم، پولکادات و بیت کوین (Bitcoin) متصل کند. در این صورت، وانچین به عنوان یک زنجیره جانبی سازگار با ماشین مجازی اتریوم برای کاردانو عمل خواهد کرد. بنیاد وانچین (Wanchain Foundation) اخیرا اعلام کرده‌است که بریج در محیط تست‌نت پیش‌نمایش کاردانو فعال است.

راهکارهای مقیاس‌پذیری لایه 2 و هایدرا (Hydra)

هایدرا (Hydra) مجموعه‌ای از پروتکل‌های مقیاس‌پذیری است که اکثر آن‌ها راهکارهای لایه ۲ (L2s) مبتنی بر کانال‌های وضعیت هستند. اولین راه‌حل این مجموعه، هایدرا هد (Hydra Head) نام دارد و یک مینی لجر آفچین است که بین گروه کوچکی از شرکت‌کنندگان کار می‌کند و به سایر کانال‌های وضعیت رایج، از جمله لایتنینگ (Lightning) بی‌شباهت نیست. هایدرا برای انتقال بهتر و منعطف‌تر از لایه ۱ به لایه ۲ و بالعکس، از مدل خروجی خرج‌نشده تراکنش گسترش‌یافته (EUTXO) استفاده می‌کند؛ به این ترتیب امکان انتقال ایزومورفیک داده فراهم می‌شود. کیت ابزار “Hydra for Payments” یک تولکیت منبع باز برای پیاده‌سازی آن‌دسته از راه‌حل‌های پرداخت است که از هایدرا هد استفاده می‌کنند. هایدرا کانال دیسکورد مختص به خود را دارد و کاربران می‌توانند در این کانال از سایر کاربردها و برنامه‌های هایدرا در سال ۲۰۲۳ مطلع شوند.

اولین شاخه (Head) که به نام کانال هم شناخته می‌شود، در ماه مارس ۲۰۲۳ (اسفند ۱۴۰۱) به صورت محدود روی مین‌نت کاردانو باز شد. در حال حاضر می‌توان این پروتکل را در فاز «بتای عمومی» درنظر گرفت. تا زمانی که پروتکل به طور کامل آزمایش نشود، برای حفظ امنیت کاربران مقدار سپرده‌های توکن ADA محدود است. از شاخه‌های هایدرا می‌توان برای موارد مختلف از جمله پرداخت‌های همتا به همتا (P2P) گرفته تا انتقال فعالیت دپ‌های آفچین به کانال‌های شاخه ارزان‌تر استفاده کرد. در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۲، ساندی سواپ لبز (SundaeSwap Labs) نمونه‌ای از صرافی غیرمتمرکز ساندی سواپ را روی تست‌نت هایدرا به نمایش گذاشت. دو شرکت MLabs و IOG قصد دارند از هایدرا هد برای اجرای حراج‌ استفاده کنند تا نسبت به اجرای حراج در لایه ۱ها، توان عملیاتی بالاتر، سریع‌تر و ارزان‌تری حاصل شود.

لایت کلاینت‌ها (Light Clients)

میثریل (Mithril) یک طرح چندامضایی مبتنی بر استیک است که مراحل توسعه را می‌گذراند. در واقع میثریل یک لایت‌کلاینت کارآمد و ایمن است که دسترسی کاربران به همه یا بخش‌هایی از وضعیت زنجیره را امکان‌پذیر می‌کند. از آنجایی که نیازی نیست کاربران به وضعیت کامل فعلی دسترسی داشته باشند، اما در عین حال سطح اعتماد مشابهی را دریافت می‌کنند، می‌توان کلاینت‌ها را به اندازه کافی سبک کرد تا قابلیت اجرا روی لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌های هوشمند و مرورگرها را نیز داشته باشند.

میثریل هم یک طرح رمزنگاری جدید و مبتکرانه است و هم شبکه‌ای از نودهای امضا است که به موازات شبکه کاردانو پیاده‌سازی شده‌اند. کلاینت‌های میثریل می‌توانند اسنپ‌شات‌ اگریگیتورهای غیرقابل اعتماد را دانلود و اعتبارسنجی کنند. سپس از این اسنپ‌شات‌ها برای رسیدگی به کارهایی مانند همگام‌سازی زنجیره، بوت‌استرپ وضعیت و اعتبارسنجی زنجیره استفاده می‌شود. میثریل قصد دارد بهینه‌سازی لایت کلاینت‌های موجود را به گونه‌ای انجام دهد که برای بازیابی وضعیت زنجیره، نیازی به شخص ثالث نباشد. توسعه‌دهندگان این پروژه منبع باز قصد دارند امسال یک نسخه متا را در مین‌نت راه‌اندازی کنند. 

برنامه‌های توسعه شبکه کاردانو

ارتباطات شبکه

نود نسخه ۱.۳۵.۶ که در ماه مارس (اسفند) راه‌اندازی شد، دارای عملکردی به نام شبکه‌سازی همتا به‌ همتای پویا (Dynamic P2P) است. به لطف این ویژگی، اپراتورهای استخرهای استیک می‌توانند به طور خودکار به یکدیگر متصل شوند و نیازی به پیکربندی استاتیک نیست. به‌علاوه همتا به همتا بودن موجب می‌شود شبکه نسبت به اتفاقاتی مانند از کار افتادن نودها یا مسیریابی نادرست، عملکرد منعطف‌تری داشته باشد. مزیت دیگر هم این است که جریان اطلاعات بین هزاران نود توزیع‌شده را روان‌تر و ساده‌تر می‌کند.   

قابلیت Dynamic P2P ساختار فدرال (Federated) اولیه را بهبود می‌دهد و به سوی اوروبوروس جنسیس (Ouroboros Genesis) و در نهایت اشتراک‌گذاری همتا حرکت می‌کند. اوروبوروس جنسیس، جانشین پروتکل اجماع Ouroboros Praos و نسل تکامل‌یافته بعدی مکانیسم اجماع کاردانو است. انتظار می‌رود این مکانیسم اجماع در طول سال ۲۰۲۳ روی مین‌نت اجرا شود. پروتکل اثبات سهام اوروبورس جنسیس همانند سایر نسخه‌های تکاملی مکانیزم‌های اجماع، دسترسی کاربر به زنجیره مناسب، حتی زمانی که فقط یک همتای «صادق» وجود دارد را تضمین می‌کند. همچنین با استفاده از این پروتکل، هر کسی می‌تواند نود خودش را اجرا کند (مانند کیف پول ددالوس (Daedalus)) و به یک شبکه کاملا غیرمتمرکز و خودسازماندهی‌شده متصل شود.

اصول اولیه رمزنگاری

خوشبختانه اصول اولیه رمزنگاری دیگر مانعی بین کاردانو و سایر اکوسیستم‌ها (مانند اتریوم) نیستند. منحنی‌های بیضوی خاص که در توابع بلاکچین‌ استفاده می‌شوند و سازگاری آن‌ها با سایر منحنی‌ها، مستقیما پیچیدگی تعامل‌های میان‌زنجیره‌‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

هارد فورک کاردانو با نام آپدیت ولنتاین (Valentine) از طریق پروپزال بهبود کاردانو CIP-49 انجام شد. پولوتوس (Plutus) که زبان برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند کاردانو است، اکنون می‌تواند از امضاهای دیجیتال منحنی بیضوی (ECDSA) و امضاهای اشنور (Schnorr) که اصول اولیه اتریوم و بسیاری از شبکه های دیگر هستند، پشتیبانی کند. ضمنا به واسطه آپدیت ولنتاین، پولوتوس می‌تواند امضاهای تولیدشده در زنجیره‌های جانبی ماشین مجازی اتریوم را به صورت بومی اعتبارسنجی کند. چنین پیشرفت‌هایی، فرصت‎‌ها و درهای جدیدی را برای میلکومدا، ساید چین سازگار با EVM اینپوت اوتپوت گلوبال و توسعه‌دهندگان برنامه‌های غیرمتمرکز باز می‌کند.

زبان‌های برنامه‌نویسی کاردانو

اگرچه زبان‌های خاص دامنه مانند کایرو (Cairo) در حال تصاحب سهم عمده‌ای از بازار هستند، اما به طور کلی توسعه اکوسیستم کاردانو شدیدا تحت تاثیر زبان‌های برنامه‌نویسی EVM، مانند سالیدیتی (Solidity) و وایپر (Vyper)‌ قرار دارد. این زبان‌های برنامه‌نویسی محبوب از طریق ساید‌چین‌های سازگار با ماشین مجازی اتریوم در دسترس توسعه‌دهندگان اکوسیستم کاردانو قرار دارند. حتی میلکومدا قصد دارد قابلیتی را ایجاد کند تا کاربران بتوانند مستقیما از کیف‌پول‌های کاردانو با قراردادهای هوشمند EVM تعامل داشته باشند.

توسعه‌دهندگان کاردانو در حال ساخت ابزارهای توسعه‌ بیشتری هستند تا امکان پشتیبانی از زبان‌های برنامه‌نویسی دیگری به غیر از سالیدیتی فراهم شود.

• OpShin: یک زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند مبتنی بر پایتون است که تولکیت آن در سه‌ماهه اول ۲۰۲۱ (۱۳۹۹) منتشر شد. این زبان برنامه‌نویسی، کدهای پایتون ۳ (Python 3) را با اسمبلی قرارداد هوشمند کاردانو (Cardano Smart Contract Assembly) کامپایل می‌کند.   
• Plu-ts: یک زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند مبتنی بر تایپ‌اسکریپت (‌Typescript)‌ است. نسخه V0.2.1 در سه‌ماهه اول ۲۰۲۱ منتشر شد.
• Aiken: یک تولچین (Toolchain) و زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند کاردانو است.
• Helios: یک زبان خاص دامنه (DSL) است که در زبان اسکریپت نویسی پولوتوس کور (Plutus Core) (به طور مثال اسکریپت ولیدیتورهای آنچین کاردانو) کامپایل می‌شود. هلیوس یک جایگزین غیرهسکلی (Haskell) برای پلوتوس است.
• Marlowe: مارلو هم یک زبان خاص دامنه است که توسط شرکت IOG برای نوشتن و اجرای قراردادهای هوشمند مالی توسعه یافته‌است.

به طور کلی پایتون و تایپ اسکریپت، دو مورد از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی هستند. همچنین سالیدیتی ماشین مجازی اتریوم، محبوب‌ترین زبان برای توسعه‌دهندگان وب ۳ است. هر ابزاری که قابلیت پشتیبانی از این زبان‌ها را داشته‌باشد، می‌تواند توسعه‌دهندگان فعلی و جدید را جذب کند و درهای جدیدی را برای آن‌ها بگشاید.

چالش‌های اکوسیستم کاردانو و چشم‌انداز لایه ۱

کاردانو تا سال ۲۰۲۱ از قراردادهای هوشمند پشتیبانی نمی‌کرد و نسبتا دیر وارد این عرصه شد. اما به هر حال ارزش کل قفل‌شده بخش دیفای کاردانو نسبت به سه ماهه قبل تقریبا سه برابر شده‌ است. در واقع کاردانو در این شاخص نرخ رشدی را به دست آورد که هیچ‌یک از رقبا موفق به تجربه آن نشدند.

عوامل موثر درونی رشد شبکه کاردانو عبارتند از:

• راه‌اندازی پروتکل‌های جدید مانند Liqwid ،Indigo و Djed. البته پروتکل‌های در حال توسعه، مانند استیبل کوین USDA امورگو (EMURGO) نیز به طور بالقوه به اکوسیستم نقدینگی تزریق می‌کنند.
• ارائه ابزارهای توسعه‌ مانند زبان‌های برنامه‌نویسی مبتنی بر پایتون و تایپ‌اسکریپت و ارائه تولکیت‌ها
• آپدیت پروتکل‌های اصلی مانند پشتیبانی از اصول رمزنگاری جدید

عوامل بیرونی رشد شبکه کاردانو عبارتند از:

• راه‌اندازی ساید‌چین‌هایی مانند Milkomeda C1 ،Midnight و سایدچین سازگار با ماشین مجازی اتریوم IOG. در آینده و با تدوام توسعه تولکیت EVM اینپوت اوتپوت گلوبال، احتمالا شاهد ظهور زنجیره‌های جانبی بیشتری برای کاردانو خواهیم بود.  

ممکن است بسیاری از توسعه‌دهندگان وب ۳ که با مدل EUTXO آشنا نیستند، برای کمک و مشارکت در رشد اکوسیستم کاردانو با چالش‌هایی مواجه شوند. به هر حال این یک ایراد یا نقطه ضعف دائمی نیست. پروتکل‌هایی مانند Fuel و Radix نیز با انواع دیگری از مدل UTXO ساخته شدند و ممکن است در نهایت یک نتیجه برد-برد حاصل شود. سازمان UTXO Alliance در اصل توسط اینپوت اوتپوت گلوبال تاسیس شد؛ اما در حقیقت مبتنی بر همکاری فنی‌ و تخصصی ۶ سازمان است که ید طولایی در پیشبرد مدل UTXO در صنعت بلاکچین دارند. این سازمان‌ها عبارتند از: Wolfram Blockchain Labs ،Topl ،Ergo ،Alephium و Nervos Network.

زنجیره جانبی میلکومدا و ساید چین EVM اینپوت اوتپوت گلوبال، هر دو از توسعه‌دهندگان آشنا با سیستم‌های مبتنی بر اکانت (Account-Based Systems) استقبال می‌کنند. این پلتفرم‌ها برای تشویق و جذب توسعه‌دهندگان جدید، منحنی یادگیری و شاخص سرعت یادگیری مهارت جدید را از معیارهای خود حذف کرده‌اند.

سخن پایانی

گزارش مساری از ارزیابی عملکرد کاردانو (Cardano) در سه ماهه اول ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که این شبکه در برخی معیارهای مالی و چند بخش اکوسیستم مانند مارکت کپ، دیفای و ارزش کل قفل‌شده شاهد رشد قابل‌توجهی بود. به طور مثال شاخص TVL به دلیل افزایش تراکنش دپ‌ها و پذیرش استیبل‌کوین‌های جدید کاردانو مانند IUSD و DJED تقریبا ۳ برابر شد. همچنین کاردانو پیشرفت‌های چشمگیری را در حوزه مقیاس‌پذیری و سازگاری ماشین مجازی تجربه کرد. چندین راه‌حل مقیاس‌پذیری لایه ۲ روی مین‌نت کاردانو پیاده‌سازی و اجرا شد. در نهایت نیز کاردانو با ساخت زنجیره‌های جانبی مانند میلکومدا و EVM به دنبال افزایش سازگاری با سایر اکوسیستم‌ها است. نظر شما در مورد شبکه کاردانو چیست؟ با توجه به این ارزیابی، پیش‌بینی شما از روند موفقیت کاردانو در سال ۲۰۲۳ چیست؟